معارضه ما با دنيای غرب در اين است كه آنان منابع و ابزارهای معرفتی مانند حس، تجربه يا عقل را سقف نهايی و هدف درك علمی انسان معرفی كرده و انسان را در همين چارچوب محدود می‌كنند و ما می‌خواهيم با نگرش اسلامی انسان را از اين محدوديت بيرون آوريم تا قدری افق ماوراء را نيز ببيند.

حجت‌الاسلام و المسلمين سيداحمد رهنمايی، عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به بيان مطالبی درباره تحول در علوم انسانی و به ويژه حوزه تعليم و تربيت پرداخت و اظهار كرد: انديشه ماترياليستی اصل مشترك تمامی مكاتب و گرايش‌های فكری غربی است و طبعاً سلسله مبانيی با چنين بارهای ارزشی، گرايشی و منشی می‌تواند اوضاع علوم انسانی را بسيار منقلب كند و ما برای ايجاد تحول در اين ناحيه، بايد اين بنيادها را زير و زبر كنيم.

وی با تأكيد بر ضرورت تحول در مبانی، اصول و قواعد، روش‌مندی‌ها و اهداف علوم انسانی و به‌ويژه حوزه تعليم و تربيت افزود: هيچ نظام تربيتی جز اسلام نمی‌تواند از عبوديت و فطرت تفسير روشنی ارائه دهد و انسان در حوزه تعليم و تربيت از منظر اسلام، با سرمايه‌های فطری، علمی، حسی، تجربی، عقلی، وحيانی می‌خواهد اين مسير را طی كند تا به عبوديت برسد؛ يعنی نظام تربيتی اسلام می‌خواهد «عبد» برای خداوند بپروراند تا در عين برخورداری از لذت و رفاه زندگی مادی، خانوادگی و اجتماعی، آن مقام عبوديت را درك كرده و سعادت دنيا و آخرت خود را تأمين كند.

اين محقق و پژوهشگر در بخش ديگری از سخنان خود درباره پاره‌ای از نگرانی‌های موجود در برخی از مجامع دانشگاهی نسبت به اسلامی‌سازی علوم انسانی اظهار كرد: در علوم انسانی اسلامی منابع معرفتی ما نه‌تنها محدود نخواهد شد، بلكه گسترده‌تر خواهد شد. آيات قرآن كه ما را به‌ مطالعه احوال بشری، علم‌آموزی (حتی نسبت به مسائل دنيوی) و حتی نسبت به مسافرت به كرات آسمانی سفارش می‌كند.

وی افزود: از منظر قرآن كسانی كه می‌خواهند به مدارج علمی برسند، بايستی به «سلطان» برسند: «یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ؛ اى گروه جنيان و انسيان، اگر مى‏توانيد از كرانه‏هاى آسمانها و زمين به بيرون رخنه كنيد پس رخنه كنيد [ولى] جز با [به دست آوردن] تسلطى رخنه نمى‏كنيد» (الرحمن/33).

امام علی(ع) فرموده‌اند كه حكمت و علم را ولو از اهل نفاق و كفر بگيريد؛ بنابراين نه‌تنها معارف دينی ما، بلكه حتی ادبيات ما هميشه مشوق مسلمانان بوده تا از همه ابزارهايی كه خدواند برای كسب معرفت در اختيار ما قرار داده است، استفاده كنيم

مدير گروه علوم تربيتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) اضافه كرد: قرآن نه‌تنها به انسان‌ها حتی به خطاب به گروه جن خطاب می‌كند كه هركدام از شما اگر می‌توانيد به آسمان‌ها سفر كنيد، سفر كنيد و نفوذ در كرات آسمانی برای شما جز به «سلطان» فراهم نمی‌شود و تمام مفسران مسلمان مراد از واژه «سلطان» در اين آيه را «علم» و تسلط علمی دانسته‌اند.

نويسنده كتاب «مكتب تربيتی علامه طباطبايی» خاطرنشان كرد: تسلط و سلطه علمی فقط شامل مسائل نقلی نيست و در برخی از مسائل كه عقل ما كفاف نمی‌دهد، در حوزه نقل وارد می‌شويم؛ ولی بخش اعظم اين علم و تسلط علمی مربوط به تجربه عينی و حسی ماست و پيامبران(ع) و به‌ويژه پيامبر بزرگ اسلام(ص) و نيز ائمه اطهار(ع) سفارش‌های بسياری در اين زمينه داشته‌اند.

وی با اشاره به حديث نبوی «اطلبوا العلم و لو بالصين» ادامه داد: در زمانی كه پيامبر اسلام(ص) اين سخن را فرموده، مملكت چين مسلمان نبوده و اصلاً بوی اسلام بدان‌جا نرسيده بود؛ اما از آنجا كه آنان در برخی از حوزه‌های علمی و صنعتی، فناوری‌های خاصی از جمله در صنعت چاپ، شيشه‌گری، فولاد و... داشته‌اند؛ پيامبر(ص) ما سفارش فرموده كه به دنبال كسب علم برويد و حتی در صورت امكان به چين هم سفر كنيد.

اين محقق و پژوهشگر تصريح كرد: همچنين امام علی(ع) فرموده‌اند كه حكمت و علم را ولو از اهل نفاق و كفر بگيريد؛ خداوند به ما حواس داده و بايد در جای خود از آن استفاده كنيم و فرآوری اين حواس خود را در تجربه علمی ما نشان می‌دهد. بنابراين نه‌تنها معارف دينی ما، بلكه حتی ادبيات ما هميشه مشوق مسلمانان بوده تا از همه ابزارهايی كه خدواند برای كسب معرفت در اختيار ما قرار داده است، استفاده كنيم.

حجت‌الاسلام رهنمايی با تأكيد بر اين‌كه در عين حال ما نبايد اين ابزار را سقف و هدف كار خود قرار دهيم، ادامه داد: در بسياری از مكاتب غربی حس، تجربه يا عقلانيت حد توقف درك علمی انسان معرفی می‌شود و و نمی‌تواند بالاتر از اين حد برود و درك كس ديگر، ولو اين‌كه از يك منبع عالی‌تر مانند وحی و عرفان و شهود باشد، پذيرفته نمی‌شود.

وی خاطرنشان كرد: بنابراين معارضه ما با دنيای غرب در اين است كه آنان احياناً اين منابع و ابزارها را نهايی می‌دانند و سقف و هدف برنامه‌های خود معرفی می‌كنند و انسان را در همين چارچوبه محدود می‌كنند. ما می‌خواهيم با نگرش اسلامی انسان را از اين محدوديت دربياوريم تا قدری افق ماوراء را نيز ببيند و اين نكته هيچ تصادم و اصطكاكی با استفاده صحيح از حواس و تجربه و آزمايش و تعقل ندارد.

مدير گروه علوم تربيتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) در پايان سخنان خود اظهار كرد: برای نمونه تعابير قرآنی در مواضع گوناگون ما را به ديدن، شنيدن، تعقل، درك با دل، تفكر و... وامی‌دارد و هر كدام از اينها تعابيری است كه يكی از منابع معرفتی ما اعم از حس، تجربه، عقل، شهود و وحی را به كار می‌گيرد.