جام جم آنلاين: با كودكتان صحبت كنيد؛ نه صرفا در مورد كارهايي كه نبايد انجام دهد يا رفتارهايي كه بايد رعايت كند، بلكه در مورد دلايل ترس و اضطرابش از رفتن پيش پزشك معالج با او صحبت كنيد.
چنين گفت‌وگويي به از بين بردن ريشه تشويش و اضطراب كودكان از رفتن پيش پزشك كمك مي‌كند. چراكه برخلاف تصور كودكان، پزشك آنها را از والدينشان جدا نمي‌كند و قرار هم نيست كه معاينه دردناك يا تزريق آمپول صورت بگيرد.
صديقه بزازان، كارشناس ارشد روان‌شناسي در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: كليد اصلى حل مشكل ترس و اضطراب كودكان دو تا شش ساله از ملاقات با پزشك، شناسايى ريشه اين ترس و گفت‌وگوى زياد در مورد آن با كودك است. گرچه نوع رفتار و برخورد پزشك متخصص اطفال با كودك نيز بسيار اهميت دارد.
چرا مي‌ترسند؟
ترس يك واكنش هيجاني نسبت به چيزي است كه در فرد احساس خطر ايجاد مي‌كند. ترس در كودكان با بروز رفتارهاي متفاوت بروز پيدا مي‌كند كه گاه به شكل فرار كردن، جيغ كشيدن، چنگ زدن، لرزش دست، تنگي نفس، عرق كردن، لكنت‌زبان، اختلال در گوارش، ناخن جويدن، شب‌ادراري و خشم بروز مي‌كند.
بزازان با اشاره به اين كه عكس‌العمل كودكان در مقابل ديدار با پزشك بسيار متفاوت است، يعني برخى بسيار خجالتى و ساكت مىشوند، جيغ مىزنند، داد مىكشند و مىلرزند و تعداد اندكى مىخندند، مي‌افزايد: اولين و مهم‌ترين ريشه ترس كودك از پزشك، بخصوص در سنين دو تا سه سال ترس از جدايي از والدين است، چراكه كودك مفهوم جدايي را بدرستي درك نمي‌كند. دومين علت آن ترس از درد يا ناراحتي هنگام معاينه يا تزريق انجام شده از سوي پزشك است كه خاطره آن در ذهن كودك باقي مانده است.
اين روانشناس ادامه مي‌دهد: رفتار پزشك متخصص اطفال نيز در بروز و تشديد اين نوع ترس در كودكان بسيار اهميت دارد. يعني رفتارهاي خشك پزشك مي‌تواند عامل تشديد اضطراب كودك در هنگام مراجعه به او تلقي شود. همچنين ناآگاهي كودك نسبت به جايي كه مي‌خواهد برود نيز بر تشويش او مي‌افزايد.
نگذاريد كودك احساس گناه كند
به گفته بزازان، كودكان بيمار ممكن است احساس گناه كنند، يعني فكر كنند كارى انجام دادهاند كه باعث بيمارى و دردشان شده و مستحق تنبيه هستند، اما والدين بايد با زبان ساده و قابل درك با كودك، اين احساس نامطلوب را از بين ببرند و تاكيد كنند كه او در بيمار شدنش نقشي نداشته و پزشك تنها شخصي است كه مي‌تواند دليل بيماري كودك را بفهمد و بيماري را از بين ببرد.
اين روانشناس اضافه مي‌كند: والدين بايد از كودكشان بپرسند كه تصورشان از جايي كه براي معاينه پزشك مي‌روند، چيست؟ به اين ترتيب كودك مي‌تواند دلايل ترس و اضطراب خود را بيان كند. بخصوص مادران بايد كودك را قبل از مراجعه به پزشك آماه كنند و شب قبل و حتى در راه مطب همه چيز را برايش توضيح دهند. ايجاد يك نگرش مثبت، مراجعه به پزشك را لذتبخش مى كند. به اين منظور والدين مىتوانند با گفتن جملاتى نظير «ما امروز پيش پزشك مىرويم كه ببينيم تو چقدر رشد كردهاى يا ببينيم كه همه اعضاي بدنت بدرستي كار مي‌كند»، رفتن به مطب پزشك را موجه كنند.
وقتي كودك بيمار مي‌شود
بي‌شك وقتي كودك بيمار مي‌شود، برخورد با او به توجه و صبوري بيشتري نياز دارد. آنچه روان‌شناسان كودك بشدت بر آن تاكيد دارند اين است كه والدين با خواندن داستان‌هاي مصور در ارتباط با كمك پزشكان مهربان به كودكان بيمار و معالجه آنها، ذهن فرزند خود را براي مراجعه به پزشك در هنگام بيماري آماده كنند. زمانى كه كودكان بدانند قرار نيست در مطب پزشك، هيچ اتفاق ترسناك و ناراحت‌كننده‌اي بيفتد، احساس راحتى مىكنند و در واقع ترسشان از بين مى رود.
آمپول زدن كمي درد دارد
بزازان با نفي تهديدهايي چون اگر بچه خوبي نباشي تو را دكتر مي‌بريم تا او به تو آمپول بزند، مي‌گويد: والدينى كه به كودكشان آنچه را انتظار دارد مىگويند، ريشههاى اعتماد او را نسبت به خود محكمتر مىكنند. بر اين اساس اگر ملاقات پزشك براى ارزيابى دورهاى سلامت كودك باشد، با آگاه‌سازي كودك، او بدون ترس و با آرامش به مطب مراجعه مي‌كند. اگر ملاقات پزشك براى تشخيص و درمان بيمارى است نيز به كودك توضيح دهيد كه دكتر نياز دارد براى كمك به وى آزمايشاتى را انجام دهد، اما زمانى كه نياز به واكسن زدن يا خون گرفتن باشد، به كودك بگوييد كه آمپول كمى درد دارد و خيلى زود اثرش از بين مي‌رود. اگر كودك به آنچه توقع دارد رسيده باشد ترسش كاهش مي‌يابد.
كاهش دوره انتظار كودك در مطب
متاسفانه پزشكان حاذق مطب‌هاي بسيار شلوغي دارند. در چنين شرايطي حتي با وجود داشتن وقت قبلي دوره انتظار در مطب طولاني مي‌شود، اما چنين انتظاري براي كودك عاملي است براي آن كه خسته و بر ترس و اضطرابش افزوده شود. در چنين شرايطي بهتر است كه والدين با برنامه‌ريزي دقيق اين دوره انتظار را به حداقل برسانند. از آن مهم‌تر، والدين بايد در انتخاب پزشك كودكشان علاوه بر تخصص و توانايي به رفتار نرم، صبورانه و كودك‌پسند او توجه و دقت داشته باشند.
پونه شيرازي - گروه سلامت