از نظر علامه جوادی آملی دليل نقلی، قول خدا را ارائه میدهد و دليل عقلی میتواند فعل، حكم و قانون تكوينی و تدوينی را كشف كند و در كنار دليل نقلی، حجت شرعی تلقی شود و آنچه منشأ توهم تعارض علم و دين است، محدود دانستن حوزه دين به نقل و خارج كردن عقل از چارچوب معرفت دينی است.
حجتالاسلام والمسلمين سيدمحمدتقی چاوشی، عضو هيئت علمی پژوهشگاه علوم وحيانی معارج، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، در خصوص نسبت عقل و دين در مبحث گستره دين گفت: گزارههای اعتقادی، به عنوان گزارههايی عقلانی، از سنخ علماند و معارف برآمده از آنها در ساحت علم دينی قرار میگيرد. از همين روی بايد گفت كه مبدأ فاعلی دين، خداست و عقل در تعيين قوانين و احكام آن سهمی ندارد، اما همچون آيينه نمايانگر دين و مبیّن محتوای آن است.
چاوشی اظهار كرد: به طوركلی مراد از عقل همان علم يا طمأنينه علمی است و رهاورد آن در تمام مطالب دينی، معقول و مقبول بوده و هست؛ هرچند بايد توجه داشت كه عقل در هيچ ساحتی، حكم مولوی ندارد و در حوزه شريعت هر جا حضور دارد به عنوان مدرك است و نه حاكم و تنها برخی از احكام مولوی شارع را كشف و ادراك میكند.
نتيجه طبيعی و منطقی جای گرفتنِ عقل در درون هندسه معرفت دينی و برابر نشستن آن در عرض نقل، آن است كه معرفت نسبت به دين و شناخت از اسلام زمانی شكل میگيرد كه همه منابع معرفتی آن در كنار هم و با هم ملحوظ شوند
اين محقق و پژوهشگر با اشاره به اين كه از نظر علامه جوادی آملی عقل مصباح شريعت است، عنوان كرد: از نظر ايشان عقل، همتای نقل و در كنار آيات و روايات، منبع شناخت و كسب معرفت به احكام شرع است و افزون بر مفتاح بودن برای دين، مصباح دين نيز هست و منبع معرفتی انسان نسبت به مضامين و محتوای گنجينه دين است.
چاوشی بيان كرد: دليل نقلی در حقيقت، قول خدا را ارائه میدهد و دليل عقلی میتواند فعل، حكم و قانون تكوينی و تدوينی را كشف كند و در كنار دليل نقلی، حجت شرعی تلقی شود. نتيجه طبيعی و منطقی جای گرفتنِ عقل در درون هندسه معرفت دينی و برابر نشستن آن در عرض نقل، آن است كه معرفت نسبت به دين و شناخت از اسلام زمانی شكل میگيرد كه همه منابع معرفتی آن در كنار هم و با هم ملحوظ شوند.
عضو هيئت علمی پژوهشگاه علوم وحيانی معارج افزود: بنابراين كسی مجاز نيست به صرف مراجعه به همه قرآن، در مسئلهای مدعی شود كه دين و اسلام چنين میگويد؛ چه رسد به اين كه با انتخاب يك يا دو آيه بخواهد نظر اسلام را درباره مطلبی بيان كند.
وی با بيان اين كه منشأ توهم تعارض علم و دين، از نظر علامه جوادی آملی، محدود دانستن حوزه دين به نقل و خارج كردن عقل از چارچوب معرفت دينی است، اظهار كرد: علامه جوادی آملی معتقدند كه اين تصور ناصواب شرايط را بگونهای فراهم میآورد كه عقل بيگانه شده از دين، عالم آفرينش را ديگر خلقت نداند، بلكه آن را طبيعت بنامد و مبدأ فاعلی و غايی را از آن بگيرد.