مشكلی كه وجود دارد، اين است كه در مورد يك آيه بعضاً روايات بسيار متعددی در دست داريم كه بعضاً متعارض هم هستند و اين مشكلی است كه در رابطه با تفسير مأثور وجود دارد و آن اختلافی كه ناظر به وجوه مختلف است، قابل جمع است و به دليل ذوبطون بودن قرآن كريم، می‌تواند مورد پذيرش قرار گيرد.

محمدباقر خيری راد، پژوهشگر علوم قرآنی و مدرس دانشگاه بين‌المللی امام خمينی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، ضمن بيان اهميت تفسير مأثور و لزوم توجه به آن از يك سو و آسيب‌شناسی آن از سوی ديگر، اظهار كرد: در تفسير قرآن كريم، توجه به روايات در التفات نسبت به استقلال قرآن، كارآمد خواهد بود.

وی ادامه داد: همان‌طور كه قرآن كريم و پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايند، قرآن نيازمند مبين و معلم است؛ چنان‌كه خداوند متعال می‌فرمايد «...وَأَنزَلْنَا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ...؛ قرآن را به سوى تو فرود آورديم تا براى مردم آنچه را به سوى ايشان نازل شده است توضيح دهى» (نحل/44) از شئون اصلی پيامبر اكرم(ص) تبيين آن چيزی است كه در كلام خود فرموده است.

ائمه اطهار(ع) هم بيشترين وجهه نظر خود را تفسير قرآن به قرآن قرار داده‌اند؛ يعنی نحوه فهم قرآن از طريق خود قرآن را به ما آموزش داده‌اند، بنابراين محور اصلی تفسير قرآن به قرآن خواهد بود و ائمه اطهار(ع) و پيامبر اكرم(ص) هم همين روش را به عنوان يك معلم به ما آموزش داده‌اند

خيری راد همچنين خاطرنشان كرد: در راه تبيين كلام الهی، ائمه اطهار(ع) به دنبال پيامبر اكرم(ص) هستند كه به اراده خداوند از هر عمل غير صالح و از هر ذهنيت مشوب به جهل و افكار غلط مطهرند و اينان بهترين مبين و معلم قرآن هستند كه اين وظيفه آنان در واقع همان شأن خداوند است.

وی افزود: گرچه كلام خداوند بسيار واضح و كلام مبين است، اما به هر حال نيازمند معلم است، هر چند كه معلم هم همان محتوای متن را به محصل می‌آموزد، اما نياز به معلم وجود دارد و به همين دليل ما نياز داريم كه به تفاسير مأثور كه از پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به ما رسيده است، توجه ويژه داشته باشيم.

مدرس دانشگاه بين‌المللی امام خمينی(ره) دليل توجه به تفاسير مأثور را اين نكته دانست كه ائمه اطهار(ع) معلم قرآن بودند، اما به نظر می‌رسد كه چند نكته در اينجا قابل ذكر است؛ اولا همان‌طور كه گفته شد، معصومين(ع) معلم قرآن هستند و روش فهم قرآن را به ما می‌آموزند و ما با كاركردن با روايات، تبحر فهم آيات الهی و نحوه تدبر در كلام خداوند را می‌آموزيم.

وی ادامه داد: وقتی به روايات نظر می‌كنيم، می‌بينيم كه ائمه اطهار(ع) هم بيشترين وجهه نظر خود را به تفسير قرآن به قرآن داده‌اند؛ يعنی نحوه فهم قرآن از طريق خود قرآن را به ما آموزش داده‌اند، بنابراين محور اصلی تفسير قرآن به قرآن خواهد بود و ائمه اطهار(ع) و پيامبر اكرم(ص) هم همين روش را به عنوان يك معلم به ما آموزش داده‌اند.

اين پژوهشگر تفسير و علوم قرآنی خاطرنشان كرد: مسئله بعدی اين است كه البته مشكلی وجود دارد و آن اين‌كه در مورد يك آيه بعضاً روايات بسيار متعددی در دست داريم كه در سطوح مختلف بيان شده است و بعضاً متعارض هم هستند و اين مشكلی است كه در رابطه با تفسير ماثور وجود دارد و آن اختلافی كه ناظر به وجوه مختلف است، قابل جمع است و به دليل ذوبطون بودن قرآن كريم، می‌تواند مورد پذيرش قرار گيرد.

گرچه كلام خداوند بسيار واضح و كلام مبين است، اما به هرحال نيازمند معلم است، هرچند كه معلم هم همان محتوای متن را به محصل می‌آموزد، اما نياز به معلم وجود دارد و به همين دليل ما نياز داريم كه به تفاسير ماثور كه از پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به ما رسيده است، توجه ويژه داشته باشيم

وی ادامه داد: بر اين اساس و با توجه به ماهيت كلام خداوند، روايتی به وجهی از آيه قرآن و روايتی ديگر به وجهی ديگر اشاره دارد و وارد شده است كه يكی از اصحاب امام باقر(ع) معنای آيه‌ای را از ايشان می‌پرسند، ايشان يك جمله‌ای ادا می‌كنند و فردای آن روز شخص ديگری می‌آيد و از همان آيه پرسش می‌كند و امام باقر(ع) معنای ديگری را مطرح می‌كنند.

خيری راد در ادامه افزود: در چند روز متوالی امام محمد باقر(ع) در مورد يك آيه بيان‌های مختلفی ذكر می‌كنند و آن فرد برايش سؤال می‌شود كه چرا امام(ع) يك آيه را به چند صورت معنی كرده اند و امام باقر(ع) در پاسخ می‌فرمايند كه قرآن دارای وجوه مختلفی است و حامل همه اين معانی است و بر حسب سطح فهم آدميان حامل معانی متعدد و تودرتو است.

وی خاطرنشان كرد: به رغم اين بطون قرآنی، برخی اوقات رواياتی داريم كه با يكديگر متعارض است و به صورت تناقض‌آميز، يكی ديگری را رد می‌كند. در اينجا چه بايد بكنيم؟ نكته مهمی كه قابل طرح است، اين است كه خود روايات مبين قرآن هستند. اگر ما به گونه‌ای نظاره كنيم كه همه ذهن ما فقط درگير روايت شود و خود قرآن به عنوان كلامی كه فهم‌ناپذير است و فقط از طريق روايات به فهم قرآن بپردازيم، اين مشكل بروز می‌كند كه رواياتی متعارض و متناقض هستند.