ناخوانا بودن برخي نسخههاي پزشكي جان بيماران را به خطر مياندازد
دكتر... اينجا چي نوشتيد؟!
جام جم آنلاين: گاهي احساس ميكني شبيه يك اثر هنري غيرقابل درك است كه تنها تعداد محدودي از آدمها ميتوانند پيام اين اثر مكتوب را دريافت كنند.
بعضي وقتها هم به خط خطيهاي دوران كودكيمان شبيه است و كمي كه بخواهي خوشبينانهتر نگاه كني، به تركيبي از حروف انگليسي ناخوانا و درهم شباهت دارد.
نسخههاي بدخط پزشكي در كشور ما بيشتر از آن كه مجموعهاي از دستورالعملهاي دقيق پزشكي باشد، بيمار را به ورطه اشتباه در نحوه مصرف دارو و خطا در روند درمان هدايت ميكند؛ حتي گاه بيماري كه يك نسخه بدخط در اختيار دارد، داروهاي اشتباهي مصرف ميكند كه در نتيجه به بيماري جديدي مبتلا ميشود.
بد خطها قاتل ميشوند
عدهاي بر اين باورند كه يك پزشك هر چقدر هم خطش بد باشد، باز هم محتواي نسخهاش براي پزشكي ديگر قابل درك است، اما دكتر فريبا بينش، پزشك عمومي كه به خوشخطي در بين مراجعانش مشهور است، به «جامجم» ميگويد: من واقعا بعضي وقتها هر كاري كه ميكنم نميتوانم نسخههاي بدخط برخي از همكاران را بخوانم، بعضي از پزشكان به حدي نسخههايشان ناخواناست كه فقط بايد با حدس و گمان، نام داروها را تشخيص بدهيم.
او درباره علت بدخطي برخي پزشكان تاكيد ميكند: اوايل كه پزشك نبودم فكر ميكردم پزشكان به اين دليل كه سرشان خيلي شلوغ است، نسخههاي پزشكي را بدخط مينويسند، اما حالا كه خودم پزشك هستم، با قاطعيت ميگويم تنها دليلي كه يك پزشك، نسخههايش را بدخط مينويسد، كمتوجهي و اهميت ندادن به نسخهنويسي صحيح است.
جابهجايي آنتيبيوتيك با داروي ضد تشنج!
ماجراي جابهجايي داروها به دليل بدخط بودن نسخههاي پزشكي، داستان و افسانه نيست، بلكه همچنان بيماراني هستند كه به همين دليل ساده، دچار مشكلات جسمي شديد شدهاند.
بينش با ذكر خاطرهاي از دوران پزشكي خود ميگويد: چند وقت قبل، بيماري به مطبم آمد كه دچار تهوع شديد شده بود، پس از وارسي داروها فهميدم كه به دليل بدخط بودن نسخه پزشك معالجش، به او داروي اشتباه دادهاند؛ طوري كه به جاي داروي آنتيبيوتيك، داروي ضد تشنج و ميگرن مصرف كرده بود!
دو دارو با نامهاي «اريترومايسن» و «ارگوتامين سي» وقتي با حروف لاتين نوشته ميشوند، بسيار شبيه به هم خوانده ميشود، اما گاه برخي از پزشكان، حروف پاياني اين دو دارو را با يك خط صاف مينويسند و به همين دليل آنطور كه بينش ميگويد اين بيمار به همين دليل ساده، دچار حالت تهوع و عوارض شديد دارو شده بود.
فارسينويسي، دردسر جديد
سال گذشته بود كه زمزمههايي در وزارت بهداشت، مبني بر فارسينويسي نسخههاي پزشكي در محافل درماني كشور پيچيد، گرچه بسياري از پزشكان ضمن مخالفت با فارسينويسي داروها، اين كار را اقدامي غيرحرفهاي دانستند، اما برخي از كارشناسان حوزه بهداشت بر اين باورند كه فارسينويسي نام داروها ميتواند دستكم تبعات نسخههاي بد خط پزشكي را كاهش دهد.
بينش در اين باره ميگويد: خيلي از پزشكان با فارسي نوشتن نسخهها مخالفت ميكنند، زيرا اين اقدام را در تقابل با وجهه حرفه پزشكي قلمداد ميكنند، اما من معتقدم فارسينويسي داروها ميتواند تا حد بالايي مشكلات بدخطي پزشكان را رفع كند.
نكته: نام اصلي بسياري از داروها ريشه لاتين دارد و به همين علت پزشكان ميتوانند از روش تركيبي يعني فارسي و انگليسي در كنار هم براي توضيح درباره دارو و شيوه مصرف آن استفاده كنند
به گفته او واقعيت اين است كه نام اصلي بسياري از داروهاي موجود در كشور، ريشه لاتين دارد، اما ما ميتوانيم براي كاهش عوارض نسخههاي بدخط، از روش تركيبي استفاده كنيم؛ يعني علاوه بر اين كه عنوان انگليسي داروها را در نسخه بيمار مينويسيم، نام فارسي داروها را هم در كنار نام لاتين دارو ذكر كنيم.
نسخهپيچها هم مقصرند
علاوه بر پزشكان، گاهي نسخهپيچهاي داروخانهها يا منشيهاي پزشكان نيز در بروز اينگونه خطاهاي پزشكي مقصرند.
بينش ضمن اشاره به اين مشكل، ميگويد: متاسفانه بعضي از پزشكان يا مسئولان داروخانهها، از اقوام يا دوستان خود براي نوشتن نسخهها يا نسخهپيچي در داروخانه استفاده ميكنند كه اين موضوع نيز تبعات منفي نسخههاي پزشكي را افزايش داده است.
البته اگر نسخهپيچها از تجربه لازم براي اين كار برخوردار باشند، معمولا مشكلي پيش نميآيد، اما مشكل اينجاست كه بعضي از منشيها يا نسخهپيچها، تجربه و تخصص لازم براي اين كار را ندارند و صرفا به دليل رابطه دوستي يا خويشاوندي با پزشك يا مسئول داروخانه، به نسخهپيچي مشغول شدهاند.
پزشكي كه بچه بازي نيست
در همه شهرهاي ايران، پزشكان بدخط وجود دارند و حتي شايد بتوانيم بگوييم معمولا تعداد پزشكان بدخط در يك شهر، از پزشكان خوش خط آن شهر بيشتر است.
براي پيدا كردن يك پزشك بدخط در پايتخت با يك مشكل جالب روبهرو بوديم و سختي كار ما اين بود كه هيچ پزشكي قبول نداشت خط نوشتارياش در نسخههاي پزشكي ناخواناست.
در پرس و جو براي پيدا كردن يك پزشك بدخط، به يك مركز درماني در صادقيه رسيديم كه پزشك شيفت عصر اين كيلينيك درماني، نسخههاي پزشكي را به طرز بسيار ناخوانايي مينوشت.
اين پزشك كه به شرط عنوان نشدن نامش، حاضر به گفتوگو با ما ميشود، درباره بدخطي نسخههايش ميگويد: پزشكي كه بچهبازي نيست! من اين نسخهها را براي اهل فنش مينويسم و دليلي هم ندارد كه هر كسي از اين نسخهها سردربياورد.
او در پاسخ به اين كه چرا حتي بعضي از پزشكان هم نميتوانند دست خط همكارشان را بخوانند، اظهار ميكند: فكر ميكنم اگر پزشك يا نسخهپيچ از تجربه لازم برخوردار باشد، چنين مشكلي پيش نميآيد، اما در نظر داشته باشيد بعضي از همكاران ما ميخواهند همكار ديگري را تخريب كنند و چون سوژهاي براي اين كار پيدا نميكنند، از بدخطي همكارشان ايراد ميگيرند.
اين پزشك با بيان اين كه خيلي سخت است بخواهيم عادت هميشگيمان در نوشتن نسخهها را فراموش كنيم، عنوان ميكند: اتفاقا من هم بدم نميآيد كه يك نسخه خوش خط در اختيار بيمارم قرار دهم، اما واقعا ما ديگر سالهاست با اين سيستم نوشتن عادت كردهايم و خيلي سخت است كه بخواهيم خوش خطي را جايگزين سيستمهاي قديمي كنيم.
... و اما راهحل
شايد بيراه نباشد اگر بگوييم مشكل بدخطي نسخههاي پزشكي، سابقهاي ديرينه دارد و چندين دهه است كه بيماران را با خطاي جدي مواجه كرده است.
بينش درباره راهحل رفع اين مشكل، عنوان ميكند: به نظرم تنها راهحل قطعي كه ميتواند اين مشكل را ريشهكن كند، حضور مجدد بيماران در مطب است؛ يعني وقتي بيمار دارويش را از داروخانه دريافت كرد، بايد باز هم نزد پزشك معالجش برود و داروهايش را به پزشك نشان دهد و تنها در اين صورت است كه پزشك ميتواند نوع داروها را با نسخه اصلي مقايسه كند.
او ميافزايد: البته بعضي از بيماران رغبتي به مراجعه دوباره به پزشك ندارند، مثلا شما كه الان چهار طبقه ساختمان ما را بدون آسانسور بالا آمدهايد، شايد اگر بيمار باشيد، ديگر به خودتان زحمت ندهيد براي مطابقت داروها با نسخه اصلي، همين مسير را دوباره بالا بياييد.
با اين حال كمتر بيماري حاضر ميشود بار ديگر به پزشك مراجعه كند تا او نسخه ناخوانايش را دوبارهنويسي كند و شمار بيماراني كه جرات ميكنند وقتي پزشك نسخه مينويسد از او بخواهد خواناتر بنويسد نيز بسيار اندك است و شايد بهتر باشد وزارت بهداشت به فكر راه چارهاي جديد براي اين مشكل باشد. براي مثال پزشكان بدخط را وادار كند نسخه را تايپ كنند يا براي نوشتن نسخه نهايي از منشي كمك بگيرند.
امين جلالوند / گروه جامعه