گروه انديشه: مدرس حوزه و پژوهشگر علوم قرآنی با تأكيد بر اينكه كتابهای معتبر و مسلم تفسيری كه از امام صادق(ع) برجای مانده است، بر احكام عقلی محكم مترتب است، اظهار كرد: مطالبی را كه امام صادق(ع) در تفسير بيان میفرمايند، به برخی از مسلمات عقليه مبتنی میكنند.
حجتالاسلام و المسلمين سيدمهدی حائری قزوينی، مدرس حوزه و پژوهشگر علوم قرآنی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به معرفی برخی از برجستهترين شاگردان مكتب امام صادق(ع) پرداخت و ضمن اشاره به كتاب «حقايق التفسير» سلمی، رواياتی را كه صرفاً در اين اثر وجود دارد، به دليل عدم وجود سلسله سند، غير قابل پذيرش دانست.
وی با اشاره به ابان بن ثغلب بكری به عنوان يكی از پيشكسوتان علوم قرآنی اظهار كرد: ايشان دارای شخصيت بسيار برجستهای است كه در مكتب امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) پرورش يافته است و از امام صادق(ع) سیهزار حديث شنيده و روايت كرده است و آثار قرآنی نظير «معانی القرآن»، «كتاب القرائات»، «كتاب التفسير» و «قريب القرآن» از اين شخصيت بزرگ برجای مانده است كه در كتاب فهرست ابن نديم ذكر شده است. وقتی او در سال 141 هجری وفات يافت، امام صادق(ع) با شدت تأثر و ناراحتی فرمودند كه به خدا سوگند مرگ ابان دل مرا به درد آورد.
تفاسيری كه از امام صادق(ع) در دست داريم در كتابهای معتبر و مسلم تفسيری كه مسنداً از ايشان بر جای مانده است، بر احكام عقلی محكم مترتب است؛ يعنی امام صادق(ع) مطالبی را كه در تفسير بيان میكنند، آنها را به برخی از مسلمات عقليه مبتنی میكنند و بعضی ديگر از اين مطالب را به طور مستقيم از وحی میگيرند و برای مردم بيان میكنند
اين مدرس حوزه، ضمن اشاره به شخصيت محمدبن صائب كلبی، افزود: ايشان از شاگردان امام صادق(ع) در علم قرآن و تفسير و متوفای سال 146 هجری است و از اصحاب امام صادق(ع) و امام باقر(ع) بوده و از شيعيان خاص آن بزرگواران به شمار آمده است كه تفسير او موسوم به «آياتالحكام» از آثار ارزشمند كهن در علوم قرآنی است.
وی هشام بن سالم جواليقی، متوفای 148 هجری، را از ديگر شخصيتهای گرانقدر اصحاب امام صادق(ع) معرفی كرد و افزود: ايشان از اصحاب امام صادق(ع) و امام كاظم(ع) بوده است و وثاقت كامل او را شيخ نجاشی با تعبير ثقۀ ثقه يعنی تكرار دوبار كلمه ثقه تأييد كرده و كتاب تفسير او را با چهار واسطه روايت كرده است.
حائری قزوينی ادامه داد: از ديگر شخصيتهای گرانسنگ شيعه و از ياران امام صادق(ع)، سليمان بن مهران اعمش، متوفای 148 هجری، است كه هم نزد علمای شيعه مورد وثوق كامل است و هم علمای اهل سنت او را از بزرگان و معاريف و محدث مورد وثوق به شمار آوردهاند و مفسر برجستهای از اصحاب امام صادق(ع) است كه در سلسله سندهای تفسير قمی رواياتی از ايشان نقل شده است.
وی همچنين اظهار كرد: از ديگر شخصيتهای اصحاب امام صادق(ع) كه در زمينه تفسير جد و جهد كردهاند و آثاری داشتند، اسماعيل بن مسلم بن ابی زياد شعيبی، متوفای 150 هجری، است و ديگری مقاتل بن سليمان از شاگردان امام صادق(ع) و امام باقر(ع) است كه از آثار او «كتاب التفسير»، كتاب «ناسخ و المنسوخ»، «المتشابهالقرآن»، «نوادر التفسير» و «الجوامات فیالقرآن» را میتوان نام برد.
محمدبن صائب كلبی از شاگردان امام صادق(ع) در علم قرآن و تفسير و متوفای سال 146 هجری است و از اصحاب امام صادق(ع) و امام باقر(ع) بوده و از شيعيان خاص آن بزرگواران به شمار آمده است كه تفسير او موسوم به آياتالحكام از آثار ارزشمند كهن در علوم قرآنی است
اين مدرس حوزه با اشاره به اينكه آنچه ما از روايات محكم امام صادق(ع) در دست داريم؛ يعنی رواياتی كه صدور آنها از زبان اين امام بزرگوار مسلم است و تأكيد آن بزرگوار بر مطالبی است كه از وحی گرفته شده است، افزود: امام صادق(ع) تأكيد میكنند كه فرمايشات ايشان از پدر بزرگوارشان امام محمد باقر(ع) و از جدشان امام زينالعابدين(ع)، امام حسين(ع)، اميرالمؤمنين(ع) و از پيامبر اكرم(ص) گرفته شده است.
وی ادامه داد: پيامبر عظيمالشان اسلام(ص) قطعاً تفسير و تأويل قرآن را از جبرئيل و از ناحيه باری تعالی اخذ نمودهاند و ممكن نيست كه پيامبر اكرم(ص) معانی قرآن را نداند، در حالی كه اين كتاب بر آن حضرت نازل شده است و اين معانی را پيامبر اكرم(ص) به اوصياء خود بيان فرمودهاند و لذا علم كامل به قرآن نزد ائمه معصومين(ع) بوده است.
حجتالاسلام حائری قزوينی با تأكيد بر اينكه تفاسيری كه ما از امام صادق(ع) در دست داريم، در كتابهای معتبر و مسلم تفسيری كه مسنداً از ايشان برجای مانده است، بر احكام عقلی محكم مترتب است، گفت: يعنی امام صادق(ع) مطالبی را كه در تفسير بيان میكنند، آنها را به برخی از مسلمات عقليه مبتنی میكنند و در بعضی ديگر از اين مطالب وجود دارد كه عقل به آنها راه ندارد و امام صادق(ع) مطالب را به طور مستقيم از وحی میگيرند و برای مردم بيان میكنند.