جام جم آنلاين: شما اگر بخواهيد ايدههايتان را براي ازدواج بازبيني كنيد و كاستيها و داشتههاي فكرتان را درباره زندگي متاهليتان بررسي كنيد، سراغ چه منبعي ميرويد؟ سراغ كلاسهاي آموزش مقدماتي درباره ازدواج ميرويد يا راهي ارزانتر را انتخاب ميكنيد كه فرصت زيادي هم از شما نگيرد و براي هميشه در كنارتان باشد؟
منظورم كتاب است؛ كتابهايي درباره ازدواج كه اين روزها ويترين برخي كتابفروشيها را به خود اختصاص دادهاند، كتابهاي بزرگ و كوچكي كه معمولا نظر خريداران كتاب را به خود جلب ميكند. چه آنها كه مشخصا با هدف خريد كتاب درباره ازدواج آمدهاند و چه آنها كه به هر دليل قصد چنين خريدي را ندارند، ولي از روي كنجكاوي هم كه شده اين كتابها را بر ميدارند و نگاهي به فهرست، تعداد صفحات، چاپ و شمارگانش مياندازند و در نهايت قيمتش را ميبينند و هركس عكسالعملي در برابرش دارد. يكي ميگويد نگاه كن، چقدر كتابهاي عاميانه و سطحي چاپ ميكنند و با قيمت بالا در چند چاپ ميفروشند و يكي هم دست به انتخاب ميزند و احتمالا به دوستان و آشنايانش هم ميدهد تا آنها هم نگاهي بيندازند.
كتاب دمدستي ناشران
شايد براي شما هم پيش آمده باشد كه از نگاهكردن به غرفههاي به هم پيوسته نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران يا كتابفروشيهاي مختلف، اين سوال را از خودتان پرسيده باشيد كه مگر مردم چقدر كتاب روانشناسي بخصوص در زمينه ازدواج ميخرند كه جز ناشران تخصصي تقريبا ناشران زيادي دست به چاپ اين كتابها زدهاند؟ مثلا ناشراني كه نامهاي مذهبي يا اسمهاي خاصي دارند و در ظاهر به نظر ميرسد در حوزه تخصصي مربوط به نامشان فعاليت ميكنند، ولي در عمل گويا محدوديتي در انتخاب نوع كتابشان در زمينههاي مختلف وجود ندارد. همين مساله موجب شد با چند ناشر تماس بگيرم و از آنها بپرسم شما كه بيشتر كتابهايتان در يك زمينه مشخص است، به چه دليل كتابي درباره ازدواج و روابط زناشويي به چاپ رساندهايد؟ آشفتگي در اين زمينه آنقدر زياد بود و كساني كه تلفنها را جواب ميدادند، آنقدر بيجواب بودند كه حتي امكان تهيه يك گزارش را نداشت. بيشتر آن ناشران گفتند: شما اگر فهرست تمام كتابهايمان را نگاه كنيد، متوجه ميشويد استثنائا اين كتاب راجع به ازدواج را چاپ كردهايم. چون مترجم يا نويسنده يكي از آشنايان بودند! يا چون مجموعهاي از جملههاي كوتاه يا طنز يا هر چيز ديگري داشتيم كه به دليل تكميل آن يك كتاب را هم به مقوله ازدواج اختصاص داديم. اين ناشران حرف خاصي براي گفتن نداشتند. پاسخ اين پرسش بماند براي بعد كه آيا مديران بعضي نشرها، اصول و چارچوب مشخصي براي كارشان دارند يا نه.
اينجاست كه بايد به گفته دكتر پيمان آزاد، روانشناس و نويسنده كتاب «زندگي معكوس» (درسهاي واقعي براي پيش از ازدواج و پس از آن) راجع به علت چاپ اين همه كتاب درباره ازدواج و دغدغه بررسي محتواي آن صحه گذاشت: ناشر به دنبال بازار است و اصلا برايش مهم نيست كتاب منتشرشدهاش چه محتوايي دارد. بازار فروش، بخشي از اين گرايشهاي چاپ كتابها را تعيين ميكند.
البته ناشران تخصصي هم هستند كه با چاپ كتابي مشخص در جاهاي مختلف مخالف نيستند. مثلا عباس علمي، مدير انتشارات البرز كه عمده كتابهايش در اين زمينه است، ميگويد: بگذاريد فضا باز باشد. مردم خودشان تشخيص ميدهند چه كتابي را بخوانند و از چه كتابي استقبال نكنند. نگران نبايد بود كه چرا يك ناشر دست به حيطه تخصصي ديگر ناشران زده است. ما بايد با بينش بلند به اين مساله نگاه كنيم. بگذاريم مردم كتابشان را بخوانند. من چطور ميتوانم بگويم كتابهاي روانشناسي بايد در انحصار نشر البرز يا يك انتشارات ديگر باشد؟
دغدغههاي همسو با كتابهاي چاپ شده
جدا از چنين ناشراني، بعضي نشرها به طور مشخص كتابهاي روانشناسي چاپ ميكنند و با اهداف مشخص دست به چاپ كتابهايي راجع به زندگي، مثبت انديشي، ازدواج، رشد شخصيت و... ميزنند.
حميد نمازي، مدير مسئول انتشارات فراروان، علت اصلي چاپ كتابهاي متعدد روانشناسي خود در زمينه ازدواج را چنين توضيح ميدهد: ميزان طلاق در كشور ما بالا رفته است.
نكته: اگر در سايتهاي مربوط به كتاب، در جستجوي اثري راجع به ازدواج باشيد، هم با كتابهاي ترجمهاي مواجه ميشويد و هم با كتابهاي تاليفي كه انگيزههاي مختلفي براي چاپ دارند. بعضي نگرش مذهبي به ازدواج دارند، بعضي نگرش اجتماعي و بعضي هم روانشناسي
سال گذشته از هر 12 ازدواج، دو ازدواج منجر به طلاق ميشد. امسال آمار ازدواج بالا رفته، ولي آمار طلاق باز هم نگرانكننده است، زيرا از هر 13 ازدواج، دو مورد به طلاق منجر ميشود. چنين آماري نشان ميدهد اطلاعات زوجها قبل از ازدواج پايين است. ما بايد افراد را از طريق كتاب با مباني علمي زندگي و خانواده آشنا كنيم تا شاهد زندگيهاي ماندگار باشيم.
اين مساله كه چرا بايد براي اين گروه از افراد كتاب به چاپ رساند را عباس علمي، مدير انتشارات البرز چنين توضيح ميدهد: ما ايرانيها عادت داريم كمتر درباره مسائل شخصي و خانوادگي صحبت كنيم. همين مساله موجب ميشود به چاپ چنين كتابهايي رو بياوريم و اين كمروييمان را در كتابها جبران و از اين طريق تجربيات را به يكديگر منتقل كنيم. البته او تاكيد ميكند: آگاهي بيشتر در اين زمينه ممكن است باعث شود فرد آرامآرام به سمت مراجعه به روانپزشكان و روانشناسان خانواده هم سوق داده شود، اگرچه اين موضوع شايد باعث كاهش فروش كتابهاي ما شود، ولي در نهايت به بنيان خانواده كمك ميكند.
آموزش مهارتهاي ازدواج به سبك ايراني يا غربي
اگر در سايتهاي مربوط به كتاب، در جستجوي اثري راجع به ازدواج باشيد، هم با كتابهاي ترجمهاي مواجه ميشويد و هم با كتابهاي تاليفي كه انگيزههاي مختلفي براي چاپ دارند. بعضي نگرش مذهبي به ازدواج دارند، بعضي نگرش اجتماعي و بعضي هم روانشناسي.
ترجمه چنين كتابهايي دشواريهاي خاص خودش را دارد. براي نمونه، نمازي ميگويد: ما بايد پيش از هر چيز كتابها را بررسي كنيم كه آيا با معيارهاي ايراني ـ اسلامي ما هماهنگي دارند يا خير. بعد مجبوريم يكسري از آموزشهاي كتابها را تغيير دهيم يا حذف كنيم.
مثلا در ديگر كشورها دوستيهاي طولانيمدت و خاص پيش از ازدواج رايج است، ولي در جامعه ما نامزدي رواج دارد. در ايران دو نفر در شرايطي ميتوانند با هم رفت و آمد کنند كه نامزد باشند. ما بايد تغييراتي در زمينه اين اختلاف فرهنگها در كتاب ايجاد كنيم.
او ميافزايد: چاپ كتاب ترجمهاي بيزحمت نيست، اما دشواري به ثمر رساندن آن بسيار سختتر از كتابهاي تاليفي است، زيرا نويسنده ايراني بايد به موضوع احاطه داشته باشد. دادههاي زيادي از مردم در اختيارش باشد تا بتواند نتيجهگيري كند، كه اين خود نيازمند سالها تلاش و پاي حرف مردم نشستن است و از طرف ديگر، آمارهاي مولفان بايد دقيق و به روز باشد تا كتاب معتبر شود. شايد همين عوامل است كه كمتر نويسندهاي را به اين سو سوق ميدهد.
نمازي كه در انتشارات فراروان، هم كتابهاي تاليفي و هم ترجمهاي در اين زمينه به چاپ رسانده است، ميگويد: من تاكنون با چند محقق صحبت كردهام. بعضي محققان ما گرفتار نان شبشان هستند. از طرفي ناشران هم نميتوانند هزينههاي زيادي خرج كنند براي كتابي كه معلوم نيست مجوز ميگيرد يا خير. همين مساله موجب ميشود بعضي ناشران به كارهاي دست دوم و سوم روي آورند. ترجمهكردن نسبت به پژوهش بار كمتري براي ناشر دارد.
او ادامه ميدهد كه البته نبايد تلاشهاي دستاندركاران بعضي فعاليتهاي پژوهشي قوي در مراكزي مانند جهاد دانشگاهي را فراموش كنيم ولي در كل، چاپ كتاب ترجمهاي در كشور ما رايج شده است.
علمي با چاپ كتابهاي تاليفي در اين زمينه موافق است و خود در انتشاراتش به مولفان ايراني نيز ميدان داده است. او ميگويد: اگر ما اين دانش را داشته باشيم كه چنين كتابهايي را خودمان توليد كنيم، بسيار خوب است زيرا شرايط ما از ديگر جوامع متفاوت است، ولي اطلاعات ما از خارجيها كمتر است و استادان دانشگاه و پژوهشگران كمتر وارد تاليف اين دست كتابها ميشوند و اين مساله تا آنجا پيش ميرود كه بعضي نويسندگان ايراني هم از نوشتههاي كتابهاي خارجي استفاده ميكنند. اين مساله به نوعي ديگر مورد تائيد دكتر پيمان آزاد قرار ميگيرد. او ميگويد: جداي از بحث فروش و... عرف، قانون و شريعت ماست كه رابطه زن و مرد را مشخص ميكند كه بررسي اين روابط نيازمند بحثهاي بسيار عميقي است و بايد نسبت به رشد كتابهاي ترجمهاي و گاه بيارتباط با فرهنگ ما هشدار داد.
حورا نژادصداقت / جامجم