امام صادق(ع)؛ معلم مذاهب اسلامی
سيدمهدی حائری قزوينی:
امام صادق(ع) با استشهاد به قرآن، استخراج احكام از آيات را تعليم میدادند
مدرس حوزه خاطرنشان كرد: امام صادق(ع) در زمينههای مختلف علمی كه وارد میشدند، به آيات قرآن استشهاد میكردند و به اصحاب خود تعليم میدادند كه در اين قبيل موارد به آيات قرآن رجوع كرده و حكم استخراج كنند.
حجتالاسلام و المسلمين سيدمهدی حائری قزوينی، مدرس حوزه و پژوهشگر علوم قرآنی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به بيان برخی از ويژگیهای علمی و عملی امام صادق(ع) پرداخت و اظهار كرد: طبق آيات قرآن كريم، تأويل قرآن را كسی جز خدا و راسخان در علم نمیداند و در حديثی از امام صادق(ع) آمده است كه «نحن راسخون فی العلم فنحن نعلم تأويله؛ راسخون در علم ما هستيم و تأويل قرآن را ما میدانيم».
وی در ادامه ضمن تأكيد بر نقش راسخون در علم، به آيه شريفه «هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ»(آل عمران/7) استناد كرد.
اين پژوهشگر علوم قرآن در ادامه به ترجمه اين آيه اشاره كرد و افزود: اوست كسى كه اين كتاب را بر تو فرو فرستاد، پارهاى از آن آيات محكم است آنها اساس كتابند و [پارهاى] ديگر متشابهاتند اما كسانى كه در دلهايشان انحراف است براى فتنهجویى و طلب تاويل آن [به دلخواه خود] از متشابه آن پيروى میكنند، با آنكه تاويلش را جز خدا و ريشهداران در دانش كسى نمیداند [آنان كه] میگويند ما بدان ايمان آورديم همه [چه محكم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان كسى متذكر نمیشود»(آل عمران/7).
امام صادق(ع) در رابطه با قرآن كريم فعاليتهای فراوانی داشتند و احاديث بسياری از ايشان در دست هست كه علاوه بر تربيت شاگردان خاصی در اين زمينه، معارف گوناگونی نيز در زمينههای گوناگون آموختهاند كه شاگردان با جمعآوری آنها، در كتابهای مختلفی در باب قرآن كريم تأليف كردهاند
وی خاطرنشان كرد: افرادی كه بيماری و انحراف از حق را در دل دارند، به دنبال متشابه میروند و تأويل قرآن را كسی جز خدا و راسخان در علم نمیداند كه در حديثی از امام صادق(ع) آمده است كه «نحن راسخون فی العلم فنحن نعلم تأويله؛ راسخون در علم ماهستيم و تأويل قرآن را ما میدانيم».
حائری قزوينی همچنين اظهار كرد: در آيه شريفه «...فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ؛ اگر نمىدانيد از پژوهندگان كتابهاى آسمانى بپرسيد»(انبياء/43) به مراجعه به اهل ذكر توصيه شده است و بر اين اساس، كتاب خدا و عترت در كنار يكديگر هستند و مبين و مكمل يكديگر هستند.
وی با بيان اينكه آثار فراوانی از وجود مقدس امام صادق(ع) در رابطه با علوم و معارف قرآنی به جای مانده است، گفت: امام صادق(ع) در رابطه با قرآن كريم فعاليتهای فراوانی داشتند و احاديث بسياری از ايشان در دست هست كه علاوه بر تربيت شاگردان خاصی در اين زمينه، معارف گوناگونی نيز در زمينههای گوناگون آموختهاند كه شاگردان با جمعآوری آنها، در كتابهای مختلفی در باب قرآن كريم تأليف كردهاند.
مدرس حوزه خاطرنشان كرد: امام صادق(ع) در زمينههای مختلف علمی كه وارد میشدند، به آيات قرآن استشهاد و استدلال میكردند و اصحاب خود را به استخراج حقايق و احكام از قرآن كريم توصيه میكردند و در روايتی از عبدالاعلاء از اصحاب امام صادق(ع) آمده است كه از ايشان میپرسد كه در شرايطی كه شخصی پايش به سنگ خورده و خونآلود شده است و روی آن زخم را بسته است، وضوی چنين شخصی به چه ترتيبی خواهد بود.
افرادی كه بيماری و انحراف از حق را در دل دارند، به دنبال متشابه میروند و تأويل قرآن را كسی جز خدا و راسخان در علم نمیداند كه در حديثی از امام صادق(ع) آمده است كه «نحن راسخون فی العلم فنحن نعلم تأويله؛ راسخون در علم ماهستيم و تأويل قرآن را ما میدانيم»
وی ادامه داد: امام صادق(ع) به او میفرمايد كه احكامی از اين دست از كتاب خدا استنتاج میشود و پس از آن به بيان آيه شريفه «... وَمَا جَعَلَ عَلَیْكُمْ فِی الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ...؛ در دين بر شما سختى قرار نداده است» پرداختند و سپس فرمودند كه در چنين شرايطی شخص بايد روی آن پارچهای را كه روی زخم بسته است، مسح بكشد و وضوی خود را به اين صورت به انجام برساند.
پژوهشگر علوم قرآنی در ادامه افزود: اين روايت مبنای حكم فقها برای وضوی جبيرهای قرار گرفته و نظاير اين حديث بسيار زياد است كه امام صادق(ع) با استخراج حكم از طريق استشهاد به آيات قرآن كريم، به اصحاب خود تعليم میدهند كه در اين قبيل موارد به آيات قرآن استشهاد كنند و حكم استخراج كنند.
وی خاطرنشان كرد: به طور كلی از امام صادق(ع) روايت شده است كه احاديثی كه از ما به شما میرسد، بر كتاب خدا عرضه كنيد؛ آنچه كه با كتاب خدا موافق بود بپذيريد و بخشی را كه با كتاب خدا مخالف بود، رها كنيد كه اين سخن را ما نگفتهايم و آن را بر ديوار بكوبيد و اين قبيل احاديث تأكيد بر معيار و ميزان بودن قرآن كريم است و در عين حال به شيعيان میآموزد كه احاديث را با قرآن محك بزنند و هر تعبيری كه با قرآن در تضاد باشد، كنار بگذارند.