امام جعفر صادق(ع)؛ معلم مذاهب اسلامی
مدير گروه شيعه‌شناسی دانشگاه اديان و مذاهب:
جنبش علمی امام صادق(ع) تشيع را به متن مباحث اسلامی وارد كرد 
حجت‌الاسلام نادم با بيان اين كه تا پيش از دوران امام صادق(ع) جريان تشيع در حاشيه نگه داشته شده بود، گفت: ظهور و بروز علمی امام(ع)، به احيای تفكر ناب اسلام محمدی و استقرار بنيادهای اعتقادی و فرهنگی شيعه منجر شد و شيعه را از وضعيت حاشيه‌ای خارج و به متن مباحث اسلامی وارد كرد.

حجت‌الاسلام و المسلمين نادم، عضو هيئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) با اشاره به سه ويژگی تعيين شدن از جانب خداوند، معصوم بودن و دارا بودن علم الهی به عنوان ويژگی‌های ضروری امام، در انديشه شيعه، گفت: علمای اسلام با رويكردهای مختلف، تعابير گوناگونی از علم الهی امام داشته‌اند، اما تعبيری كه در كتاب‌های كلامی و كتاب‌های روايی بيشتر مورد استفاده و توجه واقع شده است «علم غيب» است.

نادم اثبات علم غيب برای امام را هم از طريق عقل و هم به وسيله وحی امكان‌پذير دانست و افزود: ما معتقديم كه امام دارای علوم فراوان غيبی است كه فرصت حتی آموختن آن‌ها به طرق عادی امكان ندارد و هر كدام از امامان ما با توجه به شرايط خاص زمان خود توانسته‌اند گوشه‌ای از معارف الهی كسب شده از اين طريق را به ظهور برسانند و در زمان امام صادق(ع) شرايط و اوضاع امور به گونه‌ای پيش رفت و جدال‌های سياسی ارباب قدرت به شكلی رقم خورد كه فرصتی مناسب را برای ايشان فراهم كرد تا با حداكثر استفاده از اين فرصت و به پشتوانه علم الهی و علم غيبی خود يك انقلاب و نهضت بزرگ علمی را پديد آورند.



در حقيقت بايد امام صادق(ع) را رونق‌بخش و انرژی‌افزای بازار علم در همه دوران‌ها برای همه پيروان مذاهب اسلامی بدانيم كه به قول استاد شهيد مطهری در دورانی كه بازار جنگ عقايد و آرا داغ بود، يكه و تنها به ميدان آمدند و ضمن بركشيدن شيعه به جايگاه واقعی خود، ساير گروه‌های اسلامی را نيز از دانش خود بهره‌مند ساختند


وی با بيان اين كه شيعه تا زمان امام صادق(ع) پايگاه و جايگاه شكل گرفته‌ای برای دفاع از اعتقادات خود نداشت، خاطرنشان كرد: پس از فعاليت‌های سياسی و فرهنگی امام علی(ع) و با وجود زمينه‌های به ظهور رسيدن جايگاه تشيع، امكان تحقق اين امر تا زمان امام صادق(ع) فراهم نشد. در واقع تا آن زمان جريان تشيع به گونه‌ای در حاشيه نگه داشته شده بود، اما ظهور و بروز علمی امام صادق(ع)، با تشكيل جلسات درس و بحث و دفاع و مناظره توسط ايشان كه به احيای تفكر ناب اسلام محمدی و استقرار بنيادهای اعتقادی و فرهنگی شيعه منجر شد، شيعه را از وضعيت حاشيه‌ای خارج و به متن مباحث اسلامی وارد كرد.

عضو هيئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب افزود: بنابراين امام صادق(ع) به پشتوانه علم الهی خود و با تكيه بر قرآن و كلام اجداد طاهرينش توانست جايگاهی مستقر به تشيع ببخشد و از همين روی است كه شيعه را شيعه جعفری و امام صادق(ع) را رئيس مذهب شيعه ناميده‌اند؛ چرا كه شيعه سراسر وامدار فعاليت‌ها و جهاد علمی امام صادق(ع) است.

وی همچنين با اشاره به حضور دو ساله امام صادق(ع) در كوفه، گفت: در آن دوران كوفه در مقابل مدينه كه مركز حديث و محدثين بود، به عنوان مركز رأی و تضارب افكار و انديشه‌های مختلف شناخته می‌شد و برای مثال ابوحنيفه كه خود يكی از چهره‌های عقل‌گرا و رأی‌گرای مذاهب چهارگانه است و بسياری ديگر از افراد سرشناس علمی اين دوره همگی در كوفه جمع بودند و امام صادق(ع) با دعوت منصور دوانيقی به كوفه آمدند و به مدت دو سال در كوفه جلسات درس و بحث برپا كردند.

نادم با اشاره به فضای فكری و فرهنگی كوفه افزود: كوفه به دليل حضور ايرانيان و رونق ترجمه در منطقه عراق و همچنين به دليل آشنايی با ساير فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، فضايی متفاوت داشت و در آن جا بر رأی و انديشه تأكيدی بيش از مدينه صورت می‌گرفت، اما با اين حال مجلس امام(ع) بر همه گشوده بود و حتی بيشترين شاگردان متفاوت امام صادق(ع) را افرادی تشكيل می‌دهند كه در كوفه از حضور ايشان بهره بردند و حتی می‌توان گفت كه بيشترين ظهور و بروز علمی امام صادق(ع) در زمينه‌های متفاوت علمی مربوط به دوران حضور ايشان در كوفه و نتيجه فضای فكری حاكم بر آن بوده است.



بيشترين شاگردان متفاوت امام صادق(ع) را افرادی تشكيل می‌دهند كه در كوفه از حضور ايشان بهره بردند و حتی می‌توان گفت كه بيشترين ظهور و بروز علمی امام صادق(ع) در زمينه‌های متفاوت علمی مربوط به دوران حضور ايشان در كوفه و نتيجه فضای فكری حاكم بر آن بوده است


مدير گروه شيعه‌شناسی دانشگاه اديان و مذاهب با اشاره به تأثير حركت علمی امام صادق(ع) بر ساير فرق اسلامی نيز گفت: در حقيقت بايد امام صادق(ع) را رونق‌بخش و انرژی‌افزای بازار علم در همه دوران‌ها برای همه پيروان مذاهب اسلامی بدانيم كه به قول استاد شهيد مطهری در دورانی كه بازار جنگ عقايد و آرا داغ بود،، يكه و تنها به ميدان آمدند و ضمن بركشيدن شيعه به جايگاه واقعی خود، ساير گروه‌های اسلامی را نيز از دانش خود بهره‌مند ساختند.

نادم اضافه كرد: بسياری از افراد چه از اهل سنت و چه در تشيع كه درباره امام صادق(ع) كتابی نگاشته‌اند، به گونه‌ای بسياری از اين مذاهب و گروه‌های كلامی و فقهی را با امام صادق(ع) مرتبط می‌كنند و بر استفاده آن‌ها از امام(ع) تأكيد دارند. برای مثال مالك بن انس به عنوان امام مالكی‌ها، خود را شاگرد امام صادق(ع) در مدينه می‌دانسته و درباره ايشان می‌گويد: «ما رأت عين و ما سمعت اذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفر بن محمد صادق(ع)؛ هيچ چشمی نشنيده و هيچ گوشی نشنيده و به هيچ قلبی خطور نكرده است انسانی با فضيلت‌تر از امام صادق(ع)».

وی با اشاره به نمونه‌ای ديگر از سخنان بزرگان ديگر گروه‌های اسلامی عنوان كرد: همچنين برای مثال جاحض با اين كه يك عثمانی مذهب است و با شيعه چندان ميانه‌ای ندارد آنگاه كه قصد معرفی امام صادق(ع) را دارد، می‌گويد: «جعفر بن محمد(ع) اللذی ملأت دنيا علمه و فقهه؛ جعفر بن محمد(ع) كسی است كه دنيا را علم و دانش او پر كرده است» و اين‌ها نمونه‌هايی است كه نشان‌دهنده نگاه بزرگان و عالمان ساير فرق به امام صادق(ع) است.