اي افتخار جهانيان و اي زينت پدر، اميرمؤمنان علي (ع) که خود افتخار عالم و آدم است ، به تو فخر مي ورزد و تو به راستي مايه فخر و مباهات پدري. چرا که شجاعت و صلابت، مهرباني و لطافت، صبر و پايداري ، فصاحت و بلاغت و کمال و بزرگي او را در آيينه قلبت به تصوير كشيده شده. هنگامي كه بر منبر خطابه سخن گفتي و كاخ يزيديان را در هم كوبيدي ، گويي نداي حق طلبانه علي (ع) بود که شنيده مي شد.


زماني كه قافله عشق با کوله باري آكنده از غربت و درد، در حالي كه تشنه قطره اي از زلال نگاه امام حسين (ع) بود، به راه افتاد، زينب (س) با مسئوليتي به سنگيني فراق برادر لب تشنه و جامانده در قتلگاه به راه افتاد، بي قرار و نگران طفلاني که برادر به دستش سپرده و در هراس از آسيبي که ممکن بود به امام سجاد، عليه السلام برسد.

اينجا آغاز رسالت عظيم زينب است. او در پس آن همه رنجوري و مصيبت، اينک آمده تا به خروشي خواب را بر کوفيان حرام كند ، چنان که تا پايان جهان خواب خوش بر چشمان امويان راه نيابد، چراغ روشن عاشورا خاموش نشود، حقايق آشكار گردد و نام حماسه حسين (ع) تا ابد جاودان بماند.

حضرت زينب (س) پس از واقعه عاشورا ، از هر فرصتي براي بيداري مردم و برملا ساختن ماهيّت دشمن استفاده كرد. پس از ورود به مدينه، زنان مدينه از چگونگي حادثه عاشورا پرسيدند، در جواب فرمود: «با چه زباني واقعه عاشورا را شرح دهم؟ بيان من از آن قاصر است. اي بانوان قريش، اي دختران بني هاشم، چيزي مي شنويد و حکايتي به گوش مي سپاريد. اگر شرح حال شهدا و اسرا را باز گويم ملامتم خواهيد کرد که چگونه با ديدن آن مصيبت گران هنوز زنده ام...»

آن گاه با چشم اشک بار به شرح واقعه پرداخت و با شنيدن سخنان او ناله و گريه از فضاي مدينه بلند شد. زينب سلام الله عليها هميشه به ياد کربلا بود و چون چشم او به عزيز برادرش امام زين العابدين (ع) مي افتاد، اندوهش تازه مي شد و شروع به گريستن مي كرد.

معرفي حضرت زينب

در اسلام به مسئله طهارت اصل و شرافت خانوادگي توجه بسياري شده است.

در گزينش افراد براي تصدي امور مسلمين، در انتخاب فرد براي شريک زندگي، در درخواست حوائج مهم و اساسي از افراد و ... توصيه شده است، به كساني روي آوريم که داراي شرافت و نجابت و برخوردار از اصالت خانوادگي باشند و بر همين مبناي فکري است که ما از اصالت و ريشه و تبار حضرت زينب (س) آغاز مي كنيم.

جدش محمد مصطفي(ص) خاتم پيامبران و آخرين حلقه از سلسله نبوت ، آورنده بهترين دين وکتاب و داراي مقام «إنّک لعلي خلق عظيم» (1) است.

پدر بزرگوار حضرت زينب(س)، حضرت علي(ع) پسرعمو و وصي پيامبر(ص) است. نخستين مرد مسلمان كه از آغاز تا پايان عمر، شب و روز در راه اسلام تلاش و فداکاري کرد.



آيات متعددي از قرآن كريم در شأن و منزلت امام علي(ع) گواه عظمت او مي باشد که عبارتند از:

آيه اطعام (2) ، آيه زکوه (3) ، آيه ولايت (4) ، آيه تطهير (5) ، آيه مباهله (6) و...

مادرش فاطمه زهرا (س) مصداق خير کثير در قرآن است. فاطمه(س) عزيز ترين دختران پيامبر (ص) و از لحاظ خلقت ، شبيه ترين آنها به رسول خدا (ص) و مهم ترين يادگار ختم انبياء بود.

در عبادت و سلوک آنچنان بودکه پاهاي مبارکش متورم مي گشت و از شب تا به صبح به رکوع و سجود مي پرداخت . (7)

ولادت حضرت زينب (س)

در مورد تاريخ ولادت حضرت زنيب(س) اختلاف است. برخي ولادت او در سال پنجم و برخي ديگر سال ششم هجرت ذکر کرده اند ولي رأي دقيق سال پنجم هجري است . علامه مجلسي و برخي ديگر تأييد مي كنند كه حضرت زينب (س) دو سال پس از ولادت امام حسين (ع) به دنيا آمدند. (8)



در خصوص نحوه نامگذاري حضرت زينب (س) در تاريخ آمده است که در هنگام تولدش ، پيامبر(ص) در سفر بود. فاطمه زهرا(س) به امير المؤمنين(ع) پيشنهاد کرد نام او را تعيين کند. امام علي(ع) فرمود: من هرگز بر رسول خدا(ص) سبقت نمي گيرم. پيامبر (ص) از سفر بازآمد و از تولد نوزاد اهل بيت(س) آگاه شد و فرمود: فرزندان فاطمه (س) فرزندان من هستند ولي نام آنان را خداوند تعيين مي کند.

در همين حال جبرئيل فرود آمد سلام و تهنيت خدا را به پيامبر (ص) و خاندان وي ابلاغ نمود و عرض کرد: خداوند به تو (پيامبر) سلام مي رساند و مي فرمايد نام اين دختر را زينب بگذار. چرا که اين نام را در لوح محفوظ نوشته ايم آنگاه رسول خدا(ص) زينب را گرفت و بوسيد و فرمود: «توصيه مي کنم که همه اين دختر را احترام کنند که او مانند خديجه کبري است.» (9)



در رابطه با معناي «زينب» نوشته اند: «زينب» يا گرفته شده از «زَنِبَ» است از باب فَرِحَ يعني فربه و يا به معني درخت خوش بوي نيکو منظر. (10)

در کنايات و استعارات عرب هر شخص بزرگ بلکه هر چيز نفيس را به شجر تعبير مي کنند چنان که فرموده اند: «أنا وعليٌ من شجره واحد» (11)

برخي ديگر گفته اند که «زينب» از «زين وأب» بوده است ، يعني زينت پدر که به اعتبار همين معني بعضي تعبير كرده اند به «زين ابيها» در مقابل «ام ابيها»

القاب حضرت زينب

ابعاد مختلف زندگاني حضرت زينب (س) و پردامنه بودن صفات عظيم او موجب شده که القاب متعددي براي ايشان تعريف شود .

در طول تاريخ به جز حضرت زهرا (س) نظيري در صبر و استقامت، براي حضرت زينب يافت نمي شود.

در حدود پنج سالگي ، جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) را از دست داد و چند ماه پس از اين واقعه در غم فقدان مادر عزادار شد. پس از آن شاهد مشکلات ، مظلوميت و شهادت پدر بود. غم خوار برادر مسمومش امام حسن (ع) شد و چون امام حسن عليه السلام به شهادت رسيد، در بزرگ ترين فاجعه تاريخ در کربلا شاهد مصيبت هاي امام حسين عليه السلام شد. پس از شهادت آن حضرت مسئوليت سرپرستي بازماندگان شهداي کربلا و حفظ جان يادگارهاي برادر، به ويژه حجت الهي حضرت امام زين العابدين عليه السلام ، را در طول دوره اسارت بر عهده داشت. از اين رو لقب «ام المصائب» را به او داده اند.

بر اساس آنچه در برخي از کتب و سير نوشته شده القاب آن حضرت را بيان مي كنيم:

1- عالمه غير معلّمه: داناي بدون معلم

2- فهمه غير مفهمه: فهميده بدون تفهيم کننده

3- کعبه الرزايا: کعبه مصائب بزرگ

4- نائبه الزهرا(س) : جانشين فاطمه زهرا(س)

5- نائبه الحسين(ع): جانشين امام حسين(ع)

6- ملکة النساء: زن قدرتمند در ميان زنان

7- عقله النساء: بانوي خردمند در دنياي زنان

8- عديله الخامس من اهل الکساء: همطراز پنجم اهل کساء (امام حسين(ع))

9- شريکه الشهدا: شريک و مشارک شهيدان

10- کفيله السجاد: کفيل امام سجاد(ع)

11- ناموس رواق العظمه: ناموس آستانه کبريا و عظمت

12- سيده العقائل: بانوي بانوان

13- سرّ ابيها: راز وجود و هستي پدر

14- سلاله الولايه: چکيده و عصاره مقام ولايت

15- وليده الفصاحه: زاده بلاغت و فصاحت

16- شقيقه الحسن: خواهر عزيز حسن(ع)

17- عقيله خدر رساله: بانوي حريم رسالت

18- رضيعه الولايه: پرورش يافته دامان ولايت

19- البليغه: زني داراي بلاغت در سخن

20- الفصيحه: زني فصيحه و با فصاحت

21- الکامله: زني کامله و داراي کمال

22- عابده آل علي: عابده خاندان علي(ع)

23- الصديقه الصغري: صديقه صغري(فاطمه زهرا کوچک)

24- الموثقه: زني مورد وثوق و اعتماد

25- عقيلة الطالبين: عقيله بانوي خاندان ابوطالب

26- الفاضله: زني با فضل و داراي فضيلت

27- عقيله الوحي: عقيله خاندان وحي

28- شمه قلاده الجلاله: در درخشان شکوه و جلال

29- نجمه سماء النباله: ستاره آسمان نجابت و شرف

30- المعصومه الصغري: عصمت صغري

31- قرينه النوائب: همدم دردها و مصيبت ها

32- محبوبه المصطفي: مورد محبت رسول خدا(ص)

33- قره عين المرتضي: نور چشم علي مرتضي

34- صابرظ محتسبه: بردبار هوشيار

35- عقيله النبوه: بانوي سراب نبوت

36- ربه خدر القدس: نگهبان حريم قدس

37- قبله البرايا: قبله ابرار و نيکان

38- رضيعه الوحي: شيرنوش پستان وحي

39- باب حطه الخطايا: آستانه پناه گنهکاران

40- حفره علي(ع) و فاطمه(س): پاره وجود و هستي علي(ع) و فاطمه(س)

41- ربيه الفضل: پرورش يافته خاندان فضيلت

42- بطله کربلاء: قهرمان کربلا

43- عظيمه لواها: رايت دار بزرگ

44- عقيله القريش: عقيله قريش

45- الباکيه: زن گريان و اشک ريز

46- سليله الزهراء: چکيده و عصاره فاطمه زهرا(س)

47- امين الله: امين خداوند

48- آيه من آيات الله: آيه اي از آيات خدا

49- مطلومه وحيده: مظلومه تنها

50- عارفه : زني عارف و شناساگر (12)

رحلت حضرت زينب(س)

حضرت زينب(س) پس از شهادت امام حسين(ع) عمر طولاني نکرد. زينب(س) يك سال و نيم پس از شهادت امام حسين(ع) رحلت فرمود ، در نيمه رجب سال 62 هـ.ق در 56 سالگي ..

در خصوص محل دفن حضرت زينب(س) سه نظر وجود دارد که عبارتند از:

الف) مدينه منوره : گفته شده چون حضرت زينب (س) پس از حادثه کربلا به مدينه مراجعت کرده است ، به طور طبيعي در مدينه از دنيا رحلت نموده و نيز به طور طبيعي در بقيع آرامگاه خاندان پيامبر(ص) دفن شده است.

ب) قاهره مصر: مدرک صحيح و مستندي در دست نيست.

ج) مقام معروف و مشهور در قريه «راويه» واقع در منطقه غوطه دمشق : با ضعيف بودن دو مورد مذكور ، مرقد حضرت زينب(س) را در قريه راويه از منطقه غوطه شام، وقاع در هفت کيلومتري جنوب شرقي دمشق، مي دانند.

آنچه از تاريخ بدست مي آيد، قدمت بسيار بناي مزار حضرت زينب(س) است که درقرن دوم نيز موجود بوده است زيرا سيده نفيسه، همسر اسحاق مؤتمن، فرزند امام جعفر صادق(ع) به زيارت اين مرقد مطهر آمده است. (13)

گزيده اي از زيارت نامه حضرت زينب عليهاالسلام

« ... سلام بر تو اي دختر رسول خدا وليّ خدا؛ سلام بر تو اي دختر سرور بانوان دو عالم؛... سلام بر تو اي بانوي پرهيزگار پاکيزه؛ سلام بر تو اي صديقه صغري؛ سلام بر تو صاحب مصيبت گران؛ سلام بر تو اي بانوي ستم ديده اندوهگين؛ سلام بر تو اي عصمت صغري؛ گواهي مي دهم که تو صبر و شکيبايي را پيشه خود ساختي و همواره سپاسگزار و خشنود بودي. اي پاسدار هميشگي حجاب و وقار،... شهادت مي دهم که به خاطر خدا و رسولش و به خاطر اميرالمؤمنين علي عليه السلام و فاطمه زهرا عليهاالسلام و امام حسن و امام حسين عليه السلام ، خيرخواهي و نصيحت کردي و در تمام طول عمر پربرکت خود آنان را ياري فرمودي...»