اقتضای پايبندی به گستره دين اسلام اين است كه ما در علوم انسانی، براساس همان كليات يا جزئياتی كه دين گفته است، عمل كنيم؛ يعنی نظريهپردازیهای ما بايد مبتنی بر آموزههای دينی باشد و بايد از آن مقدار از معارف دين كه در حوزههای مختلف بيان شده است، در علوم انسانی استفاده كنيم.
حجتالاسلام و المسلمين رضا برنجكار، رئيس پرديس قم دانشگاه تهران و عضو هيئت مديره انجمن كلام اسلامی حوزه علميه، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، در بحث در باب گستره دين پس از تشريح رويكردهای حقمحور و كاركردمحور در گسترهشناسی دين و انتظار بشر از دين، با اشاره به بحث علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی غيراسلامی، به تشريح نسبت اين بحث با بحث گستره دين پرداخت.
برنجكار گفت: در بعضی موارد دين اسلام به كلياتی اكتفا كرده است، اما اقتضای پايبندی به گستره دين اين است كه ما در علوم انسانی، براساس همان كليات يا جزئيات كه دين گفته است، عمل كنيم؛ يعنی نظريهپردازیهای ما بايد مبتنی بر آموزههای دينی باشد و بايد از آن مقدار از معارف دين كه در حوزههای مختلف بيان شده است، در علوم انسانی استفاده كنيم.
اين گونه نيست كه در اسلام يك علوم انسانی صد در صد وجود داشته باشد و روشی كه از طريق آن علوم انسانی، اسلامی خواهد شد، اين نيست كه ما متوقع باشيم كه دين چنين علوم انسانیای را در اختيار ما قرار دهد، بلكه بايد از مبانی دينی در نظريهپردازیهایمان استفاده كنيم
وی با اشاره به اين كه برای مثال در زمينه جامعهشناسی يا روانشناسی، مطالبی در روايات هست، افزود: شما میتوانيد به انسان به عنوان موجودی كه فقط جسم است، نگاه كنيد يا به عنوان موجوی كه جسم و روح است؛ و طبعاً اين دو گونه نگاه در روانشناسی شما تفاوت ايجاد میكند. يا برای مثال اگر يك مشاور روانشناس، معاد را قبول داشته باشد، به يك نحو مشاوره میدهد و اگر ملحد باشد، به گونهای ديگر و اصلاً امروزه خود روانشناسان بر اين اعتقادند كه استفاده از مباحث دينی در روانشناسی و مشاوره میتواند مفيد باشد.
برنجكار اضافه كرد: اين گونه نيست كه در اسلام يك علوم انسانی صد در صد وجود داشته باشد و روشی كه از طريق آن علوم انسانی، اسلامی خواهد شد، اين نيست كه ما متوقع باشيم كه دين چنين علوم انسانیای را در اختيار ما قرار دهد، بلكه بايد از مبانی دينی در نظريهپردازیهایمان استفاده كنيم؛ در اين شرايط است كه علوم انسانی اسلامی خواهد شد.
عضو هيئت مديره انجمن كلام اسلامی حوزه علميه با اشاره به حجم قابل توجه علم فقه گفت: با وجود چنين علمی چرا ما بايد حقوق انگليس و فرانسه را اصل و مبنا قرار دهيم، در حالی كه شاخههای مختلف حقوق را میتوانيم با استفاده از همين فقه، سامان دهيم. اين امر نيازمند آن است كه رويكرد ما در بحث گستره دين، رويكردی حقيقتمحور باشد و با تثبيت اين رويكرد است كه ما شاهد تأثيرگذاری دين در حوزه علوم انسانی و حكومت خواهيم بود.
وی با اشاره ضرورت علوم انسانی برای اداره امور حكومت دينی اضافه كرد: در واقع حكومت دينی، حكومتی است كه سعی میكند در اداره امور از دين استفاده كند و برای اداره دينی امور، وجود علوم انسانی اسلامی ضروری است.