تنها چند روز از برخورد شهاب سنگی به زمین با ابعادی در حد و اندازه یك خودرو میگذرد و خوشبختانه ساكنان زمین همچنان زندهاند، چون نباید آن را با آپوفیس، شهاب سنگی كه ابعادی در حدود تگزاس آمریكا دارد و البته به احتمال بسیار ضعیفی در سال ۲۰۳۶ با زمین برخورد خواهد كرد، مقایسه نمود؛ اما برخورد اخیر ۳ TC دو هزار و هشت به منطقهای در شمال آفریقا، پرسشها و مسائل گوناگونی از جمله لزوم تخصیص بودجههای كلان بینالمللی برای بررسی دقیق این اجرام آسمانی و تبعات ورود آنها به اتمسفر زمین را مطرح كرده است.
اخترشناسان با استفاده از رصدخانهای واقع در آریزونای آمریكا برخورد شبانه ۳ TC دو هزار و هشت با زمین را رصد كردند. آنها گرچه معتقدند شهاب سنگهایی از این دست و با ابعاد خرد خطری برای زمین و ساكنان آن در برندارند اما میتوانند انگیزه مناسبی برای اخترشناسان جهان و مراكز و سازمانهای تحقیقاتی به منظور سرمایهگذاری های كلان تحقیقاتی در شناخت دقیق این اجرام مرموز و ساختار آنها تلقی شوند.
زمانی كه شهاب سنگ كوچكی وارد اتمسفر زمین میشود، هوای مقابل آن بشدت فشرده میشود. این فرآیند موجب بالارفتن شدید حرارت هوای اطراف آن و در ادامه ذوب و تبخیر شدن شهاب سنگ میشود و معمولا تنها تكههای كوچكتری از آن روی زمین میافتند. از اینرو، اخترشناسان معتقدند درخصوص شهاب سنگهای نه چندان بزرگ كه راهی زمین هستند نباید چندان نگران بود.
مدتها پیش از این برخورد، دانشمندان مركز تحقیقات سیارهشناسی (MPC) اتحادیه بینالمللی اخترشناسی در ماساچوست نزدیك شدن و برخورد جرم آسمانی در ابعاد یك خودرو با زمین را محاسبه كرده بودند، هرچند در زمان برخورد آن با شمال سودان، تنها شمار معدودی از اخترشناسان برای مشاهده دقیق این رویداد خود را به این محل رسانده بودند.
طی روزهای اخیر این نگرانی در ذهن بسیاری از علاقهمندان اخترشناسی ایجاد شده كه اگر این شهاب سنگ از ابعاد بزرگتری برخوردار بود، زمین این بار با سناریوهای غیرقابل تصوری روبهرو میشد. البته درخصوص شهاب سنگ ۳ TC دو هزار و هشت گرت ویلیامز از مركز MPC میگوید: برآورد ما این است كه۳ TC دو هزار و هشت بین ۲ تا ۵ متر طول داشته و احتمالا حیات آن در اتمسفر زمین بسیار كوتاه بوده، اما مهم این است كه وارد اتمسفر شده است.
● نخستین مشاهدات زمینی از شهاب سنگها
جوزپه پیازی در ژانویه ۱۸۰۱ از كشف جرم آسمانی خبر داد كه ابتدا تصور میكرد دنبالهدار تازه كشف شدهای باشد؛ اما با بررسی دقیقتر مدار آن مشخص شد این جرم آسمانی نه یك دنبالهدار، بلكه بیشتر شبیه سیارهای كوچك است.
پیازی آن را كرس نامید و در پی آن با كشف نمونههای دیگری نظیر پالاس و وستا شمار چنین اجرام آسمانی كه در ادامه شهاب سنگ نام گرفتند تا پایان قرن نوزدهم میلادی به صدها مورد رسید.
سالانه هزاران مورد از شهاب سنگها كشف میشوند و بیشك صدها هزار مورد نیز در فضا وجود دارند كه به دلیل كوچكی بیش از حد، از روی زمین قابل روِیت نیستند.
با این حال ۲۶ شهاب سنگ عمده كه دارای قطری بیش از ۲۰۰ كیلومتر هستند، شناسایی شدهاند و به گفته اخترشناسان بیش از یك میلیون شهاب سنگ نیز وجود دارند كه دارای قطری حدود یك كیلومتر هستند.
در كل شهاب سنگهای نزدیك زمین به ۳ دسته Atenها كه كوچكتر از زمین و Apollo و Amor تقسیم میشوند و طی سالهای اخیر، اخترشناسان بر اساس اندازه و تناسب مداری كه با زمین دارند. آخرین تحولات حركتی آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند.
● شهابسنگ ۲۰۶۲ Aten
این شهابسنگ در میان صدها شهاب سنگ نزدیك به زمین و نسبتا بزرگ شناسایی شده از اهمیت خاصی برای اخترشناسان برخوردار است.
۲۰۶۲ Aten كه با استفاده از رصدخانه كوهستانی پالمور شناسایی شده است، نخستین شهاب سنگ از نوع شهاب سنگهای دارای محور مداری نیمه بزرگ است كه سرآغازی برای نامگذاری دستهAten روی گروه وسیعی از شهابسنگها بوده است. تاكنون ۱۶ شهابسنگ در این گروه قرار گرفته و بیش از ۲۰۰ مورد دیگر نیز در صف انتظار برای ورود به آن هستند.
● شهاب سنگ آپوفیس
در كنار تمامی نگرانیهای مطرح شده درخصوص احتمالات مربوط به برخوردهای شهاب سنگی با زمین، شهاب سنگ آپوفیس خبرها و جنجالهای خاص خود را دارد. نام كامل این شهاب سنگ كه در ژوئن ۲۰۰۴ كشف شد آپوفیس ۹۹۹۴۲ نام دارد كه در دسامبر سال ۲۰۰۴ برای مدت كوتاهی نگرانیهای گستردهای را درخصوص احتمال برخورد با زمین در ۲۰۲۹ ایجاد كرده بود.
مشاهدات اولیه این احتمال را مطرح كرده بودند كه با احتمال ۷/۲ درصد این شهاب سنگ در سال ۲۰۲۹ به زمین برخورد خواهد كرد. با این حال مشاهدات بیشتر و دقیقتر این احتمال را از میان برده، اما اینگونه مطرح شده كه عبور نزدیك به زمین این شهاب سنگ در سال ۲۰۲۹ پایهگذار برخورد آن با سیاره مادر در ۷ سال پس از آن یعنی در سال ۲۰۳۶ باشد.
با مطرح شدن این احتمال اخترشناسان این شهاب سنگ را از حیث خطرناك بودن ابتدا در سطح یك و در ادامه در سطح دو قرار دادند. در آن سال اعلام شده همه چیز به آینده و انجام تحقیقات و محاسبات بیشتر منوط است.
اخترشناسان كاشف كه این شهاب سنگ، وجود منطقهای مرموز در فضا موسوم به حفره جاذبهای را از جمله مقدمات برخورد احتمالی آپوفیس با زمین در سال ۲۰۳۶ گفته بودند.
این منطقه تنها ۶۰۰ متر پهنا داشته اما تاثیری شگرف در بالارفتن احتمال برخورد آپوفیس با زمین دارد. با این حال با انجام مشاهدات و محاسبات بسیار دقیقتر مشخص شد كه این حفره به احتمال فراوان ناپدید شده و در نتیجه در پنجم آگوست سال ۲۰۰۶ اعلام شد درجه خطرناك بودن این شهاب سنگ برای زمین به «صفر» تغییر یافته است.
همان سال نیز اخترشناسان اعلام كردند با احتمال یك در ۴۵ هزار، امكان برخورد آپوفیس با زمین در سال ۲۰۳۶ وجود دارد. البته اخترشناسان احتمال بسیار ضعیفتری نیز برای برخورد آن با زمین در سال ۲۰۳۷ مطرح كردهاند كه یك در ۳/۱۲ میلیون خواهد بود.
برخورد شهاب سنگ ۳ TC دو هزار و هشت با اتمسفر زمین طی روزهای گذشته، باز هم نجوم و تحولات فضایی را به سوژه داغ رسانههای خبری و از جمله محافل علمی جهان تبدیل كرد. با این حال نكته بارز این رویداد، پیشبینی دقیق و محاسباتی اخترشناسان در برخورد آن با زمین بوده است.
دكتر تیموتی، مدیر MPC معتقد است: ما میخواهیم اعلام كنیم این شهاب سنگ با توجه به ابعاد خردی كه داشته، تهدید چندانی برای زمین و ساكنان آن نبوده، اما به این نكته توجه كنید كه برای نخستین بار توانستهایم پیشبینی كنیم جرم آسمانی در زمان تعیین شده وارد اتمسفر زمین شود