عضو هيئت مديره مجمع عالی حكمت اسلامی با بيان اين نكته كه حقيقت شب قدر مظروفيت كلام الهی است، انسان كامل را مصداق اين ظرف دانست و عنوان كرد: انسان كامل به عنوان يگانه كلمه وجودیای كه در عين اين كه يك كلمه است، همه كلمات در او هست و مظهر اتم اسماء و صفات حق تعالی است، همان حقيقتی است كه خداوند، قرآن را در آن نازل كرده است.
حجتالاسلام و المسلمين حسن رمضانی خراسانی
حجتالاسلام و المسلمين حسن رمضانی خراسانی، عضو هيئت مديره مجمع عالی حكمت اسلامی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با اشاره به جايگاه رفيع شب قدر در آموزههای دينی، اظهار كرد: میتوان گفت در ميان پارههای زمانی، شب قدر از قلههاست؛ همان گونه كه در مواضع مكانی بيتالله الحرام از قلههاست؛ همان گونه كه در ميان كلمات وجودی، انسان كامل از قلههاست و همان گونه كه قرآن كريم در ميان كتابها از قلههاست.
حجتالاسلام رمضانی در خصوص دستنايافتنی بودن حقيقت ليلةالقدر برای افراد معمولی، گفت: مخاطب فرمايش خداوند تبارك و تعالی كه میفرمايد: «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ؛ و از شب قدر چه آگاهت كرد» رسولالله(ص) است و خداوند به رسولالله(ص) میفرمايد «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ» بنابراين تنها اگر در مقام مقايسه برآييم، میتوان گفت كه «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است» و عبادتی كه در اين شب صورت میگيرد، بهتر از عبادت هزار ماه خواهد بود. اين آغازیترين امر و ابتدايیترين چيزی است كه در رابطه با شناسايی شب قدر میتوان گفت.
عضو هيئت مديره مجمع عالی حكمت اسلامی با اشاره به اين نكته كه حقيقت شب قدر در پارهای از زمان خلاصه نمیشود، تصريح كرد: نازلترين مرتبه از مراتب شب قدر همين شب زمانی و شب قدر به عنوان پارهای از پارههای زمان است، اما يقيناً حقيقت شب قدر در اين پاره از زمان خلاصه نمیشود و برای پی بردن به مراتب بالاتر از حقيقت شب قدر، ناگزير از مراجعه كردن به فرمايش مفسران وحی هستيم.
خداوند تبارك و تعالی در وعاء وجودی فاطمه زهرا(س) 11 قرآن ناطق را نازل كرده و از دامن او 11 قرآن ناطق برخاسته است. ويژه بودن جايگاه فاطمه زهرا(س) به اين دليل است كه خود ايشان، پدر بزرگوارش و شوهر و فرزندانش از مصاديق ليله القدرند، در حالی كه هيچ كدام از ائمه(ع) و حتی خود پيامبر(ص) را نمیتوان ممتاز به اين امتياز يافت كه از هر سو با انسان كامل حفاظت شده باشد
حجتالاسلام رمضانی خراسانی با اشاره به سخن امام صادق(ع) در پاسخ به پرسش فرات كوفی، در همين زمينه، گفت: فرات كوفی در تفسير خود نقل میكند كه از امام صادق(ع) درباره حقيقت ليلةالقدر پرسش كرده و امام(ع) در پاسخ به فرات میفرمايد: «جدتنا فاطمة(س) ليلةالقدر و من ادركها فقد ادرك ليلةالقدر؛ جده ما فاطمه(س) حقيقت ليلةالقدر است و هر كس فاطمه(س) را درك كند، حقيقت ليلةالقدر را درك كرده است.» اين فرمايش پررمز و رازی است كه امام صادق(ع) فرموده و فهم آن برای هر شخصی ميسور نيست، مگر اينكه براساس تعبد و به اين پشتوانه كه امام صادق(ع) آن را بيان كردهاند، پذيرفته شود. اما اگر در پی تحليل و تبيين اين موضوع باشيم، يقيناً در ابتدا بايد اصول و امهاتی را مورد نظر داشته باشيم كه با توجه به آن امهات، اين فرمايش جايگاه خود را پيدا كرده و مفهوم شود.
اين استاد حوزه در تشريح اين مطلب، با اشاره به اين كه لفظ «فی» در آيه اول سوره مباركه قدر بر ظرفيت دلالت میكند، عنوان كرد: ظرف بر دوگونه است؛ ظرف زمان و ظرف مكان و مكان را نيز میتوانيم توسعه دهيم و از مكان معهود مورد نظر در عالم ماده، آن را فراتر برده و مطلق وعاء را كه معنای آن شامل حتی مكانت، جايگاه و منزل نيز هست، در نظر گيريم و مراد كنيم.
وی افزود: اگر «فی» را دال بر ظرفيت زمانی بدانيم، معنای آيه «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» همان معنای متعارفی خواهد بود كه در ذهن همه هست و بارها گفته و شنيده شده كه قرآن در شبی به نام شب قدر و در پارهای از پارههای زمان نازل شده است، اما اگر از نگاهی فراتر به اين مسئله توجه كنيم و ظرفيت را محدود به ظرف زمان نگيريم، به اين نكته منتقل خواهيم شد كه حقيقت ليلةالقدر آن امری است كه ظرف قرآن شده و قرآن در آن نازل و پياده شده است و او قرآن را گرفته و با او اتحاد برقرار كرده، عينيت يافته و سر تا پا قرآن و سر تا پا حقيقت كلامالله شده است.
حجتالاسلام رمضانی با بيان اين كه اين حقيقت چيزی جز بنيه طيبه محمدی(ص) به عنوان انسان كامل نيست، خاطرنشان كرد: انسان كامل به عنوان يگانه كلمه وجودیای كه در عين اين كه يك كلمه است، همه كلمات در او هست و مظهر اتم اسماء و صفات حق تبارك و تعالی است، همان حقيقتی است كه خداوند، قرآن را در آن نازل كرده است. در حقيقت، قرآن در وجود آن كسی كه يكپارچه و سر تا پا قرآن ناطق است، نازل شده است.
اين استاد عرفان حوزه علميه قم با اشاره به سخنی از نبی مكرم اسلام(ص)، گفت: رسول خدا(ص) در يكی از فرمايشات بسيار زيبای خود كه بزرگان عالم معرفت از حضرت نقل كردهاند، خطاب به اميرالمؤمنين علی بن ابی طالب(ع) میفرمايد: «يا علی لا يعرف الله الا انا و انت و لايعرفنی الا الله و انت و لايعرفك يا علی الا الله و انا؛ خدا را كسی جز من و تو نشناخت و مرا كسی جز خدا و تو نشناخت و تو را هم كسی جز من و خدا نشناخت.»
انسان كامل به عنوان حقيقتی كه از هر تعلق و رنگی بركنار است و هيچ وابستگی و دلبستگی به كثرات خلقيه ندارد، حقيقتی مجتمع و مصطفی و مجتبی است كه توانسته قرآن و كلامالله را گرفته و در خود پياده كند و يكپارچه قرآن شود
وی ادامه داد: در اين روايت رسولالله(ص) به عنوان حقيقت محمدی و علی بن ابی طالب(ع) به عنوان حقيقت علوی در كنار حق تبارك و تعالی فهرست شدهاند و خاصيت آنها «ناشناختنی بودن» توصيف شده است. در واقع همان گونه كه رسيدن به كنه ذات حق تبارك و تعالی برای احدی ميسور نيست، درك كنه ذات حقيقت نبوی و حقيقت علوی نيز برای احدی غير از خود اين حقايق و كسانی كه با اين حقايق قريب الافق هستند، ميسور نيست.
حجتالاسلام رمضانی خراسانی در پاسخ به اين سؤال كه چرا از انسان كامل به ليلةالقدر تعبير شده است؟، گفت: «ليلة» در عرف ادبيات عرب به پارهای از زمان گفته میشود كه در آن نور خورشيد وجود ندارد و ستر، خفا و اختفا حاكم است. اين تعبير، در واقع تعبيری كنايی از انسان كامل است كه براساس آن، همچنان كه شب در برابر روز، فانی و در برابر نور، مستور و مختفی است، انسان كامل نيز در برابر نوری كه عبارت از ظهور حق است، فانی، مستتر و مخفی است. انسان كامل در برابر حق، انانيت، خودی و منيتی ندارد و در فنای محض به سر میبرد و از همين رو و به واسطه همين فنا يافتن از آن به شب تعبير شده؛ شبی كه ظرف بقاست.
وی با اشاره به اضافه شدن «ليلة» به «قدر» گفت: قدر به معنای عظمت و منزلت است و آن كسی كه عين عظمت و عين منزلت است، چيزی جز حق تبارك و تعالی نيست، همچنان كه در روايات نيز اشاره شده است كه «القدر هوالله»، «قدر» در اينجا وجود حق تبارك و تعالی است و «ليلةالقدر» آن حقيقت مضاف و فانی در حقيقت «قدر» يعنی حق تبارك و تعالی است كه كسی جز انسان كامل نيست.
اين متخصص علوم و معارف اسلامی با تشريح نسبت قرآن و انسان كامل گفت: انسان كامل به عنوان حقيقتی كه از هر تعلق و رنگی بركنار است و هيچ وابستگی و دلبستگی به كثرات خلقيه ندارد، حقيقتی مجتمع و مصطفی و مجتبی است كه توانسته قرآن و كلامالله را گرفته و در خود پياده كند و يكپارچه قرآن شود و همان گونه كه قرآن مصون و محفوظ است «و لا يمسه الا المطهرون»، انسان كامل نيز مصون و محفوظ است.
حجتالاسلام رمضانی در پاسخ به اين پرسش كه چرا امام صادق(ع)، فاطمه زهرا(س) را به عنوان ليلةالقدر معرفی میكند و از خود يا از پدر و اجداد خود سخن نمیگويد؟، گفت: اگر چه رسولالله(ص) اولين مخاطب و دريافتكننده قرآن و قرآن ناطق است، اما علی بن ابی طالب(ع) و فرزندان او همه از مصاديق انسان كامل و مصاديق ليلةالقدر هستند، اما در ميان همه فاطمه زهرا(س) از جايگاهی ويژه برخوردار است و به خاطر همين جايگاه ويژه، امام صادق(ع)، فاطمه زهرا(س) را اختصاص به ذكر میدهد.
وی با تأكيد بر جايگاه ويژه حضرت فاطمه(س)، افزود: خداوند تبارك و تعالی در وعاء وجودی فاطمه زهرا(س) 11 قرآن ناطق را نازل كرده و از دامن او 11 قرآن ناطق برخاسته است. ويژه بودن جايگاه فاطمه زهرا(س) به اين دليل است كه خود ايشان، پدر بزرگوارش و شوهر و فرزندانش از مصاديق ليلةالقدرند، در حالی كه هيچ كدام از ائمه(ع) و حتی خود پيامبر(ص) را نمیتوان ممتاز به اين امتياز يافت كه از هر سو با انسان كامل حفاظت شده باشد و آن حقيقتی كه از همه جهت محفوظ به ليلةالقدر است و در كانون و وسط قرار گرفته كسی جز فاطمه زهرا(س) نيست.