رسم غلطی در سنت ما رايج بوده كه گفته میشد، عارف بايد «كتوم» بوده و داشتهها و به تعبيری اسرار خود را كتمان كند؛ اگر عرفای بزرگوار ما اسرار و سرمايههای عرفانی و معرفتی خود را كتمان كنند، عرصه برای جولان عرفانهای انحرافی باز خواهد شد.
حجتالاسلام والمسلمين علیاصغر راغبی ليقوانی، از شاگردان علامه حسنزاده آملی و عضو گروه اخلاق و تربيت مركز ملی پاسخگويی به سؤالات دينی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) به بيان سخنانی درباره گامها و راهكارهای مقابله با معنويتهای نوپديد و تحقق اهداف اخلاقی و تربيتی اسلام پرداخت و اظهار كرد: مقام معظم رهبری در جمع فرهنگيان و دانشگاهيان خراسان شمالی بيانات بسيار ارزشمند درباره پالايش و پرورش نفس و علوّ معنوی و روحی، تقوا و پاكدامنی، با تلاش برای دوری از گناهان و اهتمام به نماز و انس با قرآن فرمودند و معلمان و اساتيد را به مراقبت از جوانان در مقابل رخنه عرفانهای كاذب توصيه كردند.
وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به راهكارهای تحقق اين منويات و تحقق اهداف اخلاقی و تربيتی اسلام گفت: بر اساس مطالعات روانشناختی، در دنيای امروز نافذترين و مؤثرترين رسانه، تصوير و فيلم است و به همين جهت، اگر ما از اين ظرفيت برای فرهنگسازی بهره نگيريم، مطمئناً به اهداف خود نخواهيم رسيد و برای ترويج مفاهيم دينی و رشد تربيتی و اخلاقی و بازداشتن جوانان از معنويتهای كاذب غربی و شرقی، نبايد از ظرفيت رسانههای جديد غافل بمانيم.
حجتالاسلام راغبی ليقوانی در ادامه به ارائه سخنانی در پاسخ به اين سؤال پرداخت كه علاوه بر عرصه رسانه، در عرصه آثار مكتوب نيز گفته میشود كه متون عرفان اسلامی پيچيده و دشوار بوده و برای مخاطب عمومی قابل استفاده نيست و آموختن آن مستلزم گذراندن مقدمات بسيار است، در حالی كه آثار مربوط به عرفانهای كاذب (مانند آثار كوئيلو، كاستاندا، اشو و...) زبان بسيار سادهای داشته و برای اكثريت مخاطبان قابل استفادهاند؛ برای حل اين مشكل چه بايد كرد؟
استفاده از ادبيات فاخر در اخلاق و عرفان اسلامی
اين محقق و پژوهشگر عنوان كرد: متأسفانه ما در اين عرصه نيز مشكل داريم و بايد از كسانی كه قلم شيوا، رسا و مؤثر دارند، بهره بگيريم. البته كسانی مانند پائولو كوئيلو (نماينده عرفان انحرافی اكنكار) و مانند او، بيشتر به مسائلی چون عشق و... میپردازند و اين مسائل برای نوجوانان بسيار جاذبه دارد. كوئيلو به ايران نيز آمده و كتابهای بسياری از وی در ايران منتشر شده است.
شاخصه مهم عرفان اسلامی و محور اصلی رسيدن به قله عرفان اسلامی، شريعتمحوری و انجام واجبات و ترك محرمات است و اساتيد مبرز ما از جمله آيتالله حسنزاده آملی و مرحوم آيتالله بهجت و... كه در اين زمينه به جايگاه والا و شايستهای رسيدهاند، همگی بر همين مطلب تأكيد كردهاند
اين پژوهشگر اخلاق و عرفان ادامه داد: برای مقابله با موج عرفانهای كاذب و در مقابل ترويج اخلاق و عرفان اسلامی، قلم نيز بسيار مهم و مؤثر است و در اين زمينه آثار كسانی چون مهدی شجاعی و جواد محدثی در زمينه اخلاق عرفانی میتواند بسيار ياریرسان باشد. اين امر مستلزم قلم توصيفی روان، به دور از لغات و اصطلاحات است.
عضو گروه اخلاق و تربيت مركز ملی پاسخگويی به سؤالات دينی افزود: جوان اگر يك صفحه متن مشكل را كه دارای لغات سخت و مبهم است، بخواند، خسته شده و آن را به كنار خواهد انداخت. اما اگر از ادبيات آسان و در عين حال از اصطلاحات و كلمات قوی، زنده، نافذ و جوانپسند و به تعبير مقام معظم رهبری، ادبيات فاخر استفاده كند، اين نكته میتواند بسيار مؤثر واقع شود.
وی در بخش ديگری از سخنان خود خاطرنشان كرد: به عقيده بنده يك رسم غلطی در سنت ما رايج بوده كه گفته میشد، عارف بايد كتوم بوده و داشتههای خود را كتمان كند و از نوشتن كتاب و نشر داشتههای خود اجتناب كند و به تعبيری اسرار خود را كتمان كند؛ بنده با اين مسئله موافق نيستم و تصور میكنم كه ما از اين رهگذر نيز بسيار ضربه خوردهايم.
حجتالاسلام راغبی ليقوانی تأكيد كرد: اگر عرفای بزرگوار اسرار و سرمايههای عرفانی و معرفتی خود را كتمان كنند، عرصه برای جولان كسانی مانند اشو و كوئيلو باز خواهد شد و اينان آثار انحرافی خود را به بازار آورده و خود را تثبيت كرده و افكار عمومی برای خود جا باز میكنند.
«انسان در عرف عرفان»
وی ادامه داد: استاد بزرگ زمانه ما آيتالله حسنزاده آملی اين مطلب را قبول نداشتند و به همين جهت است كه اثری ارزشمند چون «انسان در عرف عرفان» را به نگارش درآورده و در آن 43 مورد از تمثلات خود را آوردهاند كه مثلاً در چه روزی و چه سالی فلان اتفاق برای من افتاده است و اين نكته خود نشانگر آن است كه ايشان نيز با موضوع كتوم بودن مخالف بودهاند.
حجتالاسلام راغبی ليقوانی تأكيد كرد: عارف پس از زحمات بسيار و طی مراحل مختلف، به سرمايههايی دست يافته و اكنون دليلی ندارد كه آنها را كتمان كند. او بايد سرمايه خود را در قالب سخنرانی و كتاب و مقاله و... عرضه كند تا ديگران نيز جذب آنها شوند و اگر اينگونه نباشد، جوانان و نوجوانان ما كه تشنه عشق و عرفان و معرفت هستند، اگر آن آب زلال را در اختيار نداشته باشد، طبيعتاً به سراغ آبهای آلوده و عرفانهای كاذب خواهد رفت.
وی در پاسخ به اين سؤال كه چه اشكال جذابی را برای عرضه اخلاق و عرفان اسلامی توصيه میكنيد؟ اظهار كرد: بنده فيلم و تصوير را بالاترين و نافذترين رسانه برای تحقق اين امر میدانم و بعد از آن، البته ارائه آثار، كتابها و سخنرانیهای با ادبيات قوی، زنده و جوانپسند، بسيار مؤثر هستند.
عضو گروه اخلاق و تربيت مركز ملی پاسخگويی به سؤالات دينی با اشاره به اينكه همچنين برگزاری جلسات پرسش و پاسخ به شبهات فوقالعاده مؤثر است، گفت: بنده گاهی در برنامه حلقههای معرفت آستان قدس رضوی بودهام و گاه ديدهام كه جوانی (كه چهبسا ظاهری بسيار ناهنجار و نامناسب داشته) تمام جلسه دو ساعتی را از ابتدا تا انتها نشسته و با اشتياق از آن بهره برده است.
جلسات پرسش و پاسخ بسيار مؤثرند
اين محقق و پژوهشگر تصريح كرد: اين جلسات پرسش و پاسخ در موضوعات اخلاقی و عرفانی و رشد معنوی و بهويژه در موضوع پاسخ به شبهات مربوط به عرفانهای كاذب، بخصوص در محيطهای دانشگاهی برای جوانان و نوجوانان بسيار جاذبه دارد و سرّ اين جاذبه آن است كه هر لحظه نو به نو شده و در هر دقيقه به يك سؤال جواب داده میشود.
اين پژوهشگر اخلاق و عرفان فرق عمده عرفان اسلامی و عرفانهای كاذب را در شريعتمدار بودن آن دانست و گفت: شاخصه مهم عرفان اسلامی و محور اصلی رسيدن به قله عرفان اسلامی، شريعتمحوری و انجام واجبات و ترك محرمات است و اساتيد مبرز ما از جمله آيتالله حسنزاده آملی و مرحوم آيتالله بهجت و... كه در اين زمينه به جايگاه والا و شايستهای رسيدهاند، همگی بر همين مطلب تأكيد كردهاند.