آمار 14 ميليون خودروي كشور تا يك دهه آينده دو برابر خواهد شد
شهر ماشينها
جام جم آنلاين: غول ترافيك هر روز بزرگتر ميشود؛ خيابانها و بزرگراههاي شهر هر روز شلوغتر ميشود؛ ميليونها ساعت از عمر شهروندان در ترافيك سنگين معابري تلف ميشود كه تردد ميليونها خودرو آن را رقم زده است.
بازشدن پاي سالانه يك ميليون و 400 هزار دستگاه خودرو به شبكه معابر كشور كار را به جايي رسانده كه تنها براي پارك اين خودروها كنار هم و نه تردد آنها به 2000 كيلومتر معبر نياز است. ارابههاي آهني، تعدادشان هر روز بيشتر و خيابانها هر روز تنگتر ميشود و شبكه معابر شهري در آستانه لبريزشدن از خودروهاست. سالها از ورود خودرو به كشورمان ميگذرد، حالا آنها به جزءلاينفكي از زندگي خيلي از شهروندان تبديل شده است، اما همين ماشينها كه قرار بود با آمدنشان سر و ساماني به حمل و نقلهاي شهري بدهد براي ساكنان كلانشهرها دردسرساز شده است.
14 ميليون خودرو هر روز در حالي گلوي شهرهاي ترافيكزده را بيشتر فشار ميدهد كه كارشناسان و مسئولان شهري ميگويند اگر ورود افسارگسيخته خودروها به شبكه معابر شهري ادامه داشته باشد، اغلب كلانشهرها به زودي به پاركينگ بزرگي براي خودروها تبديل خواهد شد.
ورود اولين خودرو به ايران
حدود 110 سال پيش، نهتنها در خيابانهاي تهران بلكه در ايران هم فقط يك ماشين وجود داشته است.
ناصرالدين شاه قاجار در سفرهايش به اروپا با اتومبيل آشنا شد، اما تمايلي به ورود آن به ايران نشان نداد و كالسكههاي سلطنتي را به ماشين آهني (تراموا ) ترجيح ميداد.
15 سالي از اختراع خودروهاي ديزلي ميگذشت كه پاي آنها در زمان مظفرالدين شاه قاجار به كشور ما هم باز شد.
كورلين، مهماندار فرانسوي مظفرالدين شاه در كتاب «بدايع الوقايع» خود نوشته است: «در ماه اوت 1900 در مراجعت اعليحضرت از جنگل بولوني، دو دستگاه اتومبيل كه براي بردن به ايران سفارش داده بودند جلوي عمارت براي مشاهده اعليحضرت حاضر بودند كه در هركدام آنها دو نفر از پيشخدمتهاي مخصوص حضور داشتند.
به امر مبارك مكانيسينها اتومبيل را به راهانداختند و چند حركت نمايشي در حضور اعليحضرت به جا آوردند و پس از انجام امتحان، سوارها و ملتزمين ركاب جابهجا شده و اتومبيلها آهسته پهلوي كالسكه همايوني آمدند تا سلطان از نزديك درست آنها را بررسي كند و چون اتومبيلها از هر نظر مطابق ميل بودند و نوع عيب و نقصي در آنها مشاهده نشد و با دستور اعليحضرت اجازه حمل آنها صادر شد و كالسكه همايوني به طرف عمارت به راه افتاد.»
اين دو اتومبيل كه محصول كارخانه رنو بود، توسط دو راننده فرانسوي به تهران منتقل شد، اما دو سرنوشت متفاوت پيدا كردند چون فقط يكي از آنها به تهران رسيد و ديگري در راه انزلي به تهران خراب شد و همان جا ماند تا زير باران و برف تبديل به قراضهاي شود. دومي هم گاهي به دستور مظفرالدينشاه و توسط راننده فرانسوياش موسيو وانه در ميدان مشق به حركت درميآمد و باعث شادي و ذوق مردم ميشد. اين ماشين بعدها به محمدعلي شاه رسيد.
14 ميليون ارابه آهني در كشور
11 سال پيش فقط تنها چهار ميليون خودرو در كل معابر كشور تردد ميكردند، هرچند آنروزها ترافيك هنوز به معضل لاينحل كلانشهرهاي كشور تبديل نشده بود، اما مسئولان ترافيكي از همان روزها پيشبيني ميكردند با روند فعلي تزريق سالانه بيش از يك ميليون و 400 هزار دستگاه خودرو به كشور در آينده نزديك، ديگر معابر و خيابانهاي شهرها پاسخگوي حجم انبوه خودروها نخواهد بود.
حالابا گذشت 11 سال از آن روزها 4 ميليون خودروي كشور به 14 ميليون رسيده است در حالي كه ظرفيت معابر، بزرگراهها و جادههاي كشور متناسب با روند صعودي تزريق خودروها افزايش نيافته است. دوبرابرشدن تعداد خودروهاي كشور و رسيدن آن به مرز 30 ميليون خودرو آن هم طي يك دهه آينده در حالي اتفاق خواهد افتاد كه با توجه به فراهم نبودن زيرساختهاي لازم براي افزايش ظرفيت معابر درونشهري و برونشهري نگرانيهاي مسئولان ترافيكي كشور از بابت كورترشدن گره ترافيك در كلانشهرها و بخصوص پايتخت طي سالهاي آينده بيشتر ميشود.
به گفته رئيس پليس راهور ناجا طي 6 ماه اول سال 90، بيش از 750 هزار دستگاه خودروي جديد در كشور شمارهگذاري شده است كه اين رقم در مقايسه با سال گذشته 2 درصد افزايش داشته است، همچنين در اين مدت شمارهگذاري خودروهاي خارجي در ايران نيز با 36 درصد كاهش از 24 هزار و 510 مورد در سال گذشته به 9046 دستگاه خودروي خارجي رسيده است.
نكته: دوئل نابرابر خودروهاي شخصي با حمل و نقل عمومي (اتوبوس و مترو) سالهاست ادامه دارد، در اين سالها هر جا شهرداري و دولت در توسعه حمل و نقل عمومي كم گذاشتهاند راه براي خودروهاي شخصي بيشتر باز شده است
اسكندر مومني در يكي از نشستهاي خبري خود با اشاره به اين كه كشورهاي همتراز ايران به ازاي هر يكهزار نفر جمعيت400 خودرو دارند، توضيح ميدهد: هماكنون در كشور به ازاي هر يك ميليون نفر جمعيت، 160 خودرو وجود دارد كه پيشبيني ميكنيم در يك دهه آينده اين رقم به 400 خودرو برسد. هرچند رئيس پليس راهور ناجا با استناد به آخرين آمارهاي پزشكي قانوني از كاهش 11 هزار نفري كشتهها و مصدومان تصادفات رانندگي از ابتداي سال 90 خبر داده و ميگويد كه در 5 ماهه امسال 1324 نفر معادل 12/8 درصد كاهش كشتهها و 9515 نفر كاهش مجروحان تصادفات را در كشور داشتهايم، اما به موضوع مهمي هم اشاره ميكند:
با روند فعلي تزريق خودروهاي جديد به كشور بايد بر اقدامات پيشگيرانه و ارتقاي فرهنگ رانندگي در ميان شهروندان جديتر متمركز شد زيرا در غير اين صورت ممكن است يك بار ديگر در يك دوره زماني، دوباره شاهد روند تصاعدي آمار كشتهها و مجروحان حوادث رانندگي در كشور باشيم.
قاتل يك ميليون ساعت از وقت تهرانيها
روزانه يك ميليون ساعت از وقت تهرانيها در ترافيك خيابانها و بزرگراههاي پايتخت كشته ميشود و يك ميليارد ريال از سرمايه و پولشان هم هدر ميرود.
باشگاه خبرنگاران جوان، ارديبهشت امسال گزارشي از يك بررسي را چاپ كرد كه بر اساس آن ميزان پول و ساعت عمري كه از تهرانيها در ترافيك تلف ميشود، محاسبه شده بود.
چكيده اين گزارش، اتلاف روزانه يك ميليارد ريال پول و يك ميليون ساعت وقت تهرانيها در ترافيك است، آن هم در شرايطي كه تردد حدود 5 ميليون خودروي شخصي در تهران در سايه كمبودها و توسعه نه چندان مطلوب حمل و نقل عمومي در اين كلانشهر، آن را رقم زده است.
بر اين اساس، صرفهجويي ناشي از مصرف بنزين براي هر سفر درونشهري مسافران تاكسي، اتوبوس و سواريهاي شخصي هفت ليتر است. در اين ميان، روزانه دو ميليون سفر با خطوط پنجگانه متروي تهران انجام ميشود كه اين رقم تا رسيدن به نقطه ايدهآل 4 ميليون سفر در روز هنوز فاصله دارد. در حالي كه اگر اين 4 ميليون سفر در روز با مترو انجام ميشد، ميتوانست يك ميليون و 400 هزار ليتر صرفهجويي در مصرف بنزين را به همراه داشته باشد.
اين در حالي است كه اگر براي هر ليتر بنزين، نرخ 700 تومان را در نظر بگيريم، حدود يك ميليارد ريال (980 ميليون ريال) هزينهكرد احتمالي براي، مصرف بنزين به دست ميآيد كه صرف اين مبلغ در راه توسعه مترو امكانپذير است و جالب اين كه اگر اين رقم را در طول سال محاسبه كنيم رقمي حدود 360 ميليارد ريال به دست ميآيد. علاوه بر آن، طبق آمار موجود سفر با مترو براي هر مسافر حدود 30 دقيقه صرفهجويي در زمان را به دنبال دارد كه اگر اين 30 دقيقه را در 2 ميليون مسافري كه ميشد به ظرفيت شبكه مترو افزود ضرب كنيم به عدد 6 ميليون دقيقه در روز و به عبارتي روزانه يك ميليون ساعت هدررفت در زمان ميرسيم.
سهم 60 درصدي در آلودگي هوا
حالا پس از گذشت 110 سال از آن روزها، ورود خودروها به خيابانهاي شهر موجب تسهيل در رفت و آمدهاي شهري و جبران كمبودهاي ناشي از توسعهنيافتن مطلوب حمل و نقل عمومي را به همراه داشته است، اما تردد 14 ميليون دستگاه خودرو در كشور جز ميليونها ساعت اتلاف وقت در ترافيكهاي سنگين خيابانها و بزرگراههاي شهر، سهم 60 درصدي آنها در آلودگي هوا و به تبع آن مرگ سالانه 5000 نفر بر اثر آلودگي هوا، رهآوردي به همراه نداشته است.
اينطور كه مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران ميگويد: سهم خودروهاي سبك در آلودگي هواي شهر تهران، 60 درصد و موتورسيكلتها، 25 درصد است و در اين ميان، خودروهاي سنگين نيز در آلودگي هوا سهم 15 درصدي دارند.
يوسف رشيدي معتقد است براي رفع مشكل آلودگي هوا بايد اقدامات اساسي مانند توسعه حمل و نقل عمومي، كاهش سهم سفرها با خودروهاي شخصي، ارتقاي كيفيت خودروها، افزايش كيفيت سوخت و حذف سفرهاي غيرضروري انجام شود؛ چرا كه راهكارهاي مقطعي و زودبازده مشكلگشا نيست و حكم مسكنهاي مقطعي را دارد.
دوئل خودروي شخصي با حمل و نقل عمومي
دوئل نابرابر خودروهاي شخصي با حمل و نقل عمومي (اتوبوس و مترو) سالهاست ادامه دارد، در اين سالها هر جا شهرداري و دولت در توسعه حمل و نقل عمومي كم گذاشتهاند؛ راه براي خودروهاي شخصي بيشتر باز شده است.
خودروهاي شخصي حالا در شرايطي متهم رديف اول ترافيك محسوب ميشود كه هرگاه سخن از ايجاد محدوديتهاي مقطعي، كوتاهمدت يا بلندمدت براي تردد آنها در شهر از سوي دستگاههاي مسئول مطرح ميشود، مالكان آنها و ديگر منتقدان اين پيشنهادها با پيشكشيدن توجيهاتي همچون ناكارآمدي حمل و نقل عمومي، كمبودهاي موجود در بخش اتوبوسراني، مترو و تاكسيها، مانع به سرانجام رسيدن اين طرحها ميشوند. بر اساس طرح جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، در افق سال 1404 روزانه 18 ميليون سفر ـ كه معادل 25 ميليون جابهجايي است ـ در پايتخت انجام خواهد شد كه بر اين اساس بايد سهم خودروهاي شخصي 25 درصد، حمل و نقل عمومي (اتوبوس و مترو) 55 درصد و نيمهعموميها (تاكسي) 20 درصد باشد در حالي كه هماكنون سهم خودروهاي شخصي در جابهجاييهاي درونشهري و برونشهري بالاي 50 درصد است.
پاركينگ خودروهاي روشن
هر چند پاي اولين خودرو به كشورمان ديرتر از بسياري كشورهاي ديگر باز شد، اما حالا با گذشت 110 سال از آن روزها در حال افتادن از اين سوي بام هستيم، تزريق لجامگسيخته خودروهاي شخصي به شبكه خيابانها و بزرگراههاي شهرها بيتوجه به ضرورت توسعه همزمان شبكه راههاي درونشهري و برونشهري، اين نگراني را به وجود ميآورد كه در آيندهاي نهچندان دور، شهرهاي ما و بويژه تهران به پاركينگ خودروهاي روشن تبديل شود.
آن وقت ديگر كمبود فضاي پارك تنها مشكل مالكان چند ميليون خودروي شخصي نخواهد بود چراكه ديگر فضايي براي حركت خودروها باقي نخواهد ماند.
شهري مملو از خودروهاي روشن كه سرنشينان آنها، ميليونها ساعت از عمرشان را در ترافيك قفل شده خيابانها و بزرگراهها تلف ميكنند.
پوران محمدي / گروه جامعه