امام حسين(ع) در راه خود از مكه تا كربلا از هر فرصتی برای سخنرانی و تبيين حقايق استفاده می‌كردند و تا سرحد امكان می‌كوشيدند كه جنگی صورت نگيرد و هدف ايشان از بين بردن جاهليت بود و نه جاهل.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، هم‌زمان با آغاز ماه محرم و ايام عاشورا و تاسوعای حسينی، كارگاه مطالعه موضوعی نهج‌البلاغه با عنوان «عاشورا؛ كارگاه عملياتی نهج‌البلاغه» با حضور ابوالقاسم حسينجانی، نويسنده و پژوهشگر شب گذشته، پنج‌شنبه 25 آبان‌ماه، در محل انتشارات هزاره ققنوس برگزار شد.

بنابر اين گزارش، حسينجانی در اين نشست به بيان سخنانی درباره جنبه‌های نظری قيام اباعبدالله الحسين(ع) از نگاه نهج‌البلاغه و موضوعاتی چون انديشه‌آفرينی و فكرآفرينی در نهج‌البلاغه پرداخت و نيز تعريف‌ها و بازتعريف‌های مفاهيمی چون مرگ و حيات، حق و باطل، عزت و ذلت و... را در مكتب عاشورای حسينی مورد بررسی و تبيين قرار داد.

حیات و مرگ در نهج‌البلاغه

وی در بخشی از سخنان خود در تشريح معنای حيات و مرگ از منظر امام علی(ع) با اشاره به كلام امام(ع) در خطبه 51 تهج‌البلاغه گفت: امام(ع) در اين خطبه می‌فرمايند: «فالموت فی حياتكم مقهورين و الحياة فی موتكم قاهرين»؛ بر مبنای اين كلام تمام كسانی كه ديگران برای آنان تصميم می‌گيرند، مستعمره‌اند و حيات واقعی آن است كه ـ ولو آن كه جان دهيم ـ اما مانع فكری نداشته باشيم.

شهادت مديريت مرگ از سوی انسان‌های رسيده و واصل است و آنان با مديريت مرگ خود می‌خواهند زندگی ديگران را هم معنا كرده و نجات دهند. امام(ع) خود تصريح می‌كنند كه «فانی لااری الموت الا سعادة و الحياه مع الظالمين الا برما»
اين محقق و پژوهشگر در بخشی از سخنان خود با اشاره به اين كه بسياری از تعاريف مفاهيم مطرح شده در دانشنامه‌ها و فرهنگنامه‌های ما در باب حق و باطل، مرگ و حيات و ... در حقيقت علم نيستند و نياز به بازتعريف دارند، عنوان كرد: بر اساس تعاليم امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، علم همان عمل است و هركس كه چيزی را می‌داند و عملياتی نمی‌كند، عيناً جاهل است؛ «لاتجعلوا علمكم جهلا و يقينكم شكا اذا علمتم فاعلموا و اذا تيقنتم فاقدموا» (حكمت 274).

حسينجانی با اشاره به كلام امام حسين(ع) «اريد ان آمر بالمعروف و انهی عن المنكر» درباره فلسفه قيام خويش عنوان كرد: معروف به معنای تعريف شده و منكر به معنای چيزی است كه برای ما ناآشناست؛ عاشورای حسينی آمده بود تا جلوی تحريف اسلام را بگيرد، اما به دليل بدفهمی‌هايی كه از آن شد، خود تحريفاتی پيدا كرد؛ چه اين‌كه برای مثال در چنين روزی دقيقاً در خود بين‌الحرمين مراسم قمه‌زنی ميليونی اتفاق می‌افتد!

وی با بيان اين‌كه امام حسين(ع) برای احيای حق و عمل بدان قيام می‌كنند، با اشاره به قسمتی از سخنان آن حضرت درباره سبب قيامشان اظهار كرد: امام می‌فرمايند: «ألا ترون إلی الحق لا يعمل به و الی الباطل لا يتناهی عنه»؛ حال بايد ديد معنای حق از منظر قرآن چيست كه مطابق گفتار نورانی امام(ع) متروك مانده است. مطابق بيان قرآن (رعد/17) حق چيزی است كه به درد «ناس» يعنی همه مردم جهان بخورد و اگر به درد همه مردم نخورد، حق نيست.

اسلام توده‌ای‌ترين مكتب روی زمين است

اين نويسنده و محقق با اشار ه به مثال قرآن درباره حق و باطل و تشبيه آنها به آب و كف در آيه شريفه 17 از سوره رعد، تصريح كرد: بر مبنای اين مثل قرآنی حق به معنای آرامش است و چيزی است كه برای همه مردم جهان مفيد است و كسانی كه حق را محدود و مقيد تعريف می‌كنند، يا اشتباه می‌كنند و يا خطا و عنادی دارند. اسلام و قرآن توده‌ای‌ترين مرام و مكتب روی زمين است و هيچ كس در هيچ جای تاريخ چنين تعريفی از حق ارائه نكرده است.

مرگ و شهادت از منظر حضرت سيدالشهداء(ع)

وی در بخش ديگری از سخنان خود با اشاره به مفهوم مرگ و شهادت از منظر حضرت سيدالشهداءع) بيان كرد: شهادت مديريت مرگ از سوی انسان‌های رسيده و واصل است و آنان با مديريت مرگ خود می‌خواهند زندگی ديگران را هم معنا كرده و نجات دهند. امام(ع) خود تصريح می‌كنند كه «فانی لااری الموت الا سعادة و الحياه مع الظالمين الا برما»؛ امام(ع) مرگ را جز خوشبختی نمی‌بيند و جالب است كه از «ديدن» سخن می‌گويد و نه از «دانستن».

حسينجانی با بيان اين كه امام حسين(ع) نه برای كشتن و نه برای كشته شدن حركت كرده بودند، خاطرنشان كرد: امام(ع) در راه خود از مكه تا كربلا از هر فرصتی برای سخنرانی و تبيين حقايق استفاده می‌كردند و تا سرحد امكان می‌كوشيدند كه جنگی صورت نگيرد و هدف ايشان از بين بردن جاهليت بود و نه جاهل؛ امام(ع) با طرح مسئله عزت و ذلت می‌خواستند به ما بفهمانند كه چه كنيم تا با ذلت و خواری زندگی نكنيم و به ظلم تن در ندهيم.

وی ذلت و خواری را همان زندگی در كنار ظلم و اعلام موضع نكردن دانست و با اشاره به ابياتی چند از اقبال لاهوری گفت: اقبال می‌گويد: آدم از بی‌بصری بندگی آدم كرد، گوهری داشت ولی نذر قباد و جم كرد/ يعنی از خوی غلامی ز سگان خوارتر است، من نديدم كه سگی پيش سگی سر خم كرد.

تنها با توسعه بهشت می‌توان جهنم را از ميان برداشت

اين محقق و پژوهشگر با تأكيد بر اين كه امام حسين(ع) برای كشتن و كشته شدن نرفته بود، اظهار كرد: بديهی است كه هيچ جنگی پايان دهنده جنگ ديگر نيست و با پلشتی نمی‌توان پلشتی را از بين برد و تنها از راه توسعه بهشت می‌توان جهنم را از ميان برداشت؛ چنان كه قرآن كريم می‌فرمايد: «إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ»(هود/114).

ما قناعت را به جنبه مصرفی زندگی تعريف می‌كنيم؛ بدين معنا كه قناعت آن است كه به هرآنچه كه داری بسازی! اما معنای توليدی و حقيقی قناعت آن است كه به هيچ‌كس وابسته نباشی و چشمت به دست ديگران نباشد و اين در اصطلاح امروزی به معنای استقلال و خودكفايی به كار می‌رو
عرفان علوی و حسينی، عرفان درک و نه ترک دنیاست

وی با اشاره به ضرورت تعريف درست از عرفان حقيقی در پرتو نهضت حسينی عنوان كرد: امام حسين(ع) عارف واقعی است؛ در روز عرفه، دعای عرفه را می‌خواند و اشك می‌ريزد و همين حسين(ع) است كه اموال كاروانی را كه به قصد شام و برای يزيد می‌‌رود، مصادره می‌كند؛ بنابراين عرفان علوی و حسينی، نه عرفان كناره‌گيری و ترك دنيا، بلكه عرفان درك دنياست.

اين نويسنده و محقق در تشريح اين مطلب گفت: شخصی به نام خواجه ربيع كه در برخی از جنگ‌های امام علی(ع) نيز حاضر بوده است، در زمان امام حسين(ع) نيز زنده بود و هنگام خروج ايشان از مدينه حتی حاضر نشد اعلام موضع كند. وی كناره گرفته بود و شبانه‌روز به عبادت مشغول بود، در حالی كه امام علی(ع) در خطبه شقشقيه تصريح كرده كه خداوند از علما پيمان گرفته كه بر سيری ستمگران و گرسنگی ستمديدگان سكوت نكنند .

مردم دنيا از دو دسته بيرون نيستند: يا مؤمنند و يا جاهل

وی با تأكيد بر ضرورت اتكای به عقلانيت در اعتقادات و اعمال دينی، به برخی از جلوه‌های تحريف عاشورا از سوی حاكمان، شاعران و روضه‌داران و روضه‌خواران و... اشاره كرد و گفت: پيامبر(ص) در حديثی فرموده‌اند: «من لا عقل له لا دين له». همچنين ايشان در حديث ديگری فرموده‌اند كه مردم دنيا از دو دسته بيرون نيستند: يا مؤمنند و يا جاهل. بنابراين نمی‌شود نفهميد و به بهشت رسيد: «لكل شیء طريق و طريق الجنة العلم».

«حيات طيبه» از نگاه امام علی(ع)

حسينجانی در بخش ديگری از سخنان خود با اشاره ضرورت بازتعريف های مفاهيم دينی گفت: برای نمونه درباره مفهوم «حيات طيبه» تفاسير و كتاب‌های بسيار نوشته شده است. با اين حال در حكمت 229 نهج‌البلاغه آمده كه از امام علی(ع) درباره معنای حيات طيبه پرسيده می‌شود و ايشان تنها يك كلمه پاسخ می دهند: «القناعة».

وی در تشريح اين مطلب عنوان كرد: ما قناعت را به جنبه مصرفی زندگی تعريف می‌كنيم؛ بدين معنا كه قناعت آن است كه به هرآنچه كه داری بسازی! اما معنای توليدی و حقيقی قناعت آن است كه به هيچ‌كس وابسته نباشی و چشمت به دست ديگران نباشد و اين در اصطلاح امروزی به معنای استقلال و خودكفايی به كار می‌رود.

يادآور می‌شود، هفته پيش نيز كارگاهی با محوريت مطالعه موضوعی نهج‌البلاغه (تعريف‌ها و بازتعريف‌ها)، با سخنرانی ابوالقاسم حسين‌جانی، روز دوشنبه 15 آبان‌ماه، در محل انتشارات هزاره ققنوس برگزار شده بود.