در تشيع هم متن و هم انسان مفسر دخالت دارد؛ اين رويكرد ضمن بركنار داشتن شيعه از تقليل‌گرايی متن‌محورانه و اباحه‌گری مفسرمحورانه، نهاد فقاهت را شكل می‌دهد.

ابراهيم فياض، دانش آموخته حوزه و دانشگاه و عضو هيئت علمی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، پس از تشريح زمينه‌های تئوريك و تاريخی ساخته شدن فيلم موهن «بی‌گناهی مسلمانان» با اشاره به دوران معاصر، گفت: در دوره كنونی نيز غربيان تحت تأثير همين نگرش دست به تقدس‌زدايی زده و در قالب رسانه‌ها و هنرهای مختلف مانند سينما در فيلم‌هايی همچون «آخرين وسوسه مسيح» و يا «بازگشت مسيح» اقدام به تقدس‌زدايی از پيامبر خود يعنی حضرت عيسی(ع) كرده‌اند و در ادامه آن، جريان توهين به پيامبر اسلام(ص) را نيز با نوشتن كتاب «آيات شيطانی» آغاز كردند، تا جنبه قدسی و الهی ايشان را زير سؤال برده و انكار كنند.

فياض با اشاره به تأخيری كه در جريان تقدس‌زدايی از پيامبر اسلام(ص) در نتيجه حكم حضرت امام(ره) مبنی بر ارتداد سلمان رشدی ايجاد شد، عنوان كرد: در اين فاصله و با ظهور بن لادن زمينه‌ای فراهم شده تا به شكلی ديگر و با جنگ رسانه‌ای پر حجم‌تری به اين مسئله روی آورند و پيامبر اسلام(ص) و مسلمانان را خشونت‌طلب و جنگ‌طلب معرفی كرده و ساختارهای مورد نظر خود را حاكم و نهادينه كنند.

وی به چالش كشيدن و توهين به مقدسات را هم سو با تلاش‌‌های غربيان برای حاكم كردن لائيسيسم و سكولاريسم اسلامی در تحولات سياسی منطقه دانست و خاطرنشان كرد: ساخته شدن اين فيلم حاكی از اين است كه غربی‌ها كاملاً پيگير مطرح كردن و جا انداختن ساختاری جديد در منطقه هستند. در واقع آن‌ها می‌توانند با امثال همين فيلم‌ها قدسيت پيامبر و اسلام را بشكنند و پس از آن شروع به توسعه سكولاريسم در جهان اسلام كنند.

فياض با اشاره اين كه آمريكا هميشه به سلفی‌ها به عنوان مقدمه نگاه كرده است، عنوان كرد: آمريكا سعی كرد وهابی‌ها بر سر كار بيايند تا بعد از آن سكولاريسم بتواند وارد شود. در واقع سلفی‌ها كاتاليزور شكسته شدن ساختارند و برای آمريكا اين امكان را فراهم می‌كنند كه وارد ميدان شود؛ تا به عقيده من، دموكراسی‌ای هدايت‌شونده را، كه در قالب تئوری جهانی شدن مطرح می‌شود، در خاورميانه بر سر كار آورد.

آن چه امام(ره) گفت، به عنوان نتيجه رويكرد هرمنوتيكی شيعه، در عرصه سياست، مصلحت‌گرايی است و نه تعطيل؛ اين آن چيزی است كه برپايه انديشه شيعه در ساختار جمهوری اسلامی تحقق يافته است و مانعی را پيش روی غربيان ايجاد كرده و ما را از جرياناتی كه در منطقه پيگيری می‌كنند، در امان نگه می‌دارد.

وی كه در بخش اول اين مصاحبه تم‌های «مرگ مؤلف»، «مرگ خدا» و رويكرد متن‌محور يهودی حاكم بر هرمنوتيك را به عنوان الگوی معرفت‌شناختی اين جريانات دانسته بود، اظهار كرد: در بعد هستی‌شناسانه، همچنان كه قرآن می‌فرمايد «وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ؛ و يهود گفتند دست خدا بسته است»(مائده/ 64) ساختار انديشه يهود خداوند را فقط خالقی می‌داند كه جز خلق كاری نكرده است. در اين جا جهان به طبيعت تقليل می‌يابد. نگرش برآمده از چنين رويكرد «مرگ خدا»گونه‌ای، متن‌محوری را در امر تفسير به همراه خواهد داشت و برآيند اين‌ها در ابعاد سياسی و اجتماعی چيزی است كه امروز به سكولاريسم و لائيسيسم منجر شده است.

عضو هيئت علمی دانشگاه تهران افزود: بنابراين اين توهين كه برآمده از جرياناتی همبسته و تاريخی است همه از ساختار فكری يهود نشأت می‌گيرد، كه تا حد زيادی بر انديشه مسيحی نيز سايه افكنده و آن را تحت تأثير خود قرار داده است. اين انديشه به دنبال گسترش خود به جهان اسلام است و اين را از راه شكل دادن بنيادگرايی به عنوان مقدمه ايجاد گسست در جهان اسلام و زمينه‌ای برای حضور خود در جهان اسلام ايجاد كرده و پس از آن تلاش می‌كند با بهانه از ميان برداشتن بنيادگرايی به ساختار سياسی، اجتماعی و فكری و اعتقادی اسلام حمله كند.

فياض خاطرنشان كرد: شاهد پيوند اين جريانات، نشانه‌شناسی به كار گرفته شده در فيلم بی‌گناهی مسلمانان است كه با تصوير كردن پيامبر(ص) به شكل بن‌لادن سعی كرده جريانی را كه خود در جهان اسلام پديد آورده به پيامبر اسلام(ص) منتسب كند. در واقع انديشه يهودی حاكم می‌كوشد اسلام را به آن چه خود در آن گرفتار شده آلوده كند و با انشقاق در جهان اسلام زمينه را برای شكل‌گيری گونه‌ای مرگ خدا و تقدس‌زدايی از انسان كامل و نفی امامت در حوزه اسلامی، فراهم كند و در واقع يهودی‌سازی اسلام را رقم بزند.

وی با اشاره به تقابل غربی‌ها با جمهوری اسلامی ايران گفت: آن‌ها در ايران با اين مشكل مواجهند كه شيعه نه كاملاً متن‌محور است، كه بتوان آن را به تقليل‌گرايی كشاند و نه كاملاً مفسرمحور است كه با اباحه همسويی كند و متن در آن هيچ اهميتی نداشته باشد و همه چيز به تأويل برده شود. در اينجا هم متن و هم انسان مفسر دخالت دارند كه مانعی در مقابل قدسيت‌زدايی غربی است.

فياض با اشاره به شكل‌گيری نهاد فقاهت در رويكرد شيعی عنوان كرد: و با وجود فقه، در صورتی كه انسان كامل هم نباشد، فقهايی هستند كه در زمان و مكان، از متن استنباط می‌كنند و گاه حتی احكام اوليه را هم در بعد حكومتی تعطيل می‌كنند.

اين دانش آموخته حوزه و دانشگاه، افزود: آن چه حضرت امام(ره) گفت، به عنوان نتيجه اين رويكرد در عرصه سياست، مصلحت‌گرايی است و نه تعطيل؛ اين آن چيزی است كه برپايه انديشه شيعه در ساختار جمهوری اسلامی تحقق يافته است و مانعی را پيش روی غربيان ايجاد كرده و ما را از جرياناتی كه در منطقه پيگيری می‌كنند، در امان نگه می‌دارد.