آيت‌الله معرفت با كمك اصحاب خود، گستره وسيعی از مطالعات قرآنی را گشود؛ به شكلی كه امروزه در اكثر مراكز تحقيقاتی و دانشگاهی و حتی حوزوی ارجاع به آثار اهل سنت در اولويت نيست و ارجاعات به آثار محققانه انديشمندی معتقد به اهل بيت(ع) است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، نشست «آسيب‌شناسی نظام پژوهش‌های قرآنی و ارائه راهكارها» يكشنبه، 22 مردادماه، با حضور حجت‌الاسلام و المسلمين سيدعلی عماد، معاون پژوهشی حوزه‌های علميه سراسر كشور، حجت‌الاسلام و المسلمين سيدرضا مؤدب، معاون پژوهشی دانشگاه قم، محمدحسين فريدونی، عضو كميسيون آموزش عالی و پژوهش‌های قرآنی كشور و رضا سلامت‌پناه، مدرس دانشگاه به عنوان دبير علمی نشست، در بخش پژوهش و گفت‌وگوهای قرآنی بيستمين نمايشگاه بين‌المللی قرآن كريم برگزار شد.

بنا بر اين گزارش، در ابتدای اين جلسه سلامت‌پناه با اشاره به اينكه جلسات پيشين بخش پژوهش نمايشگاه قرآن به بررسی وضعيت پژوهش قرآنی اختصاص داشته است، گفت: می‌خواهيم در اين جلسه از ديدگاه مديريت پژوهشی و نوع نگاه مديران به امر پژوهش و ارزيابی كاركرد پژوهش‌های قرآنی در حوزه و دانشگاه بپردازيم.

وی با بيان اين كه نظام آموزش عالی در كاركرد خود منجر به تربيت متخصصان علوم قرآنی می‌شود، عنوان كرد: جای اين پرسش وجود دارد كه كاركرد و محصول نظام پژوهش‌های قرآنی در حوزه و دانشگاه چيست؟ و آيا اصولاً در اين حوزه، خروجی‌های شايسته شأن جمهوری اسلامی به نظام علمی كشور ارائه می‌شود؟

حجت‌الاسلام عماد با بيان اين كه پاسخ به اين پرسش مبتنی بر چند پيش نياز است، اظهار كرد: در واقع ابتدائاً بايد با يك ارزيابی از وضعيت پژوهش‌های قرآنی، نظام پژوهش‌های قرآنی را به دست داد تا ببينيم نهاد علوم قرآنی و نهاد دانش‌های مرتبط با قرآن در جامعه علمی اعم از حوزه و دانشگاه در چه وضعيتی است و پس از آن با تعريف سطح و نظام انتظارات و تعيين فاصله وضعيت موجود دانش و بايسته‌های نهاد دانش، به ارزيابی درستی از وضعيت كنونی‌مان در توليد دانش دينی از منبع دانشی قرآن، دست يابيم.

وی با تأكيد بر ضرورت واكاوی نهاد علم قرآنی با توجه به معنای اجتماعی نهاد علم در حوزه قرآن، بيان كرد: تحليل و ارزيابی اين نهاد بايستی با توجه به تمام داشته‌ها و اندوخته‌ها و با در نظر گرفتن مؤلفه‌هايی همچون دانشوران و پژوهشگران، دانشجويان و طلاب، نهادهای آموزشی و پژوهشی، فرايندها و نظام‌های مديريتی، نقشه‌های راه حاكم بر تحولات آن علم، محصولات آن علم، جامعه برخوردار از خروجی‌های دانش و ميزان اثرگذاری آن دانش، صورت گيرد.

حجت‌الاسلام عماد با اشاره به فعاليت‌های معاونت پژوهش حوزه‌های علميه گفت: يكی از فعاليت‌های اين معاونت كه با كمك معاونت علمی و فناوری رياست جمهوری علمی انجام شد، طرح مميزی توسعه علوم بود كه در اين طرح، رشته‌های علوم قرآن و تفسير به همت انجمن قرآن‌پژوهان حوزه اين كار انجام شد.

معاون پژوهشی حوزه‌های علميه سراسر كشور با اشاره به گام‌های بزرگ و سترگی كه در پنج دهه اخير در حوزه قرآن‌پژوهی صورت گرفته است، عنوان كرد: هم دانشگاهيان و هم حوزويان مشاركان اصلی اين پژوهش‌ها بوده‌اند و در صورت در نظر نگرفتن اين اقدامات، دچار حركتی قهقرايی خواهيم شد، اما اين بدين معنا نيست كه ما در يك وضع مطلوب به سر می‌بريم.

وی افزود: در واقع ضمن اين كه ما فعاليت‌های انجام شده را مثبت ارزيابی می‌كنيم، اما فعاليت‌های انجام شده، ناظر به سه مؤلفه ظرفيت قرآن برای ارائه جهت‌گيری‌های دانشی در حوزه‌های مختلف دانش و ناظر به ظرفيت‌های حوزه‌های علميه به لحاظ توان علمی پژوهشگران و همچنين ناظر به نيازهای جامعه علمی و نظام دانشی كشور به گزاره‌های برگرفته از قرآن، می‌توانست در شرايط فعلی در وضعيت بهتری به سر برد.

در ادامه اين جلسه حجت‌الاسلام مؤدب پاسخ به پرسش از كاركردها و خروجی پژوهش‌های قرآنی را منوط به ارزيابی درست وضعيت پژوهش قرآنی در كشور دانست و گفت: خوشبختانه بعد از انقلاب پژوهش‌های قرآنی از جايگاه و منزلت مناسبی برخوردار شده است، اما اگر چه اين وضعيت، وضعيت خوبی است، ايدئال و مطلوب نيست كه با توجه به مؤلفه‌های مميزی می‌توان به ارزيابی درستی از اين وضعيت و جايگاه مورد انتظار دست يافت.

وی با اشاره به عمده‌ترين خروجی‌های پژوهشی در حوزه مطالعات قرآنی، عنوان كرد: مجلات قرآنی، آثار قرآنی، تفاسير، ترجمه‌ها، پايان‌نامه‌های قرآنی، انجمن‌های علمی، گروه‌های قرآن‌پژوهی و گروه‌های مطالعات ميان‌رشته‌ای در حوزه مباحث قرآنی از جمله مهم‌ترين شاخصه‌هايی هستند كه همگی روندی رو به رشد را در حوزه پژوهش‌های قرآنی نشان می‌دهند.

وی با اشاره به فراوانی تعداد آثار قرآنی و با بيان اين كه قبل از انقلاب مطالعات قرآنی در حوزه شيعه بسيار اندك بود، خاطرنشان كرد: بايد در اينجا از خدمت بزرگ آيت‌الله معرفت ياد كرد كه با كمك اصحاب خود، گستره وسيعی از مطالعات قرآنی را گشود؛ به شكلی كه امروزه در اكثر مراكز تحقيقاتی و دانشگاهی و حتی حوزوی ارجاع به آثار اهل سنت در اولويت نيست و ارجاعات به آثار محققانه انديشمندی معتقد به اهل بيت(ع) است كه در عين حال زمينه‌ای برای پژوهش‌های گسترده شده است.

فريدونی نيز با بيان اين كه نظام پژوهش‌ قرآنی، هنوز در كشور به عنوان يك نظام شكل نگرفته است، اظهار كرد: اگر نظام را مجموعه‌ای از عوامل انسانی و مادی به عنوان اجزايی كه در مسير اهداف مشخص، به گونه‌ای هماهنگ و منسجم عمل می‌كنند، تعريف كنيم، بايد گفت هنوز چنين نظامی در كشور شكل نگرفته است.

وی از نهاد حوزه علميه، گروه‌های علوم قرآنی در دانشگاه‌ها و پژوهشكده‌های قرآنی، نهادها، نشريات و مجموعه‌های قرآنی و اشخاص حقيقی كه به عنوان اركان اصلی توليد علم مشغول به فعاليتند به عنوان زيرنظام‌های نظام پژوهش قرآنی ياد كرد و گفت: اين اركان، خرده نظام‌ها يا زيرنظام‌های پژوهش‌های قرآنی كشور را تشكيل می‌دهند كه با رشد و توسعه اين نظام‌ها و در آمدن در قالب يك مجموعه منسجم و با فعاليت هماهنگ برای توليد علم قرآنی می‌توانند در سطح كلان به توسعه اثرگذار پژوهش قرآنی منجر شوند.

فريدونی افزود: در كميسيون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی كشور ساختاری پيش‌بينی شده است كه اميد می‌رفت با تشكيل منسجم اين مجموعه، قدم‌های اول برای ارتباط و معارفه مجموعه‌های زيرنظام پژوهش قرآنی كشور برادشته شود و زمينه‌های حمايت و پشتيبانی جدی جمهوری اسلامی از نهادها و پژوهشگران قرآنی فراهم شود، اما متأسفانه اين مجموعه چندان موفق نبوده است و اميدواريم كه اين كميسيون در ادامه فعاليت خود با مسئوليت وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و با حضور نهادهای حوزوی و دانشگاهی و پيدا كردن جايگاه خود، بتواند اميدهای موجود را هر چه زودتر به ثمر برساند.