حجت‌الاسلام محمد‌تقی فعالی، استاد حوزه و دانشگاه، در چهارمين جلسه از سلسله نشست‌های «سبك زندگی ايمانی» تأكيد كرد: برای معرفی سبك زندگی ايمانی ابتدا بايد پديده سبك زندگی را ريشه‌يابی كرده و به خاستگاه آن در جهان غرب توجه شود.


حجت‌الاسلام دكتر محمد‌تقی فعالی، استاد حوزه و دانشگاه

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) چهارمين نشست از سلسله نشست‌های «سبك زندگی ايمانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر محمد‌تقی فعالی، استاد حوزه و دانشگاه در سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشگاهيان كشور برگزار شد.

در بخش «گفتار روز» اين نشست حجت‌الاسلام فعالی به مسئله خوشبختی اشاره و اظهار كرد: «خوشبختی خيره شدن به چيزهايی كه نداريم نيست بلكه توجه داشتن و دوست داشتن چيزهايی است كه در اختيار داريم» توضيح اينكه همه افراد در هر لحظه با دو پديده مواجهند: داشته‌ها و ناداشته‌های خود.

وی ادامه داد: وضعيت عادی ما اينگونه است كه توجهمان را به ناداشته‌هايمان معطوف می‌كنيم. اگر از ما سؤال شود برای چه فعاليت می‌كنيم، معمولاً پاسخ می‌دهيم تا با درآمدمان به ناداشته‌هايمان برسيم، فلسفه همه تلاش‌های ما رسيدن به ناداشته‌هايمان است، البته تا اينجا اشكال ندارد اما اشكالی كه بر ما وارد می‌شود خيره شدن به ناداشته‌ها است. در حالی كه نسبت داشته‌های ما به ناداشته‌های ما بی‌نهايت به يك است و آنچه ما داريم بسيار بيشتر از چيزی است كه می‌پنداريم البته متأسفانه ما معمولاً نسبت به داشته‌هايمان حتی پندار هم نداريم.

وی داشته‌ها را به دو بخش درونی و بيرونی تقسيم و عنوان كرد: برای اينكه يك انسان بتواند نفس بكشد بايد يك كهكشان وجود داشته باشد؛ يعنی يكی از بزرگ‌ترين داشته‌های ما زمين زير پای ماست و قرآن مدام به زمين و آسمان اشاره كرده و نعمت وجود آنها را متذكر شده است. لذا توصيه می‌شود كه افراد به همراه خانواده‌های خود مستند‌های تهيه شده در خصوص زمين و آسمان را ببينند، آنگاه به اين نتيجه خواهند رسيد كه اگر چند هزارم ثانيه نظم زمين به امر الهی تغيير كند، چه رخ می‌دهد. كافی است زمين و آسمان چند ثانيه از مدار خود تخطی كنند تا جهان نابود شود.

اين استاد حوزه و دانشگاه با تأكيد بر اينكه اگر داشته‌هايمان را با ناداشته‌هايمان در دو كفه ترازو بگذاريم قابل قياس با هم نبوده و داشته‌هايمان بسيار بيشتر است، گفت: خداوند سنتی قطعی را در جهان نهاده است كه بر اساس آن تنها راه نائل شدن به ناداشته‌ها و خواسته‌ها توجه به داشته‌های خود است. ما تا آنچه را كه خدا داده نبينيم به آنچه نداريم نمی‌رسيم.

يك استاد حوزه و دانشگاه:
خداوند سنتی قطعی را در جهان نهاده است كه بر اساس آن تنها راه نائل شدن به ناداشته‌ها و خواسته‌ها توجه به داشته‌های خود است

وی تصريح كرد: اشيا و امكانات الهی دوست دارند كه ديده شوند و تا به نعمت‌های موجود نگاه نكنيم ساير نعمت‌ها به سمت ما روی نمی‌آوردند؛ تا انسان به امكانات موجود توجه نكند و آنها را به زبان خود جاری و به خداوند اظهار نكند خداوند آنچه را كه ندارد و می‌خواهد به او نمی‌دهد.

حجت‌الاسلام فعالی تنها راه ازدياد نعمت را شكر دانست و بيان كرد: شكر يعنی ديدن نعمت و مشاهده امكاناتی كه خداوند به ما داده است. خداوند در آيه هفت سوره ابراهيم می‌فرمايد «لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ؛ اگر واقعا سپاسگزارى كنيد [نعمت] شما را افزون خواهم كرد».

وی پيشنهاد كرد: روزانه «برنامه شكر» داشته باشيم به اين معنی كه لحظاتی را زير آسمان بايستيم و در خلوت خويش دست‌ها را به آسمان بلند كرده و نعمت‌های خداوند را بيان و شكر كنيم؛ اگر كسی چنين كرد محال است روزهای آينده‌اش بهتر از روزهای گذشته نشود.

حجت‌الاسلام فعالی برنامه امام حسين(ع) در روز عاشورا را برنامه شكر بشريت در برابر خالق عنوان كرد و گفت: امام حسين(ع) در اوج بلايا و مصائب مطرح می‌كنند «الهی رضا به رضاك تسليما لقضائك لا معبود سواك»، حضرت زينب(س) نيز می‌فرمايد «والله ما رايت الا جميلا» و اين يعنی شكر.

پس از بيان گفتار روز، حجت‌الاسلام فعالی با اشاره به اينكه وقتی مطرح می‌شود «سبك زندگی ايمانی» همه انتظار دارند كه مباحث دينی در اين خصوص مطرح شود، گفت: عنوان «سبك زندگی» عنوان خودساخته ما نيست بلكه با توجه به سابقه 100 ساله اين موضوع، لازم است ريشه‌يابی آن مورد توجه قرار گيرد و به خاستگاه آن در جهان غرب توجه شود.

حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر محمد‌تقی فعالی:
نخستين ديدگاه در حوزه سبك زندگی از ديدگاه جامعه‌شناختی را وبلن مطرح كرده. وی به صورت مستقل به آن نپرداخته است بلكه گهگاه از اين تعبير به عنوان بنياد تفسيرهای جامعه‌شناختی استفاده كرده است

وی با تأكيد بر اينكه برای حل مسائل و مشكلات موجود در جامعه اول بايد ريشه‌ها و مبانی آن مشخص و مشكل را به درستی بشناسيم، گفت: نصف راه‌حل مسئله، شناخت درست آن مسأله است و اين اقدامی است كه كمبود آن در جامعه ما شديداً احساس می‌شود. مثلاً آيا تاكنون انديشيده‌ايم كه چرا جوانان ما بدحجابی می‌‌كنند، زمينه‌ها و ريشه‌های اين عمل چيست، ريشه‌ها و دلايل طلاق، اعتياد و ساير معضلات اجتماعی چيست؟ تا تصوير شفافی از دلايل اين پديده‌ها در جامعه نداشته باشيم نمی‌توانيم نسخه بومی درمان آن را بپيچيم.

فعالی از سخنان خود اينگونه نتيجه گرفت كه پس اول بايد پديده سبك زندگی را شناخت، سپس سبك زندگی ايمانی را مطرح كرد. بر همين اساس در نشست‌های قبل مقوله اهميت، معنی‌شناسی و پيشينه‌شناسی علمی سبك زندگی مطرح و از دو سنت موجود در اين حوزه يعنی سنت روانشناسی و جامعه شناسی، سنت روانشناسی و ديدگاه آلفرد آدلر به ويژه مبحث «درخت سبك زندگی» آدلر طرح شد.

وی در ادامه سخنان خود به تشريح ديدگاه‌های جامعه شناختی در خصوص سبك زندگی پرداخت و با اشاره به اينكه بيش از 10 ديدگاه جامعه‌شناسانه در خصوص سبك زندگی وجود دارد، نخست به بيان ديدگاه «وبلن» در اين خصوص پرداخت و گفت: نخستين ديدگاه در حوزه سبك زندگی از ديدگاه جامعه‌شناختی را وبلن مطرح كرده، وی به صورت مستقل به آن نپرداخته است بلكه گهگاه از اين تعبير به عنوان بنياد تفسيرهای جامعه‌شناختی استفاده كرده است.

حجت‌الاسلام فعالی به تشريح فضايی پرداخت كه وبلن در خصوص سبك زندگی مطرح می‌كند و گفت: از ديدگاه وبلن، انسان برای ادامه زندگی و نيز برای توسعه حيات نيازمند زندگی اجتماعی است؛ انسان‌ها پس از اينكه متولد می‌شوند بايد عضو جامعه شوند. راه تداوم حيات و حضور در جامعه داشتن زندگی اجتماعی است. حضور در جامعه انسان را با آداب و سنن مواجه می‌كند؛ در اصل اجتماعی شدن يعنی يافتن سازو كار تعامل با محيط و ساير انسان‌ها.

وی در ادامه تشريح ديدگاه وبلن، گفت: وبلن معتقد است سازگاری و يافتن نحوه تعاملات با انسان‌ها و محيط در خلال روش‌هايی صورت می‌گيرد كه اين روش‌ها سنن و رسوم جامعه هستند و در قالب نهاد‌های اجتماعی محقق می‌شوند؛ شخصی كه می‌خواهد اجتماعی شود بايد آداب و رسوم اجتماعی كه در قالب نهادها و سازمان‌ها نهادينه شده را بپذيرد و اين آداب و رسوم آهسته آهسته هويت جمعی را به هويت فردی بدل می‌كند.

فعالی ادامه داد: از ديدگاه وبلن جامعه اصالت دارد و دارای آداب و رسوم است و فرد برای اجتماعی شدن موظف است آن آداب را بپذيرد و اين يعنی سبك زندگی و اصالت سبك زندگی با سبك زندگی اجتماعی است.

وی به ديدگاه وبلن در خصوص شغل و تأثيرات شغل بر سبك زندگی نيز اشاره و اظهار داشت: وبلن معتقد است اين انتخاب شغل، شرايط انتخاب و موقعيت شغلی است كه برای انسان آداب و رسوم خاص فراهم می‌كند؛ اگر شغلتان متفاوت باشد نگاه، آداب و رسوم و رفتارتان نيز متفاوت خواهد بود.

اين استاد دانشگاه كشورمان ادامه داد: در ديدگاه وبلن فرد يك حقيقت واحد است كه ضمن يك كل يعنی جامعه معنی پيدا می‌كند و هويت فرد يعنی هويت جمع؛ اين ديدگاه يعنی نفی هر گونه فرديت. در حالی كه ديدگاه اسلام با اين نظر مخالف بوده و اصالت را هم به فرد و هم به جامعه می‌دهد و معتقد است يك فرد می‌تواند در مقابل سنت‌های جامعه بايستد مانند حركت‌ امام حسين(ع) و امام خمينی(ره)؛ وی در اين خصوص توصيه كرد كتاب‌های شهيد مطهری و آيت‌الله مصباح يزدی در خصوص نگاه جامعه‌شناختی در قرآن مورد مطالعه قرار گيرد.

وی با اشاره به اينكه از ديدگاه وبلن نظامی كه در جامعه شكل گرفته است به يك نظام طبقاتی و آن نظام طبقاتی نيز به يك هويت فردی تبديل می‌شود، گفت: اين يعنی جابه‌جايی سبك زندگی جمعی از طريق سبك زندگی يك طبقه به سمت زندگی فردی. وبلن معتقد است گروه‌های اجتماعی جامعه سبك‌های متفاوت دارند، نظام‌های طبقاتی و گروه‌ها و احزاب خاص هر جامعه نيز هر كدام آداب و سنن خاصی دارند كه همه به صورت كل منسجم به زندگی فرد وارد می‌شوند و هويت فردی را می‌سازند و اين يعنی انتقال سبك زندگی جمعی به يك فرد.

فعالی ادامه داد: از ديدگاه وبلن سبك زندگی چيزی جز الگوی رفتار جمعی نيست، و اين الگوی رفتار جمعی از طريق آداب، رسوم، سنن، تكنيك‌ها و راه‌كارها به فرد منتقل می‌شوند. اصالت با جامعه، عادات، رسوم و سنن اجتماعی است و هويت فرد از طريق هويت جمع معين می‌شود. از ديدگاه او سبك زندگی از جنس عادات و رسوم اجتماعی است.