جام جم آنلاين: با فلشبكي كه به دو تا سه دهه پيش ميزنيم، دلمان هُري ميريزد پايين از ياد آن روزها كه وقتي خسته از محل كار به سوي خانه ميآمديم، بايد كوچهاي خلوت و زيبا را طي ميكرديم تا به در خانه برسيم. وارد حياطي پر از درخت و گل ميشديم و با حس خوش بوي خاك نمناك باغچهها، خستگي و مشكلات كاري را فراموش ميكرديم و لبخندي روي لبهايمان مينشست.
اما با وجود همه خوبيها و جذابيتهاي خانههاي ديروزي، حالا ديگر نه خبري از آن كوچههاي ساكت و آرام است و نه حياطهاي پر از گل و گياه در انتظار گامهاي خسته نشستهاند. اين روزها بايد در ترافيك خستهكننده عصرگاهي، خيابانها و حتي كوچههاي باريك را پشتسر بگذاري تا به آپارتماني شلوغ و پرهياهو برسي. وارد پاركينگي شوي كه ديوارهاي خاكستري و كف روغني و سياهش به تو خوشامد نميگويد و از راه پلههاي سرد و تاريكي بگذري كه گاه خستگيات را دوچندان ميكند.
اگر فكر ميكنيد اين موضوع چندان مهم نيست و ارتباطي به زندگي شما ندارد بايد بدانيد مشاهده صحنههاي زيبا و كسب آرامش در محيط زندگي يكي از مهمترين اصولي است كه بايد در زندگي شهري مورد توجه قرار گيرد؛ همان كه متاسفانه در شلوغيهاي زندگي روزمره شهر ما به دست فراموشي سپرده شده است.
دكتر زهره گوهرشادي، طراح داخلي و مدرس دانشگاه در گفتوگو با «جامجم» ضمن بيان اين كه معماري سنتي ايران حرمت خاصي براي زندگي شخصي افراد قائل ميشده، چنين توضيح ميدهد: معماري سنتي ايران، هم درونگرا بود و هم مردممحور. در واقع همان طور كه در خانههاي قديمي براي وارد شدن به خانه، سلسله مراتبي رعايت ميشد تا خانه امنيت داشته و حرمت زندگي شخصي حفظ شود، با قرار دادن هشتيها و سكوهاي كنار در به مهمان و فردي كه با صاحبخانه كار داشت نيز احترام ميگذاشتند.
با اين توضيح ميتوان گفت خانههاي قديمي و سنتي ايران براساس دانشي خاص طراحي و ساخته ميشد. با اين حال امروز ناچاريم زندگي آپارتماننشيني و سكونت در كنار ساير همشهريها را تجربه كنيم. ديگر خانوادهها در خانهاي بزرگ و قديمي تنها نيستند و بايد در آپارتمانهاي كوچكي كه فضاهاي مشترك زيادي دارد، كنار هم زندگي كنند. اين دگرگوني خود را بر ما و زندگي شهرنشيني تحميل كرده است، اما يادمان باشد همين آپارتمانهاي كوچك را هم ميتوان زيباتر و متفاوت با آنچه هست طراحي كرد، به گونهاي كه زيبايي و آرامش فضاي خانه، خستگي كار روزانه را برطرف كند.
خانههاي قديمي، رنگارنگ و شاديآفرين
شايد اگر به پدربزرگها و مادربزرگهاي ما ميگفتند روزي ميرسد كه خانهها ديگر حياط ندارد، باور نميكردند و زندگي در چنين شرايطي را غيرممكن ميدانستند؛ اما خوب يا بد، زندگي شهري آرامآرام دگرگون شد و آپارتمانهاي كوتاه و بلند جاي خانههاي شخصي و حياطهاي بزرگ را گرفت تا بچههاي اين نسل مفهوم لذت ميوه چيدن از درخت و دويدن دور حوض خانه را درك نكنند.
اين در حالي است كه به گفته دكتر گوهرشادي در خانههاي قديمي، حياطهاي مختلف و ايوانهاي بزرگي وجود داشته است؛ به عنوان مثال، حياطي مخصوص فصل تابستان يا قسمتي به نام زمستاننشين در خانهها وجود داشته كه نشان ميدهد در ساخت خانههاي قديمي، اصول خاص و مشخصي مورد توجه معماران بوده است.
علاوه بر اينها نبايد اهميت شيشههاي رنگي خانههاي قديمي را نيز ناديده بگيريم؛ شيشههايي به رنگهاي مختلف كه با تابش نور خورشيد در ساعات مختلف روز، رنگهاي متفاوتي را داخل خانه ايجاد ميكرده است. به كمك همين شيشهها و رنگها، خانه در هر ساعتي، رنگ و فضاي خاص و متفاوتي داشته و به اين ترتيب در ايجاد تنوع و تغيير روحيه ساكنان هم موثر بوده است. ولي متاسفانه اين روزها رنگها هم جايي در زندگي ما ندارد؛ چه در شهر و چه در خانه به جاي آن همه رنگ شاديبخش، فقط به ديدن سفيد، كرم، خاكستري و... عادت كردهايم.
رنگها به خانه روح ميبخشد
هرچند نميتوان هياهوي زندگي شهري را ناديده گرفت و توان تغيير كليت آن را نداريم، اما نبايد اجازه دهيم اين شلوغي و هجوم تكنولوژي، زندگي آرام و دوستداشتني را از ما بگيرد. شايد شما هم اين سوالها را از خود پرسيده باشيد كه راهحل چيست؟ چه بايد كرد و چطور ميشود خانههاي كوچك و سرد اين دوره را آرامتر و زيباتر طراحي كرد؟
به نظر ميرسد بايد قدري به درون خانهها بپردازيم؛ همانجا كه كمك ميكند از مسائل شهرنشيني و معضلات آن قدري دور شويم.
نكته: شيوه معماري و رنگبندي خانههاي قديمي باعث جلوگيري از افسردگي ساكنان آنها ميشد و میتوان همین اصل را برای آپارتمانهای جدید نیز رعایت کرد تا ساکنان آنها بیشتر احساس آرامش و نشاط کنند
دكتر گوهرشادي با اشاره به اين كه به كمك رنگها ميتوان فضاي متفاوتي در خانه ايجاد كرد، چنين توضيح ميدهد: تا به حال با خودتان فكر كردهايد چرا در خانهتان فقط از رنگهاي خاصي مانند سفيد و كرم و قهوهاي استفاده شده است؟ شايد مردم از انتخاب رنگهاي ديگر ميترسند ولي خوب است يك بار تصميم بگيريد و از رنگهاي متفاوتي استفاده كنيد؛ به عنوان مثال ميتوانيد فقط يكي از ديوارهاي پذيرايي را كه توجه بيشتري به آن ميشود يا براي خودتان اهميت بيشتري دارد، به رنگ آبي فيروزهاي يا سبز بهاري درآوريد. رنگ آبي فيروزهاي يكي از رنگهاي مهم در معماري سنتي ايران بوده و در ايجاد آرامش فضا نيز موثر است. اگر ميخواهيد صبح با حس و حال بهتري از خواب بيدار شويد و شادابتر باشيد، يكي از ديوارهاي اتاق خوابتان را با رنگ شادي كه دوست داريد بپوشانيد. اگر چنين كنيد، وقتي از خواب بيدار ميشويد ديگر با ديدن ديوارهاي سفيد و خاكستري احساس كسالت و خستگي به شما دست نميدهد و برعكس حس زندگي خواهيد داشت.
وي ميافزايد: البته رنگ مناسب براي اتاق خواب كودكان با بزرگسالان يا نوجوانان تفاوت دارد و بهتر است از رنگ موردعلاقه فرد كه بايد مناسب فضاي اتاق خواب هم باشد، استفاده كرد. مثلا اگر ديوار اتاق شيرخواراني كه دچار مشكل شبادراري هستند، ليمويي رنگ باشد، حتي ميتوان اميدوار بود مشكل بتدريج حل شود. همچنين خيليها تصور ميكنند رنگ قرمز انتخاب خوبي براي ديوارهاي اتاق خواب است، در حالي كه اين رنگ براي استفاده در اتاق خواب به هيچ وجه توصيه نميشود.
لوازم و مبلمان خانه هم بايد متناسب با رنگ ديوارها انتخاب شود تا فضاي زيباتري داشته باشيم؛ بنابراين بهتر است زياد از رنگهاي كرم و قهوهاي كه هميشه براي ديوارها و مبلمان مورد استفاده قرار ميگيرد، كمك نگيريم و رنگهاي شاد را جايگزين آنها كنيم.
وي كه دكتري فلسفه هنر و زيبايي دارد، در اين زمينه ميگويد: استفاده بيش از حد از رنگهاي سفيد، كرم، قهوهاي و خاكستري موجب ايجاد حس خستگي و افسردگي ميشود. پس خوب است به جاي آنها از رنگهاي شاد و زندگيبخش كمك بگيريم؛ مثلا ميتوانيد با استفاده از كوسنهاي رنگي فضايي شاد و دوست داشتني در خانه ايجاد كنيد.
زيبايي در عين سادگي
دكتر گوهرشادي ضمن تاكيد بر اهميت سادگي در طراحي خانه خاطرنشان ميكند: يكي از موارد مهمي كه امروزه و بويژه در آپارتمانهاي كوچك مورد توجه قرارگرفته، سادگي خانههاست. به اين معني كه نبايد در فضاهاي محدود، تعداد زيادي وسايل و اسباب خانه را كنار هم قرار دهيد و به جاي اين كار بايد براساس اصل سادگي با كمترين و سادهترين چينش، آرامش را به خانه كوچكتان دعوت كنيد. همچنين بهتر است ديوارها را با قاب عكسهاي بزرگ و متعدد نپوشانيد و با حداقل قابها كه هماهنگ با رنگ ديوار باشد، آن را تزئين كنيد.
البته شايد شما هم تصور كنيد اسباب و لوازم خانه ارتباطي به آرامش يا اضطراب و حس نگراني افراد ندارد، ولي به گفته اين طراح داخلي، حجم زياد لوازم، نگراني و اضطراب را افزايش ميدهد و به اين ترتيب خانه كاركرد آرامشبخش خود را از دست خواهد داد.
خانههاي زيبا، شهر زيبا
قديمترها وقتي در كوچهها قدم ميزديم، ديدن خانههاي يك يا دو طبقه با ديوارهاي آجري كه جلوي هر يك از آنها هم باغچهاي كوچك با چند گل رنگارنگ قرار داشت، حس و حال خوبي به ما ميبخشيد، اما حالا كوچههاي باريك هم پرشده از ساختمانهاي بلند كه هر كدام هم يك شكل و رنگ دارد و بدون هيچ هماهنگي كنار هم نشستهاند. يكي سنگي است و ديگري آجري، يكي پنجرههاي آهني دارد و ديگري شيشههاي آبي و... همه اين موارد را هم كه ناديده بگيريم، بالكنهاي كوچك و بزرگي را كه با انباري اشتباه گرفته شده نميتوان نديد و از كنارش راحت و بيخيال گذشت.
به گفته دكتر گوهرشادي، راهحلهاي متفاوتي براي زيباتر جلوه دادن همين بالكنها وجود دارد؛ مثلا ميتوان با استفاده از پوششهاي مناسب مانند پليكربناتهاي تكجداره يا پلكسيگلاسهاي مختلف قسمتي از بالكن را كه قرار است لباسها را آنجا آويزان كنيم، بپوشانيم. همچنين خوب است روي نردهها هم گلدانهايي بگذاريم و با گلهاي رنگارنگ داخل آن، زيبايي كوچه و خيابان و نماي شهري را بيشتر كنيم. مطمئن باشيد با اين كار نهتنها خودتان در خانه حس بهتري خواهيد داشت، بلكه مردم و رهگذران هم بيشتر لذت خواهند برد.
همان طور كه گفته شد معماري سنتي ايران مردم محور بوده و خوب است امروز هم بيشتر به فكر اين موضوع باشيم؛ به عنوان نمونه در گذشته باغچهاي كوچك جلوي خانهها بود كه در آن گلهاي زيبايي ميكاشتند تا عابران در گذر از كوچه لذت ببرند، اما حالا كه باغچه شخصي جلوي خانه نداريم، خوب است بالكنها و پشت پنجرهها را زيباتر بچينيم.
و در آخر باز هم تاكيد بر اين نكته تكراري كه بالكن انباري خانه نيست و نبايد اسباب و لوازم اضافي را در آن جاي دهيم.
نيلوفر اسعديبيگي / جامجم