آنچه ما برای تدوين الگوی اسلامی پيشرفت نياز داريم، اصول جهانشناختی، انسانشناختی و معرفتشناختی اسلامی است كه در قرآن بيان شده و در علم كلام به روشی عقلی به شكل مدون و مدلل درمیآيد.
حجتالاسلام و المسلمين احمد شعبانی، پژوهشگر همكار پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، از بررسی مبانی كلام اسلامی و شيعی به منظور تعيين مؤلفههای اصلی الگوی پيشرفت خبر داد و گفت: در همين راستا پروژهای پژوهشی با عنوان «جايگاه مباحث كلامی در الگوی پيشرفت» در گروه كلام پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی در حال اجراست.
شعبانی با اشاره به اينكه مبانی ايدئولوژيك همه مكتبها در تلقی آنها از پيشرفت وارد میشود، گفت: البته گاه اين مكاتب به دليل واهمهای كه از تعبير «ايدئولوژی» دارند، ادعا میكنند كه نبايد با رويكرد ايدئولوژيك به مسائل نگاه كرد و خود صاحب هيچ تلقی جانبدارانهای از پيشرفت نيستند، در حالی كه اين گونه نيست و بحث از پيشرفت، همان بحث از الگو و سرمشق زندگی است؛ كه بدون ترديد نمیتواند الگويی بیطرفانه باشد.
ما میخواهيم اثبات كنيم كه اسلام میتواند كاملترين الگو باشد. ما در صورتی كه چنين چيزی را اثبات كنيم و در صورتی كه به الگوی مناسب و برتری دست يابيم، اثبات كردهايم كه قرآن، به عنوان منبع استخراج مبانی اين الگو، حق و عينی است و واقعاً آسمانی و عين كلام آن خدايی است كه آفريدگار ماست
اين مدرس حوزه و دانشگاه با بيان اين كه برای اسلامی شدن يك الگو، اصلیترين شاخصه مبتنی بودن آن بر مبانی كلامی اسلامی است، اظهار كرد: مباحث فقهی، حقوقی، اقتصادی و ... همه مبتنی بر مبانی كلامی است و آنچه بايد صورت گيرد، پژوهش در اين ابتناء و نحوه اخذ مبانی كلامی در مؤلفههای فقهی، حقوقی، اقتصادی، سياسی، اجتماعی، تربيتی و ... است؛ تا از اين طريق بتوان همزمان هم تعريفی جديد از پيشرفت و هم الگويی اسلامی از آن ارائه كرد.
شعبانی يكی از ثمرات پژوهش در مبانی كلامی برای استخراج مؤلفههای اصلی الگوی پيشرفت را اثبات قرآن دانست و بيان كرد: در حالی كه همه میخواهند الگو ارائه دهند و همه میخواهند سرمشق دهند، ما نيز میخواهيم اثبات كنيم كه اسلام میتواند كاملترين الگو باشد. ما در صورتی كه چنين چيزی را اثبات كنيم و در صورتی كه به الگوی مناسب و برتری دست يابيم، اثبات كردهايم كه قرآن، به عنوان منبع استخراج مبانی اين الگو، حق و عينی است و واقعاً آسمانی و عين كلام آن خدايی است كه آفريدگار ماست.
وی افزود: در واقع ما كتابی آسمانی داريم كه با مباحث كلامی اثبات میكنيم اين كتاب آسمانی است و از طرف آن خدايی است كه خودش انسان را آفريده است. زمانی اين اثبات با مباحثی ديگر صورت میگرفته است، اما امروز میتوانيم با نشان دادن سرمشق قرآنی در الگوی پيشرفت، از طريق علم كلام، قرآن را اثبات كنيم.
اين مدرس حوزه و دانشگاه ارائه سرمشق قرآنی در الگوی پيشرفت را نيازمند وساطت علم كلام دانست و اظهار كرد: در واقع در گستره مباحث كلامی، جهانبينی و انسانشناسی و معرفتشناسی اسلامی طرح میشود و مشخص است كه آن چه ما برای تدوين الگوی اسلامی پيشرفت نياز داريم، اصول جهانشناختی و انسانشناختی و معرفتشناختی اسلامی است كه در قرآن بيان شده و در علم كلام به روشی عقلی به شكل مدون و مدلل درمیآيد.
شعبانی در پاسخ به اين پرسش كه روششناسی چنين پژوهشی، آيا روش عقلگرايی سنتی متكلمان و فيلسوفان اسلامی خواهد بود، بيان كرد: اين پژوهش در ادامه همان سنت و البته در قالب و روششناسیای كه به ويژه توسط علامه طباطبايی در «اصول فلسفه و روش رئاليسم» و كاملاً ناظر به مسائل روز، آغاز شده و توسط شهيد مطهری ادامه يافته است، صورت میپذيرد. در واقع اين روشی متفاوت از سنت عقلی اسلامی نيست، بلكه بروز و ظهوری جديد از آن است كه در مواجهه با شرايط و موقعيت جديد و مسائل و مباحثی نو، پديد آمده است.