معراج پيامبر اسلام(ص) رؤيت حقيقت مفاهيم قرآنی است، با اين تفاوت كه قرآن از سنخ قول و امر شنيداری و اسراء و معراج از سنخ مشاهده و ديدار است.

حجت‌الاسلام و المسلمين سيدابوالفتح دعوتی، استاد حوزه، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، در خصوص معراج پيامبر اكرم(ص)، عنوان كرد: بنا بر روايات و احاديث مشهور و مورد قبول، معراج پيامبر اكرم(ص)، يا اگر معتقد به دو معراج برای ايشان باشيم، حداقل يكی از معراج‌های ايشان در شب هفدهم ماه رمضان، در يك سال و نيم يا دو سال قبل از هجرت به مدينه واقع شده است.

وی معراج پيامبر اكرم(ص) را بعد از مبعوث شدن ايشان به رسالت، مهم‌ترين حادثه دوران زندگی حضرت دانست و افزود: در سوره مباركه اسراء كه به همين مناسبت نازل شده است، می‌فرمايد: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ ؛ منزه است آن خداوندی كه شبانه عبد خود را از مسجدالحرام به مسجد الاقصی، كه اطراف آن را بركت داده‌ايم، سير داد تا اين كه به او بعضی از آيات خود را بنماياند كه او شنوای بصير است» و در واقع خداوند از اين آگاه است كه كدام يك از بندگان خود را و به چه علت برای اين كار اختيار كند.

حجت‌الاسلام دعوتی با اشاره به تعدد و گوناگونی روايات درباره معراج پيامبر اكرم(ص)، اضافه كرد: در ميان اهل سنت و شيعه روايات متعدد و فراوانی در اين باره نقل شده است كه تنقيح و جمع‌آوری آن‌ها بسيار مشكل، اما در عين حال ضروری است.

اين استاد حوزه با اشاره به روايت علی بن ابراهيم قمی از ماجرای معراج پيامبر گرامی اسلام(ص)، گفت: در روايت منقول در «تفسير قمی» كه مرحوم علامه طباطبايی نيز بيشتر به آن استناد كرده است و همچنين بر طبق روايات و اقوال مختلف، اين گونه بيان شده است كه در شب معراج، كه ظاهراً پيامبر(ص) در منزل ام‌هانی خواهر حضرت علی(ع) بودند، جبرائيل نزد ايشان حاضر می‌شود و به ايشان اعلام می‌كند كه آماده سفر معراج شود و پيامبر(ص) پس از حضور در مسجد الحرام و انجام طواف به گرد كعبه و گزاردن نمازی در مسجدالحرام، سفر شبانه خود را آغاز می‌كنند.

در واقع ورود پيامبر اسلام(ص) به ارض موعود پيامبران و شكل گرفتن يك اجتماع سمبليك و برپايی نماز وحدت به امامت ايشان، به معنای تحقق وحدت و حكومت الهی است

وی با اشاره به اين كه در طول اين سفر شبانه از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی، جبرائيل سه بار پيامبر(ص) را مورد خطاب قرار داده و از ايشان خواست كه فرود بيايند، اظهار كرد: در هر كدام از اين دفعات كه در سه منطقه مختلف بود، جبرائيل از نبی مكرم اسلام(ص) خواست تا نمازی در آن منطقه بگذارند. اولين نقطه، ارض طيبه يا مدينه است و جبرائيل در اينجا خبر مهاجرت پيامبر(ص) را نيز به ايشان می‌دهد و از محل و طرح مسجد النبی(ص) ايشان را آگاه می‌سازد.

حجت‌الاسلام دعوتی با اشاره به دو محل ديگر توقف پيامبر(ص)، گفت: دو نقطه بعدی يكی وادی طور و ديگری بيت‌لحم است كه جبرائيل از وادی طور به عنوان عبادتگاه حضرت موسی(ع) و محل نزول تورات و از بيت لحم به عنوان محل ولادت حضرت عيسی(ع) ياد می‌كند و از نبی گرامی اسلام(ص) می‌خواهد كه در اين نقاط نيز دو ركعت نماز بگذارند.

وی حضور پيامبر(ص) در وادی طور و بيت‌لحم و خواندن نماز در اين نقاط را به معنی مورد رؤيت قرار گرفتن شرايع موسوی و عيسوی از سوی پيامبر اكرم(ص) و تصديق ايشان بر اين شرايع دانست و افزود: حقيقت اسراء و معراج پيامبر اكرم(ص) و قرآن يگانه است، در واقع معراج پيامبر اسلام(ص) رؤيت حقيقت مفاهيم قرآنی است؛ با اين تفاوت كه قرآن از سنخ قول و امر شنيداری است و اسراء و معراج از سنخ مشاهده و ديدارند.

حجت‌الاسلام دعوتی در ادامه به ورود حضرت محمد(ص) به مسجدالاقصی اشاره و عنوان كرد: پس از رسيدن به مقصد جبرائيل به پيامبر(ص)، گفت: فرود آييد كه اين‌جا مسجد الاقصی و ارض موعود پيامبران است و مقرر شده است كه پيامبران، مملكت الهی و حكومت رب و جهانی را در آن تأسيس كنند.

وی افزود: سپس افواج پيامبران و ملائكه در آن جا حضور پيدا كردند و ملاقات و گفت‌وگوهايی انجام گرفت كه می‌توان از آن به گرد‌همايی سران امت‌ها و انبياء الهی ياد كرد كه به راهنمايی جبرائيل و اذان و اقامه او به نماز وحدتی متصل شد كه در آن پيامبران همگی به نبی مصطفی(ص) اقتدا كردند و صفوف فرشتگان نيز پشت سر ايشان به نماز ايستادند.

حجت‌الاسلام دعوتی با اشاره به اين نكته كه غير از حضرت داوود(ع) و حضرت سليمان(ع) كه مسجدالاقصی را برپا داشتند هيچ پيامبری جز حضرت محمد(ص) به حالت فاتح به اين منطقه وارد نشده است، تصريح كرد: در واقع ورود پيامبر اسلام(ص) به ارض موعود پيامبران و شكل گرفتن يك اجتماع سمبليك و برپايی نماز وحدت به امامت ايشان، به معنای تحقق وحدت و حكومت الهی است.

وی با بيان اين كه هر حركت الهی، هر بعثت و هر قيامی كه در راه حق واقع شود، شياطين را مضطرب می‌كند، افزود: در حالی كه ملائكه از اقدامات و حركت‌های الهی استقبال می‌كنند، شياطين اعم از شيطان بزرگ و همه شياطين ديگر در برابر اين سير مقاومت می‌كنند و چنين مقاومتی در راه سفر شبانه پيامبر گرامی اسلام(ص) نيز روی داد و شياطين كوشيدند راه را بر پيامبر(ص) ببندند و مانع رسيدن ايشان به مقصد شوند.

حجت‌الاسلام دعوتی در باب شرح اين ماجرا گفت: اين امر بدين شكل روی داد كه در راه سفر پيامبر اكرم(ص) به مسجدالاقصی سه مرتبه از ايشان خواسته شد كه فرود آيند و پيامبر(ص) بدون اينكه به صداهايی كه ايشان را به توجه به خويش می‌خواندند، توجه كنند و بدون هرگونه توقف به راه خود ادامه دادند، تا به مسجدالاقصی رسيدند.

با توجه به اين كه پيامبر اكرم(ص) در سفر شبانه خود به مسجدالاقصی، از آفت و آسيب قوم يهود گذر كرده‌اند و همچنين با توجه به اين كه خداوند وعده كرده كه حضور طغيان‌گرانه قوم يهود را پاسخ گويد، اين بشارتی است كه بيت المقدس با امدادت غيبی الهی به سود اولياءالله و حزب‌‌الله مركز حكومت جهانی خواهد شد

دعوتی با اشاره به حديث علی بن ابراهيم قمی بيان كرد: پس از رسيدن به مقصد، جبرائيل درباره صداها به پيامبر اكرم(ص) گفت: اولين صدا، صدای نادی قوم يهود بود كه اگر به آن توجه كرده بودی امت تو يهودی ‌می‌شدند، اما با توجه نكردن به آن‌ها و رفتن به راه خود، تو و امتت، در برابر قوم يهود بيمه شديد و ضرر و آسيب آن‌ها به شما نخواهد رسيد.

وی اضافه كرد: جبرائيل دومين صدا را از آن نصارا معرفی كرد و به پيامبر(ص) گفت: به دليل پاسخ نگفتن تو به دومين صدا، امت تو رستگار شدند، در حالی كه اگر به اين ندا توجه كرده و به آن پاسخ می‌گفتی امت تو نصرانی می‌شدند و با گرايش به نصرانيت دچار انحراف می‌گشتند. همچنين جبرائيل درباره حقيقت سومين درخواست‌كننده كه زنی بسيار زيبا بود، گفت: آن زن چيزی جز دنيای مشركان نبود كه خطرناك‌ترين دام بود و تو با عدم توجه به دعوت او از اين گردنه نيز عبور كردی و به سلامت وارد ارض موعود و مسجدالاقصی شدی.

حجت‌الاسلام دعوتی در توضيح اين مطلب عنوان كرد: در واقع اين سه مانع و سه گردنه‌ای كه در شب اسراء در برابر پيامبر اسلام(ص) ظهور كرد، موانعی هستند كه هميشه در برابر امت اسلام وجود داشته‌اند. در زمان پيامبر اكرم(ص) اين سه گروه در برابر ايشان ايستادند و هر چقدر توانستند كارشكنی كردند اما همچنان كه در حقيقت شب اسراء آشكار شد با عبور پيامبر گرامی اسلام(ص) از اين گروه‌ها، امت اسلام بيمه و واكسينه شد و از تأثير آن آفات در امان ماند.

وی افزود: در حقيقت مسير پيامبر(ص) در شب اسراء، مسير امت اسلام است و اگر پيامبر اكرم(ص) كمترين توجهی به اينان می‌كرد آثار بسيار سوئی داشت و امت منحرف می‌شد. معنای اين سخن اين است كه در مقام رهبری، رهبر بايد خط مستقيم خود را در پيش گيرد و اگر به چپ يا راست نگاه كند، امت منحرف می‌شود. در واقع پيامبر(ص) معصوم بودند و در نتيجه عصمت ايشان، امت هم عصمت پيدا كرده است.

دعوتی با اشاره به اين مطلب كه در طول تاريخ، سه جماعت يهود، نصارا و مشركان هميشه در برابر اسلام ايستاده‌اند، يادآور شد: در دوره صليبی‌ها و مغول‌ها، ظالمان از مسيحيان و مشركان با همراهی يهود، در برابر اسلام به ايجاد مانع پرداختند و بيت‌المقدس به عنوان مركز خلافت و محل استقرار امت اسلام، در صورت ظاهر، سقوط كرد و شكست خورد و اگر رحمت پروردگار نبود، اينان امت را از بين برده بودند و اسلام به تاريخ پيوسته بود. اما تلاش علما و دانشمندان، به خصوص علمای شيعه در دوره مغول، منجر به گرويدن سران مغول به اسلام شد و از سوی ديگر قيام‌ها و مجاهدات اهل سنت در برابر صليبيان و خارج كردن آنان از بيت المقدس، دوباره وحدت و عظمت امت اسلام را تجديد كرد و موجب جان گرفتن دوباره امت اسلام و نشاط آن شد.

وی با اشاره به شرايط فعلی جهان اسلام گفت: ما در حال حاضر در دوره‌ای هستيم كه دستان مشركان، غرب و ماديين يهود و نصارا مجدداً در كار شده و می‌كوشد راه را بر امت اسلام ببندد. اين همان مانعی است كه در شب اسراء بر پيامبر(ص) ظاهر شد و از آن جايی كه پيامبر اكرم(ص) از اين مسير عبور فرمود، امت اسلام نيز از اين مسير و مانع عبور خواهد كرد و معنای ورود پيامبر(ص) به مسجد الاقصی كه مركز مملكت رب و پايگاه حكومت جهانی است، اين است كه اسلام از آن جا درخشش پيدا كرده و عالمگير می‌شود.

حجت‌الاسلام دعوتی در ادامه با اشاره به سوره مباركه اسراء خاطرنشان كرد: بعد از اين كه در اين سوره، مسأله سفر پيامبر(ص) بيان می‌شود به دو بار طغيان بنی‌اسرائيل و تنبيه و عذاب آنان توسط مشركان اشاره شده و بعد از هفت آيه كه به اين مسأله اختصاص يافته است، خداوند می‌فرمايد: «وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا؛ اگر شما بار ديگر به اين سرزمين بياييد ما هم می‌آييم».(اسراء / 8) بيان اين نكته در واقع تهديد الهی و اشاره به اين است كه امت يهود بار ديگر به اين سرزمين وارد خواهند شد و در مقابل ظلمت حضور ملت يهود و طغيان‌گری آنان كه هم‌اكنون اثبات و نمايانده شده است، حركت و قيام امت اسلام و حزب‌الله و مؤمنين شكل خواهد گرفت.

وی ذكر اين تهديد، يا از نگاهی ديگر بشارت را، پس از بيان ماجرای سفر پيامبر(ص)، حاوی اشارتی دانست و اظهار كرد: بنابر احاديث و با توجه به اين كه پيامبر اكرم(ص) در سفر شبانه خود به مسجدالاقصی، از آفت و آسيب قوم يهود گذر كرده‌اند و همچنين با توجه به اين كه خداوند وعده كرده كه حضور طغيان‌گرانه قوم يهود را پاسخ گويد، اين بشارتی است كه بيت المقدس با امدادت غيبی الهی به سود اولياءالله و حزب‌‌الله مركز حكومت جهانی خواهد شد.

حجت‌الاسلام دعوتی افزود: بنابراين يكی از وعده‌های قرآنی برای آخر‌الزمان و برای آخرين نوبت اين است كه اعلام می‌دارد تأسيس حكومت فساد در منطقه بيت‌المقدس توسط قوم يهود، مقدمه يك قيام و حضور و ظهور الهی در اين منطقه و بازگشت معارف و الاهيات است؛ همچنان كه هم‌اكنون نيز آثار اين امر را شاهد هستيم. در واقع می‌توان گفت ماجرای معراج حاوی پيام تأسيس حاكميت اسلام در ارض موعود و هلاكت ابدی يهود در اين سرزمين است. چنانكه قرآن كريم می‌فرمايد: «فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ جِئْنَا بِكُمْ لَفِيفًا؛ هنگاميكه وعده آخرين هلاكت شما فرا برسد ما شما را گروه گروه در اين سرزمين گرد می آوريم.» (اسراء/ 104)

وی در پايان با بيان اين كه مبحث معراج، مبحثی است كه با وجود روايات زياد، بسيار كم مورد توجه قرار گرفته است، تأكيد كرد: ضرورت دارد كه امت اسلام بيش از پيش به اين آيات و حكمت معراج پيامبر اكرم(ص) توجه كنند. اين مبحث در دو بخش سفر پيامبر(ص) از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی تحت عنوان «اسراء» و سفر آسمانی پيامبر اكرم(ص) با عنوان «معراج» قابل بررسی و پژوهش گسترده است و می‌تواند حكمت‌ها و اسرار آن مورد بررسی قرار گيرد.