در انتقال پيام معنويت اصيل بايد از انديشه تا زبان مسافتی را پيمود و ادبيات انسان سده 21 را كشف كرد؛ اين ادبيات خط انتقالی است كه پيام‌ها را به صفر و يكی تبديل می‌كند كه برای جوان امروزی و در عرصه حيات و زندگی او قابل ترجمه هستند.

حجت‌الاسلام و المسلمين مهدی عليزاده، مدير مركز اخلاق و تربيت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با تأكيد بر ضرورت تغيير الگو در پژوهش‌های انتقادی درباره جريان‌های معنوی نوظهور، عنوان كرد: بايد با پژوهش فنی و گسترده و دقيق، به احصاء مختصات روانشناختی مدنيت جديد بپردازيم و ضمن رسيدن به دركی عميق‌تر از شرايط كنونی، خصلت‌ها و ويژگی‌هايی كه انسان معاصر را از نسخه‌های معنوی سنتی گريزان كرده است، مورد شناسايی قرار دهيم.

نظرورزی چگونه راهگشای شكل نوينی از معنويت خواهد شد؟

عليزاده در پاسخ به طرح اين مسئله كه در شرايطی كه خودانگيختگی در جذب به معنويت، يكی از عناصر اصلی معنويت است و با توجه به تفاوت اين خودانگيختگی با نظرورزی در باب معنويت و عرفان، چگونه نظرورزی و انديشه در باب جهان موجود و مشكلات انسان معاصر می‌تواند راهگشای شكل نوينی از معنويت در جهان معاصر باشد، گفت: نظرورزی و خودانگيختگی دو چيز غير قابل جمع نيستند و بايد نظرورزی را در راستای خودانگيختگی قرار داد.

وی ادامه داد: برای مثال، وقتی كه در نهادسازی امت اسلامی، نظام حوزه شكل می‌گيرد و افرادی وارد اين نهاد شده و به شكل تخصصی كارشناس مطالعات دينی می‌شوند، اين افراد بايد ابتدائاً با يك خودانگيختگی خود را كانديدا كنند و به اين فضا وارد شوند، اما در ادامه، به شكل حرفه‌ای، كار آنان نظرورزی خواهد بود و بدين ترتيب نظرورزی آنان همسو با خودانگيختگی اوليه است.

برای طراحی يك الگوی كارآمد امروزی بايستی فاصله ضلع انديشه فردی را كه در موقعيت ايمان نيست، با فضای معنوی لحاظ كرد و برای رفع اين فاصله، بايد گام‌هايی عملياتی برداشته شود

استخراج پيام دين و پالايش، به‌روزسازی و غنی‌سازی ميراث گذشتگان

عضو هيئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: بنابراين ما بايد افرادی را داشته باشيم كه افزون بر انگيزش‌های متعالی و پايدار و پرتحرك، وارد عرصه مطالعه در باب معنويت شوند و علاوه بر آسيب‌شناسی وضعيت موجود، با مراجعه به متون و منابع دست اول و براساس متدولوژی‌های قابل تأييد مطالعات دينی، پيام دين را در اين حوزه استخراج كنند و ميراث پيشينيان را نيز در اين زمينه پالايش، به‌روزسازی و غنی‌سازی كنند تا بتوان تغييری در شرايط موجود پديد آورد.

لزوم توجه به فاصله اضلاع انديشه انسان معنوی و انسان معاصر

عليزاده با تأكيد بر در نظر گرفتن فاصله ضلع انديشه كارشناس فقيه عارف حكيم فيلسوف متشرع و مؤمن معاصر با صفحه ذهن بشر امروزی، در ارائه الگوی معنويت، خاطرنشان كرد: مخاطب اين الگوی معنوی را بايد انسانی در نظر گرفت كه به طور كلی از زندگی شريعت‌مدار فاصله دارد و در بافتاری ديگر زندگی می‌كند. احياناً در خانواده‌ای مذهبی رشد نكرده است، يا خود او وقتی به بلوغ عقلی رسيده، عامدانه و خودآگاهانه به سمت زندگی دينی نرفته است و زندگی خود را بر مدار آن سامان نداده است. كسی كه امروز در يك حيرت به سر می‌برد و در عين داشتن دغدغه برای پاسخ به نيازهای پايدارش، دكان‌ها و دم و دستگاه‌های متنوعی را پيش چشمان خود می‌بيند، نسبت به متاعی كه رسماً از سوی دين ارائه می‌شود، ايستار شك دارد و در موقعيت ايمان نيست.

مدير مركز اخلاق و تربيت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: در واقع برای طراحی يك الگوی كارآمد امروزی بايد فاصله ضلع انديشه فردی را كه در موقعيت ايمان نيست، با فضای معنوی لحاظ كرد و برای رفع اين فاصله، بايد گام‌هايی عملياتی برداشته شود.

توجه به گسست آسيب‌زای انديشه و زبان

وی از گسست انديشه و زبان به عنوان گسست آسيب‌زای ديگری ياد كرد و ضمن تأكيد بر توجه به فاصله ذاتی اين دو و فاصله تاريخی پديد آمده، گفت: از انديشه تا زبان مسافتی است كه بايد پيمود و در پيمودن اين مسافت بايد ادبيات جديد و زبان انسان سده 21 را كشف كرد.

عليزاده با بيان اين كه مقصود از ادبيات جديد، جعل يا به كار گرفتن واژه‌های جديد نيست، اظهار كرد: مقصود از ادبيات چيزی فراتر از واژه‌هاست. با مورد توجه قرار دادن اين معنای گسترده از ادبيات است كه پيام‌ها بر خط انتقالی قرار می‌گيرند كه به شكلی مؤثر، پيام‌ها را به مخاطب منتقل می‌كند و در گيرنده او تأثير می‌گذارد. در واقع پيام‌ها در قالب اين ادبيات بايد به صفر و يكی تبديل شوند كه برای جوان امروزی و در عرصه حيات و زندگی او قابل ترجمه هستند.