جام جم آنلاين: انرژيهاي تجديدپذير مانند خورشيد از جمله انرژيهاي بي پاياني است كه ميتواند نقش موثري در كاهش مصرف سوخت فسيلي و كاهش آلودگيهاي زيستمحيطي داشته باشد.
سالهاست كشورهايي كه شايد نصف ما هم از اين منبع لايزال خدادادي در اختيار نداشتهاند دست به كار شده و چراغهاي بسياري را روشن كردهاند و چرخهاي زيادي را چرخاندهاند.
در حالي كه ما هنوز به جاي اين منبع هميشگي دودستي به سوختهاي فسيلي زيرزميني و سياه چسبيدهايم و تمام برنامهريزيهايمان را بر اساس مادهاي به نام نفت ريختهايم كه تا يكي دو دهه ديگر تمام خواهد شد.
اهميت استفاده از اين انرژيها بويژه در كلانشهرها بهانهاي شد تا با دكتر زهره حسامي، مدير كميته آلودگي هوا و بهينهسازي مصرف انرژي ستاد محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران درخصوص اقدامات اخير اين كلانشهر براي بهرهبرداري از انرژيهاي تجديدپذير گفتوگويي داشته باشيم.
چه شد شهري مثل تهران به فكر جايگزيني انرژيهاي نو به جاي انرژيهاي فسيلي افتاد؟
سوختهاي فسيلي مرسومترين منابع توليد انرژي مصرفي امروز هستند. اگرچه به دليل وجود اين منابع در كشور مصرف اين نوع انرژيها توجيه اقتصادي دارد، اما آثار مخربي بر محيطزيست و سلامت بشر ميگذارند. همچنين به دليل پايانپذيربودن انرژيهاي فسيلي نميتوان اين منابع را به عنوان منبع هميشگي نگريست، به همين دليل جايگزيني و بهرهگيري از انرژيهاي پايانناپذير بسيار ضروري و حياتي تلقي ميشود، چراكه استفاده از انرژيهاي نو نهتنها مشكل بحران انرژي را رفع ميكنند، بلكه به خاطر تميز بودن و عاري از آلودگي، مشكل بحران زيستمحيطي را هم برطرف خواهد كرد. هزينههاي بالاي حاملهاي انرژي و آلودگيهاي محيطزيستي ناشي از آن، ضرورت استفاده از انرژيهاي نو به منظور دستيابي به اهداف توسعه پايدار را آشكار و شهرداري تهران را برآن داشت تا به حوزه انرژيهاي نو ورود پيدا كند.
در حال حاضر چه اقداماتي در اين زمينه انجام شده است؟
سالهاست بحث فرهنگسازي استفاده بهينه از منابع تجديدپذير در كشور مطرح است و كارشناسان و صاحبنظران راه و روشهاي مختلفي را در خصوص نحوه اجراي اين برنامه مهم ارائه كردهاند. در شهر تهران نيز در راستاي كاهش مصرف سوختهاي فسيلي، اقدام به بهرهگيري از انرژي خورشيدي در فضاهاي شهري شده است. ميزان تابش خورشيد در شهر تهران 4.58 كيلو وات ساعت بر متر مربع درروز تخمين زده شده است.
به عبارت ديگر، شهر تهران به طور متوسط سالانه بيش از نيمي از سال روز آفتابي دارد. به همين دليل استفاده از سيستمها و تجهيزات خورشيدي در شهر تهران امكانپذير است و تاكنون توانستهايم با مجهزكردن برخي پاركها به سيستم سولار، روشنايي آن مكانها را تامين كند. همچنين در برخي تقاطعها، معابر و ميدانهاي شهر تهران نيز از سيستم سولار براي كاهش مصرف منابع تجديدناپذير استفاده كرده است.
به عنوان مثال برخي چراغهاي چشمكزن تقاطعها و چراغهاي الايدي و هوشمند تقاطعها انرژي خورشيدي را در طول روز از طريق سلولهاي سولار دريافت و استفاده ميكنند. در ضمن براي برخي پلهاي عابر پياده، بيلبوردهاي تبليغاتي و ايستگاههاي اتوبوس سيستم مشابهي تعبيه شده تا روشنايي خود را از طريق اين منبع انرژي پاك تامين كنند.
همچنين با همكاري شركت بهينهسازي در 58 مكان عمومي و بوستانها كه دسترسي به شبكه گاز شهري نداشتهاند سيستم آبگرمكن خورشيدي را تعبيه كرده تا از اين طريق در سرويسهاي بهداشتي عمومي، آب گرم در اختيار مردم قرار گيرد.
در خصوص آبگرمكنهاي خورشيدي صحبت كرديد. نحوه به كارگيري انرژي خورشيدي در اين آبگرمكنها به چه صورت است؟
به كارگيري انرژي خورشيدي براي استفاده درآبگرمكنهاي خورشيدي نيز به نوع فناوري به كارگيري ما بستگي دارد. معمولا روش كار در اين سيستمها اينگونه است كه انرژي خورشيدي توسط جمعكنندهها يا كلكتورهاي خورشيدي جمعآوري و به انرژي حرارتي تبديل ميشود. سپس حرارت ايجاد شده به يك سيال جذبكننده مانند آب كه داخل لوله در حال جريان است، منتقل ميشود و آب گرم مصرفي مورد استفاده قرار ميگيرد.
يكي از اقدامات جالب در شهر تهران احداث پاركهاي انرژي و خانههاي خورشيدي است. مشخصه اصلي اين پاركها چيست و با چه هدفي ساخته شدهاند؟
حسامي: با حذف يارانهها و نزديك شدن قيمت حاملهاي انرژي به قيمت واقعي بزودي تفكر استفاده از انرژي خورشيدي در ايران قوت خواهد گرفت. پس براي اينكه بتوانيم از اين منابع استفاده بيشتري كنيم بايد دانش و فناوري آن را كسب و بوميسازي كنيم
هماكنون طرح ايجاد پارك انرژيهاي نو به منظور افزايش آگاهي عمومي، آموزش و اطلاعرساني نسبت به موضوع انرژيهاي نو و در نهايت كاهش مصرف انرژيهاي تجديد ناپذير، در پنج پارك اجرايي شده است. در اين پاركها علاوه بر روشنايي خورشيدي، سيستمهاي آبگرمكن خورشيدي، اجاق گاز خورشيدي، خشككن خورشيدي يا آبشيرينكن خورشيدي تعبيه شده و مورد استفاده قرار ميگيرد تا مردم نسبت به چگونگي كاركردن اين سيستمها اطلاعاتي كسب كنند. در ضمن شهرداري براي آموزش و فرهنگسازي بيشتر از چگونگي نحوه استفاده و به كارگيري از اين انرژيها در صدد احداث خانههاي خورشيدي در برخي مناطق شهرداري تهران است.
در اين خانهها يك نيروگاه كوچك مقياس خورشيدي تعبيه شده تا انرژي خورشيدي را به الكتريسته تبديل كند و برق مصرفي تمام تجهيزات خانه مانند تلويزيون، يخچال، كامپيوتر و... به اين طريق تامين يا اين انرژي به حرارت براي استفاده از آب گرم مصرفي در آن ساختمان تبديل شود.
آيا برنامههايي براي به كارگيري ساير انرژيهاي نو مانند زيست توده، هيدورژني، زمين گرمايي و بادي هم در شهر تهران وجود دارد؟
علاوه بر به كارگيري انرژي خورشيدي چند سال است برنامههايي براي توليد انرژي از پسماندها و زبالههاي شهري اجرا شده است. سازمان مديريت پسماند به عنوان متولي اين طرح، اقداماتي در اين خصوص به انجام رسانده است، اما در زمينه به كارگيري انرژي هيدروژني براي ساخت خودروهاي هيبريدي استفاده از ساير انرژيها مانند زمين گرمايي و بادي و ساخت توربينهاي بادي در سطح شهر تاكنون اقدامي انجام نشده است. مهمترين علت اصلي اين است كه استفاده از اين نوع انرژيها بسيار پر هزينه بوده و مقرون به صرفه نيست. همچنين امكان استحصال اين نوع انرژيها ممكن است مهيا نباشد. مثلا در بسياري از مناطق شهر تهران با توجه به سرعت پايين وزش باد، امكان استحصال از اين نوع انرژي امكانپذير نيست، بنابر اين مطالعه دقيق و جامع از تمام مناطق و پهنههاي شهر تهران به منظور امكان سنجي استفاده از انرژيهاي نو نظير باد ضروري به نظر ميرسد.
امروزه يكي از راههاي اتلاف انرژي به كارگيري نامناسب سيستم سرمايشي و گرمايشي ساختمانهاست. آيا قرار نيست موضوع عايقبندي درست خانههاي در دست ساخت قانونمند شود يا آپارتمانسازها ملزم به كارگيري از انرژيهاي نو باشند؟
در حال حاضر چنين قانوني تصويب نشده و الزامي براي ساختمانهاي مسكوني نوساز جهت به كارگيري از چنين انرژيهاي نو نيست. اين كار در حال حاضر كاملا اختياري است، چون هم اكنون بحث مجهز شدن منازل مسكوني شهر تهران به سيستمهاي سرمايشي و گرمايشي خورشيدي بسيار پر هزينه است. البته راهكارهاي مختلفي به منظور بهينهسازي مصرف انرژي در سيستمهاي گرمايشي و سرمايشي اعم از استفاده از سيستم كنترل هوشمند گرمايشي و سرمايشي، معاينه فني و تنظيم موتورخانهها و بسياري برنامههاي كنترلي ديگر وجود دارد.
آيا كميته مشورتي براي ايجاد يك سند راهبردي تشكيل نشده تا شهرداري ملزم شود طي چند سال آينده از انرژيهاي نو مثل انرژي خورشيدي استفاده كند و اين طرح قانونمند شود كه مثلا طي چند سال آينده شهرداري تمام خانههاي تهران را به اين فناوريها مجهز كند؟
در حال حاضر كميتهاي پيرامون اين موضوع تشكيل نشده است. بر اساس مصوبه شوراي شهر، شهرداري تهران موظف است سالانه 10 درصد از روشنايي پاركها را با استفاده از انرژي خورشيدي توسعه دهد. همچنين طبق مصوبه ديگر شوراي شهر، شهرداري تهران موظف شده است مصرف انرژيهايي مانند آب، برق، گاز را بهينه كند كه تاكنون با حذف تجهيزات پر مصرف انرژي ساختمانهاي شهرداري و اماكن عمومي شهر توانسته است مصرف آب، برق و گاز را به شكلي محسوس كاهش دهد.
آينده انرژي خورشيدي و صنعت اين انرژي را در ايران چگونه ميبينيد؟
به طور حتم با حذف يارانهها و نزديك شدن قيمت حاملهاي انرژي به قيمت واقعي، اين تفكر در آينده قوت خواهد گرفت و كشور ايران نيز مانند ديگر كشورها توسعه يافته و پيشرفته به اين مباحث ورود بيشتري خواهد كرد.
امروزه در اغلب كشورهاي جهان شاهد گسترش نيروگاههاي خورشيدي هستيم. چرا ايران با اين همه منابع خدادادي و طبيعي هنوز نتوانسته است از اين تکنولوژي بهصورت گستردهاي استفاده کند؟ شما به عنوان يك كارشناس، اشكال اصلي كار را در كجا ميبينيد؟
شايد بيشترين علت اينكه ايران تاكنون نتوانسته است وارد اين مباحث شود را بايد در منابع عظيم نفتي و گازي جستجو كنيم. شايد اگر كشور ما نيز مانند ساير كشورها از اينگونه منابع محروم بود براي تامين نيازهايش به دنبال اين منابع انرژي ميرفت. همچنين علاوه بر عرضه نفت و گاز ارزان، بالا بودن هزينه اوليه راهاندازي چنين سيستمهايي هم سد راه پيشرفت اين صنعت بوده است. در ضمن به علت اينكه ما دانش فني اين فناوري را به طور كامل نداريم، واردكننده اين تجهيزات هستيم و حتي اگر شركتها يا كارخانههاي توليدكننده اين محصولات در كشور ايران باشند اكثر قطعات اين تجهيزات را از كشورهاي ديگر وارد ميكنند. پس براي اينكه بتوانيم از اين منابع انرژي تجديدپذير استفاده بيشتري كنيم، بايد دانش اين فناوري را خودمان كسب و بوميسازي كنيم.
فرزانه صدقي - جامجم