جام جم آنلاين: گذشت زمان از جمله موضوعاتي است كه همواره مورد توجه بشر بوده و از اين‌رو او هميشه ايده ساخت ابزاري براي اندازه‌گيري زمان را در ذهن مي‌پرورانده است. در گذشته طلوع و غروب خورشيد مبنايي براي تنظيم فعاليت‌هاي بشر بود، اما ساخت ابزارهايي براي سنجش زمان موجب شد انسان به شناخت بهتري از مفهوم زمان دست يابد.
اگر به سير تكامل ساعت‌ها از گذشته تا امروز نگاهي بيندازيم مي‌توانيم تحولات متمايزي را از هم تشخيص دهيم. نخستين صفحه‌هاي دايره‌اي شكلي كه ساعت را نشان مي‌دادند تنها بر حساب ساعت نشانه‌گذاري شده بودند و فقط يك عقربه داشتند. حركت عقربه ساعت شما در اين ساعت‌ها چندان دقيق نبود، اما همگام با پيشرفت‌هايي كه در ساخت ساعت‌هاي مكانيكي به دست آمد، زمان نيز به واحد‌هاي كوچك‌تري تقسيم شد و به اين ترتيب عقربه دقيقه شمار و پس از آن نيز عقربه ثانيه شمار به ساعت‌ها اضافه شد.
درباره نخستين تمدني كه توانست زمان را اندازه‌گيري كند، نظرات متعددي وجود دارد اما اسناد تاريخي موجود نشان مي‌دهد از حدود 5000 سال پيش تمدن بزرگ آسياي ميانه براي تكميل تقويم و اندازه‌گيري زمان، ساعت را اختراع كرد. گفته مي‌شود ساعت از قديمي‌ترين اختراعات بشر است.
نخستين ساعت مچي سال 1524 ميلادي توسط يك مخترع آلماني ساخته شد و پس از آن ساعت‌هاي مچي مشابهي رونمايي شد. محدوديت اصلي اين ساعت‌ها همواره وزن بالاي آنها بوده است، اما نوآوري در طراحي و ساخت ساعت‌هاي مچي و استفاده از آلياژ برنج موجب سبك‌تر شدن و افزايش محبوبيت اين ساعت‌ها شد.
اولين ساعت‌هاي مچي شبيه به ساعت‌هاي امروزي درسال 1790 ساخته شد. با وجود اين‌كه ممكن است همه اين ساعت‌ها عملكردي يكسان داشته باشد، اما تنوع گسترده‌اي را از نظر شكل ظاهري در آنها شاهد هستيم.
در اين بخش نمونه‌اي از ساعت‌هايي كه از نظر ظاهري در مقايسه با ساعت‌هاي مچي معمولي متفاوت هستند انتخاب كرده‌ايم. در نگاه اول استفاده از آنها پيچيده به نظر مي‌رسد، اما اگر با ما همراه باشيد متوجه خواهيد شد. آن‌قدر كه ظاهرشان نشان مي‌دهد، سرگيجه‌آور نيستند.
يك ساعت ديجيتالي در قابي از آنالوگ
نخستين ويژگي اين ساعت كه در نظر اول شما را متعجب خواهد كرد اعدادي است كه به شكلي نامنظم روي صفحه ساعت درج شده‌است. حركت عقربه‌هاي اين ساعت نيز موجب تعجب شما مي‌شود. عقربه ثانيه‌شمار در جهت صحيح حركت مي‌كند، اما عقربه دقيقه‌شمار به‌سرعت و در جهت مخالف حركت مي‌كند و اين در حالي است كه عقربه ساعت شمار كوچك‌ترين حركتي ندارد. به نظر شما چطور بايد از اين ساعت استفاده كنيد؟ اين ساعت مجهز به يك صفحه الكترونيكي است. با وجود اين‌كه ظاهري شبيه به ساعت‌هاي آنالوگ دارد يك‌ساعت ديجيتالي است. درست است كه اعداد به صورت كاملا تصادفي روي صفحه قرار گرفته‌اند، اما براي خواندن صحيح زمان تنها كافي است سه عدد پاييني صفحه را در نظر بگيريد. در حقيقت عقربه ساعت‌شمار، راهنمايي است كه به شما كمك مي‌كند تشخيص دهيد كدام نقطه را بايد به عنوان نقطه مبدا انتخاب كنيد. با تغيير اعداد در قسمت پايين صفحه ساعت، ديگر اعدادي كه روي صفحه قرار گرفته‌اند بـه‌طـــور تصادفي جابـه‌جا مي‌شود.
از روي نقطه‌ها زمان را بخوانيد
اين ساعت‌ها كه جنسي انعطاف‌پذير دارند، در زير پوششي از جنس PVC اطلاعاتي را درباره زمان مخفي كرده‌اند. اين اطلاعات در قالب نقاط برجسته‌اي روي نمايشگر به نمايش درميآيد. به محض اين‌كه تنها نقطه برجسته در قسمت وسط نمايشگر را تحت فشار قرار مي‌دهيد دو نقطه ديگر روي صفحه نمايان مي‌شود كه موقعيت آنها نشان‌دهنده زمان است. البته براي استفاده از اين ساعت به كمي خلاقيت نياز داريد تا بتوانيد تصويري از اعداد روي صفحه تجسم كنيد. پس از گذشت 5 ثانيه اين نقاط كه ساعت و دقيقه را نمايش مي‌دهند ناپديد شده و در ساختار مكانيكي صفحه ساعت مخفي مي‌شوند.
اين هم ساعتي براي نابينايان
اين ساعت كه مي‌توانيد به كمك حس لامسه از آن استفاده كنيد گزينه مناسبي براي افراد نابيناست. شاخص ساعت در صفحه اين ساعت مچي فضايي تو خالي است كه موقعيت آن در صفحه نمايشگر نشان‌دهنده ساعت است و نشانگر دقيقه نقطه‌اي برجسته است كه موقعيت آن بيانگر دقيقه است. اگر به هر علتي نتوانيد نشانگرهاي ساعت و دقيقه را از هم متمايز سازيد مي‌توانيد از اختلاف دماي بين اين‌نشانگر‌ها استفاده كنيد. نشانگر ساعت دماي بالاتر و نشانگر دقيقه دماي پايين‌تري دارد. براي يافتن اين نشانگرها تنها كافي است از حس لامسه انگشتان دستتان كمك بگيريد و نقاط گرم و سرد روي صفحه ساعت را به‌آساني شناسايي كنيد.
وقتي پروانه‌ها از زمان سخن مي‌گويند
اين ساعت صفحه‌اي از جنس آلومينيوم دارد كه برخلاف ساعت‌هاي معمولي پروانه‌اي شكل است. روي هر يك از بال‌هاي اين پروانه اعدادي به نمايش درميآيد. به عبارت ديگر مي‌توانيد روي يكي از بال‌ها در جستجوي ساعت و روي بال ديگر در جستجوي دقيقه‌ها باشيد. صفحه كوچك دايره‌اي شكلي نيز روي نمايشگر اين ساعت ديده مي‌شود كه تاريخ روز را به نمايش درمي‌آورد. طراحي منحصربه‌فرد اين ساعت موجب شده است از نظر ظاهري در مقايسه با ساعت‌هاي معمولي متفاوت به نظر برسد. اما برخلاف ظاهر پيچيده‌اي كه دارد استفاده از آن بسيار راحت است و اگر به ساختار صفحه آن عادت كنيد براي اطلاع از زمان دقيق براساس اطلاعاتي كه روي صفحه ساعت به نمايش درميآيد مشكلي نداريد.
گذشت زمان در گذر حلقه‌ها
اين ساعت بيشتر شبيه به يك دستبند فانتزي است، اما اگر از نزديك به آن نگاه كنيد متوجه مي‌شويد ساعتي است كه قدري از رنگ و بوي ساعت‌هاي مچي معمولي فاصله گرفته است. با قرار گرفتن مجموعه‌اي از اجزاي فلزي، پلاستيكي و كائوچويي در كنار هم سه حلقه در ساختار اين دستبند ايجاد مي‌شود كه به ترتيب اطلاعاتي را درباره ساعت، دقيقه و ثانيه ارائه مي‌دهند. با گذشت زمان اين حلقه‌ها به گردش درميآيد. خط سياهرنگي كه به عنوان نشانگر روي حلقه چاپ شده، مبدا خواندن اطلاعات زماني را روي حلقه مشخص مي‌كند. به نظر مي‌رسد با توجه به شكل ويژه‌اي كه اين ساعت دارد بيشتر مورد توجه افرادي بـاشـد كــه مايلند ساعت‌شان همچون زيــــور به‌نظر برسد.
ساعت‌هاي فوق مدرن
شكل ظاهري اين ساعت اصلا قابل مقايسه با ساعت‌هاي معمولي نيست. اين ساعت مچي فاقد صفحه است و از يك حلقه ثابت خارجي و دو حلقه متحرك داخلي تشكيل مي‌شود كه به روشي متفاوت زمان را نشان مي‌دهد. روي اين ساعت هيچ عددي ديده نمي‌شود، اما روي حلقه ثابت خارجي در محل قرار گيري اعداد 3، 6، 9 و 12بر روي صفحه ساعت علامتگذاري شده است. هر يك از حلقه‌هاي متحرك داخلي به واسطه موقعيت نشانگرشان نسبت به اين اعداد، ساعت و دقيقه را به نمايش درمي‌آورد. به گفته طراح اين ساعت، طرح ارائه شده در عين حال مفهوم جالبي را در خود نهفته دارد. حلقه‌ها بيانگر اين است كه زندگي همه ما همچون چرخه‌اي است كه آغاز و پاياني ندارد و در مسير ثابتي كه ثانيه‌ها، دقيـقـه‌هـا، ساعت‌ها و روزها هموار مي‌سازند به حركت ادامه مي‌دهد.
فرانك فراهاني‌جم / گروه دانش