درفاصله 12كیلومتری مراغه ودركوههای جنوبی آن غار هامپوئیل قرار دارد كه تجمع وزندگی گروه  زیادی ازكبوتران در داخل آن این غار را به (غاركبوتر)معروف ساخته است. دهانه این غار مشرف به میدان وسیعی است وبه وسیله دو معبر به میدانهای دیگر متصل میشود .

 یكی از معابر این غار به چاههای عمیق منتهی میشود و خود این چاههابه میادین دیگری وصل شده است . برخی از این چاهها آب دارد و رسوبات آهكی  اطراف  آنها منا ظر طبیعی ایجاد كرده  است نزدیك ترین راه این غار از روستای  تازه كند سفلی میگذرد كه اخیرا توسط دولت  این جاده بازسازی شده است 

این غار در کمرهٔ‌ کوهى صخره‌اى، رو به جنوب قرار گرفته است و از بستر رودخانهٔ موردى چاى حدود ۱۶۰۰ متر ارتفاع دارد. دهانهٔ‌ غار ۸ متر است و ارتفاعش به ۲۵ تا ۴۰ متر مى‌رسد. طول و عرض میدان اول غار تقریباً ۴۰ تا ۶۰ متر است. در ابتداى ورود به غار، کتیبه‌اى به زبان روسى دیده مى‌شود که تاریخ آن مربوط به سال ۱۹۲۵ میلادى است.  اهمیت غار کبوتر به خاطر وجود چاه‌‌هاى عمیق و مخوفى است که به صورت تندره‌هاى سنگى و تالارهاى بزرگ دیده مى‌شود.

این غار بیش از غارهاى دیگر مورد توجه غارشناسان، محققان و کوهنوردانى است که همه ساله براى بازدید از آن به این منطقه سفر مى‌کنند. از دهانهٔ غار که وارد مى‌شویم به محوطهٔ وسیعى مى‌رسیم که در سقف آن دو حفرهٔ جالب توجه وجود دارد.در قسمت شمال شرقى انتهاى میدان اول، راهرویى بسیار تنگ وجود دارد که راه ورود به میدان دوّم است. در میدان دوم، چهار راه وجود دارد که دو راه به میدان اول، یکى به سمت داخل غار و راه بعدى که راهروى تنگى است به محوطهٔ دیگرى در جنوب شرقى غار باز مى‌شود. در سمت شمالى و شمال شرقى میدان دوم، چهار حفره و فرورفتگى گود به چشم مى‌‌خورد که نشان‌دهندهٔ وجود چهار حلقه چاه عمیق است. همه ساله تغییرات زیادى در داخل غار اتفاق مى‌افتد. تغییرات عمدهٔ میدان اول و دوم از نظر زمین‌شناسى پیدایش خاکستر است که گاهى تا قوزک پا و حتى تا زانو مى‌رسد. داخل چاه‌هاى متعدد غار، دو سُفره آب وجود دارد که یکى به علت ریزش از بین رفته، ولى در چاه دیگر آب وجود دارد و صداى جریان آن از بالا به گوش مى‌رسد. 

 در اطراف چاه‌ها و دیواره‌ها و سقف میدان دوم رسوبات آهکى و استلاکتیت، مناظر جالب توجه و زیبایى به وجود آورده است. هواى غار بسیار مرطوب است و در انتهاى آن به خصوص در کنار چاه سوم و چهارم هواى کافى وجود ندارد و براى رسیدن به کنار چاه‌‌‌هاى غار، ‌ بدون تجهیزات کافى مانند طناب، ‌ نورافکن، وسایل ایمنى، کپسول هوا و راهنما امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر این غار تحت مدیریت و بهره‌‌بردارى سازمان‌یافته نیست