جام جم آنلاين: اين روزها مردم بيشتر از گذشته به فكر حفظ سلامت‌شان هستند و با استفاده از رژيم‌هاي غذايي مناسب، سعي مي‌كنند نيازهاي بدنشان را تامين كنند البته گروهي هم براي اطمينان بيشتر سراغ انواع قرص‌ها و پودرهاي مكملي كه در بازار وجود دارد، مي‌روند تا زودتر و راحت‌تر به نتيجه دلخواه برسند.
در اين بازار قرص‌هاي امگا‌ 3 هم يكي از پرطرفدار‌ترين مكمل‌هاست كه پير و جوان نمي‌شناسد و همه ترجيح مي‌دهند از آن استفاده كنند.

اما همين موضوع به ظاهر ساده مي‌تواند خطراتي جدي دربر داشته باشد؛ خطراتي كه بر اثر استفاده خودسرانه و بدون تجويز پزشك سلامت فرد را تهديد خواهد كرد. با وجود همه تذكرات، خيلي‌ها فكر مي‌كنند مصرف امگا‌ 3 نيازي به مشورت با متخصص ندارد و همه مي‌توانند يا حتي بايد از آن استفاده كنند.

اين درحالي است كه متخصصان و كارشناسان تغذيه تاكيد مي‌كنند مكمل‌هاي امگا‌ 3 را به هيچ‌وجه خودسرانه مصرف نكنيد.

دكتر خديجه رحماني، متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي، در گفت‌وگو با جام‌جم امگا‌ 3 را چنين تعريف مي‌كند: امگا‌ 3 به دسته‌اي از اسيدهاي چرب بلندزنجير اطلاق مي‌شود كه وجودشان براي رشد و تكامل، بخصوص در سيستم عصبي و همچنين شبكيه چشم بسيار ضروري است. البته بايد توجه داشت كه انسان از دوران جنيني تا هنگام سالمندي به اين اسيدهاي چرب نياز دارد.

چربي‌هاي مفيد را فراموش نكنيد

ممكن است تصور كنيد چربي‌ چندان خاصيتي ندارد و اگر از رژيم غذايي حذف شود، نه‌تنها مشكلي ايجاد نمي‌كند، بلكه به نفع شما هم خواهد بود.

دكتر رحماني ضمن اشتباه دانستن اين طرز فكر توضيح مي‌دهد: چربي‌ شامل گروهي از درشت مغذي‌هاست كه از نظر تامين انرژي، تامين اسيدهاي چرب ضروري و همچنين ويتامين‌هاي محلول در چربي به آنها نياز داريم و به همين دليل حتما بايد در رژيم غذايي گنجانده شود.

وي با اشاره به اين‌كه اسيدهاي چرب گروهي از چربي‌هاست، مي‌گويد: اسيدهاي چرب انواع متفاوتي دارد: اسيدهاي چرب اشباع و اسيدهاي چرب غيراشباع. در دسته‌بندي ديگري هم اسيدهاي چرب كوتاه‌زنجير، اسيدهاي چرب با زنجيره متوسط و اسيدهاي چرب بلند‌زنجير را داريم.

اين متخصص تغذيه با اشاره به اين مطلب كه بدن ما به اسيدهاي چرب بلند‌زنجير طولاني‌ نياز دارد، مي‌گويد: معمولا طولاني شدن زنجير اسيدهاي چرب در بدن انجام مي‌گيرد و البته در بعضي موارد حتما بايد از پيش‌ساز آنها كه از طريق مواد غذايي وارد بدن مي‌شود، استفاده كنيم.

به گفته وي، دو نوع از اسيدهاي چرب امگا‌ 3 به نام‌هاي DHA و EPA شناخته‌شده‌تر‌ است و حتما بايد پيش‌سازشان را از طريق مواد غذايي مصرف كنيم.

دكتر رحماني مي‌افزايد: معمولا ميزان اين اسيدهاي چرب در خون كودكاني كه از شير مادر تغذيه نمي‌كنند در مقايسه با بچه‌هايي كه شير مادر مي‌خورند، كمتر است.

مكمل‌ها يا مواد غذايي حاوي امگا‌3

بسياري از افراد بر اين باورند كه فقط بايد از مكمل‌هاي امگا‌ 3 استفاده كنند تا نياز بدنشان به اين ماده تأمين شود؛ اما آيا واقعا چنين طرز فكري صحيح است؟

دكتر رحمانــي مي‌گويد: در شرايطي خاص شايد نياز افزايش پيدا ‌كند و مقداري كه در بدن توليد مي‌شود، كافي نباشد. بنابراين در اين حالت لازم است به كمك مكمل‌ اسيدهاي چرب امگا‌ 3 نياز بدن را تامين كنيم.

وي با اشاره به منابع غذايي حاوي اسيدهاي چرب ضروري براي بدن چنين توضيح مي‌دهد: بهترين منبع غذايي كه مي‌تواند اسيدهاي چرب ضروري بدن را تامين كند، روغن ماهي است. علاوه بر ماهي، تخم كتان يا روغن تخم كتان، گردو، زيتون، روغن‌هاي كانولا، كلزا و زيتون نيز حاوي اسيدهاي چرب امگا‌ 3 است.

اين متخصص تغذيه تاكيد مي‌كند: استفاده از منابع غذايي حاوي اسيدهاي چرب بسيار بهتر و مفيدتر از مصرف مكمل‌هاي آن خواهد بود؛ چراكه اين مواد مانند غذاهاي دريايي علاوه بر اين‌كه شامل اسيدهاي چرب است، منابعي غني از يد، سلنيوم، منگنز،‌ مس و روي كه نقش آنتي‌اكسيداني دارند نيز به حساب مي‌آيد.

امگا‌ 3 و اين همه خاصيت!

همه مي‌دانند مصرف امگا‌ 3 ضروري است؛ اما خيلي‌ها دليل اين ضرورت را نمي‌دانند و فقط از روي عادت منابع امگا‌ 3 را انتخاب و مصرف مي‌كنند، در حالي كه امروزه مشخص شده اسيدهاي چرب امگا‌ 3 مي‌تواند از بروز بعضي از بيماري‌ها پيشگيري كرده يا احتمال آن را كاهش دهد.

دكتر رحماني ضمن بيان اين موضوع مي‌گويد: مشخص شده است مصرف امگا‌ 3 مي‌تواند احتمال بروز بيماري‌هايي مانند انواع افسردگي‌ را كاهش دهد و همچنين ممكن است از تندخويي، خصومت، رفتارهاي ضد اجتماعي و بروز بيماري‌هاي مربوط به شبكيه چشم نيز پيشگيري كند. همچنين در مورد بيماري‌هاي قلبي عروقي هم مصرف امگا‌ 3 مي‌تواند مرگ و مير و احتمال بروز سكته‌هاي قلبي را كاهش مي‌دهد.

به گفته اين پزشك متخصص، ميزان مصرف و مدت زمان استفاده از مكمل‌هاي امگا‌ 3 هنوز مشخص نشده و در اين زمينه بايد تحقيقات بيشتري انجام شود.

به اندازه مصرف كنيد

چه كسي گفته مصرف ويتامين‌ها و مكمل‌ها هر چه بيشتر، بهتر؟ هر چيزي اندازه‌اي دارد و اگر در مصرف امگا‌ 3 هم افراط كنيد، بايد در انتظار عوارضي جبران‌ناپذير باشيد.

به گفته دكتر رحماني، مصرف مقدار زياد امگا‌ 3 مي‌تواند زمينه‌ساز ايجاد بيماري‌ها و مشكلات ديگري هم بشود؛ در واقع از يك طرف امگا‌ 3 مي‌تواند از بروز سرطان‌ها و تومورها پيشگيري كند، ولي از طرف ديگر اگر بيش از حد و بدون نظر پزشك مصرف شود، حتي ممكن است تاثيرات منفي‌ هم داشته باشد.

وي تاكيد مي‌كند: حتما بايد ميزان دريافت امگا‌ 3 مشخص و حساب‌شده باشد؛ به همين دليل كارشناسان حتي در ارتباط با بيماري‌ها هم مصرف بيش از 3 گرم در روز را جايز نمي‌دانند؛ بنابراين حداكثر مقدار اسيد چرب امگا‌ 3‌ كه در طول روز دريافت مي‌شود نبايد بيش از 3 گرم باشد؛ گرچه كه در موارد معمول توصيه مي‌شود اين مقدار به يك گرم در روز كاهش يابد.

اين پزشك متخصص مي‌افزايد: بيماراني كه با مشكلات قلبي عروقي درگير هستند و از داروهاي ضدانعقاد استفاده مي‌كنند نيز بايد با احتياط زياد و زير نظر پزشك از اين مواد استفاده كنند.

دكتر رحماني توصيه مي‌كند: افرادي كه مشكل خاصي ندارند بهتر است يكي دو بار در هفته از ماهي‌هاي چرب استفاده كنند تا نيازشان تامين شود.

كساني هم كه در معرض بيماري‌هاي مزمن قرار دارند، بايد دو سه بار در هفته و هر بار 60 تا 90 گرم ماهي مصرف كنند. همچنين خانم‌ها نيز در دوران بارداري و شيردهي بايد از طريق منابع غذايي مانند ماهي‌هاي چرب، اين ماده ضروري را دريافت كنند.

نيلوفر اسعدي‌بيگي -‌ گروه سلامت