دكتر مصطفي محقق داماد در نشست نقد و بررسي كتاب «قرآن و
كتاب مقدس، درون‌مايه‌هاي مشترك» آن را اثري مفيد ارزيابي كرد و درباره وجوه مختلف
ترجمه‌اي و محتوايي آن سخن گفت.
به گزارش همشهري‌آنلاين به نقل از ايبنا در اين نشست كه صبح
شنبه، 27 تير، در خبرگزاري قرآن برگزار شد، كتاب «قرآن و كتاب مقدس، درون‌مايه‌هاي
مشترك» با حضور دكتر محقق داماد فقيه، اصولي و حقوقدان و مفسر قرآن و بخشعلي
قنبري، عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي مورد نقد و بررسي قرار گرفت.
محقق داماد: نويسنده بر قواعد زبان عربي و فلسفه وعرفان
اسلامي تسلط كامل دارد
آيت‌الله محقق‌داماد در بخش نخست به دشواري كار ترجمه اين
اثر اشاره كرد و گفت: ترجمه از تأليف دشوارتر است، به‌ويژه ترجمه متون انساني و از
ميان آنها ترجمه متون ديني كار بسيار مشكلي است. قضاوت درباره ترجمه نيز تنها
هنگامي ميسر است كه متن اصلي را در دست داشته باشيم و به مقايسه بپردازيم، به همين
دليل نقد كامل ترجمه اين اثر به دليل در دست نداشتن متن اصلي آن، امكان‌پذير نيست.
محقق‌داماد به عنوان اصلي كتاب در زبان فرانسه اشاره كرد و
گفت: عنوان اصلي اثر «قرآن و وحي مسيحي و يهودي، مطالعه تطبيقي» است كه متفاوت از
ترجمه آن در زبان فارسي به نظر مي‌رسد. نكته ديگر اين كه بايد مشخص مي‌شد نويسنده
از سوي كدام يك از طوايف چندگانه و با كدام تفسير و قرائت مسيحيت سخن مي‌گويد،
زيرا اين دين داراي طوايفي متعدد و متفاوت با يكديگر است.
وي با اشاره به دشواري ترجمه متون مقايسه‌اي از ميان متون
ديني، به ذكر برخي عبارات كتاب و نقد آنها پرداخت و گفت: بيشتر صفحات و جملات اين
كتاب قابل فهم و معقول است، اما تنها كساني موفق به درك كتاب مي‌شوند كه تخصص در مفاهيم
داشته باشند. البته ممكن است استفاده از برخي عبارات قابل نقد در ترجمه اين اثر به
سليقه مترجم در به‌كارگيري واژه‌ها مرتبط باشد.
محقق‌داماد ادامه داد: با تعمق و تحقيق بيشتر مي‌توان معادل‌هايي
براي برخي واژه‌هاي به نظر غير قابل ترجمه، يافت و واژه‌اي تازه را به عنوان معادل
برخي از كلمات در واژگان فارسي جاي داد.
در بخش تحليل محتوايي كتاب مورد نقد اين نشست، محقق‌داماد
به تسلط كامل نويسنده به زبان و قواعد و فلسفه زبان عربي اشاره كرد و گفت: ماسون
به‌خوبي با ريشه و نحوه كاربرد واژه‌ها در زبان عربي آشناست، به‌گونه‌اي كه واژه
توحيد را تنها به معناي يگانگي خداوند نگرفته و بر اساس قواعد ظريف و پيچيده عربي
معادل «اقرار به وحدانيت خداوند» را براي آن برگزيده است.
وي در ادامه پس از ذكر عبارات ديگري از ترجمه كتاب و نقد
آنها، به تحليل محتوايي يكي از فصول كتاب پرداخت و گفت: اگر نوشتن اين فصل از كتاب
را بر عهده داشتم، به‌گونه‌اي ديگر به موضوع آن مي‌پرداختم. در اين بخش ابتدا بايد
دريافت كه نويسنده اين كتاب چه برداشتي از عيسي(ع) به عنوان پيامبر مسيحيان داشته
است، زيرا نگاه مسلمانان به مسيح به عنوان پيامبري الهي كه اعتقاد به آنان ضروري
است، با نگاه مسيحيان به مسيح متفاوت است.
وي افزود: اين اثر اسلام را با مسيحيت و مسيح(ع) را با
پيامبر اسلام(ص) مقايسه كرده، اما اين مقايسه اشتباه است زيرا بر اساس اعتقاد و
نگاهي كه مسيحيان به پيغمبر خود دارند، وي را خداي مجسد و نازل بر زمين مي‌دانند،
بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت مقايسه نويسنده اشتباه است، بلكه روش صحيح مقايسه
مسيح(ع) با قرآن به عنوان وحي منزل، «كلمه‌الله» و آيت خداوند و همچنين مقابل كردن
انجيل با سنت پيامبر(ص) است، زيرا تمامي انجيل‌ها تفسيري از زندگاني و سيره مسيح(ع)
است.
محقق‌داماد با اشاره به نگارش اين كتاب بر اساس ذهنيت
مسلمانان از مسيحيت اظهار داشت: فرد مسيحي با مطالعه اين اثر اغنا نخواهد شد زيرا
بسياري از عقايد وي در آن ناديده گرفته شده است.
قنبري: حاصل تلاش 20 ساله خانم ماسون در مراكش
سپس بخشعلي قنبري، عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي، جنگ‌هاي
صليبي را عاملي براي آغاز پلوراليسم ديني و مطالعات تطبيقي و مقايسه‌اي خواند و
اظهار داشت: جنگ‌هاي صليبي همچنين سبب شكل‌گيري گفت‌وگوهاي مسيحيت و اسلام بود. مسيحيان
پس از اين نبردهاي خونبار در قرن شانزدهم بود كه دريافتند نجات، غير از سقف كليسا
در زير سقف مسجد نيز دست‌يافتني است.
وي افزود: يكي ديگر از اقدامات صورت گرفته پس از جنگ‌هاي
مسلمانان و مسيحيان، ترجمه كتاب مقدس از زبان لاتين، زباني باستاني و منسوخ شده،
به زبان‌هاي اروپايي بود. اين اقدام كه اقبال فراوان مسيحيان به كتاب مقدس را درپي
داشت، فضايي را براي روي‌آوردن به ساير اديان و كتاب‌هاي مقدس نيز پديد آورد.
قنبري به «ماكس مولر» به عنوان پايه‌گذار پژوهش‌هاي ديني
اشاره كرد و گفت: وي با ترجمه مجموعه كتاب‌هاي مقدس به زبان‌هاي آلماني و انگليسي،
آغازگر مطالعات تطبيقي بود.
وي مطالعه تطبيقي و مقايسه‌اي را متفاوت از يكديگر دانست و
گفت: روش تحقيق درباره كتاب‌هاي مقدس، مطالعه مقايسه‌اي است زيرا محققان به دنبال
يافتن نقاط مشترك و همچنين تفاوت‌هاي اديان با يكديگرند كه در اين ميان كتاب
آسماني مسلمانان قرآن با استقبال و توجه فراواني مواجه است.
عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي و مدرس كتاب مقدس، يكي
از آخرين آثار با موضوع مطالعه مقايسه‌اي اديان مسيحيت و اسلام را كتاب «قرآن و
كتاب مقدس، درون‌مايه‌هاي مشترك» دانست و گفت: خانم «دنيز ماسون» نويسنده اين اثر،
براي انجام تحقيقات خود بيست سال در كشور مراكش اقامت گزيد و زبان عربي را به
بهترين شكلي آموخت، به‌گونه‌اي كه يكي از بهترين ترجمه‌هاي قرآن به زبان فرانسه
متعلق به اوست.
وي با اشاره به اين كتاب به عنوان يكي از آثار برجسته ماسون
در عرصه دين‌‌پژوهي و موفقيت گسترده آن، اظهار داشت: ديالوگ‌هاي مسيحيت و اسلام تا
پيش از پيروزي انقلاب اسلامي يك‌طرفه و به نفع مسيحيت بود، اما بعد از آن و با به
اوج رسيدن روش پديدارشناسي دين و معناشناسي، دخالت دادن افكار و عقايد شخصي در
اظهار نظرها و نتيجه‌گيري‌ها محدود شد.
قنبري افزود: روش معناشناسي معتقد به ايجاد شبكه معنايي
است، به اين صورت كه واژه‌هاي كتاب‌ها بنابر موضوعات مورد بحث در دايره‌اي قرار مي‌گيرند
كه داراي معاني خاص خودند و ماسون در كتاب خود هر دو روش را رعايت كرده است.
در ادامه قنبري به
تعدد كتاب‌هاي مقدس مسيحيان اشاره كرد و گفت: نويسنده كتاب مقدس را بر اساس قرائت
مسلمانان سني مذهب مراكش از آن، با قرآن مقايسه كرده است، در حالي كه كتاب‌هاي
مقدس متعددي وجود دارد كه هريك از آنها با ديگري متفاوت است. نكته ديگر اين كتاب،
اعتقادات مسيحي موجود در آن است كه برگرفته از اعتقادات نويسنده است.
وي افزود: نويسنده براي مفهوم توحيد در قرآن و كتاب مقدس
فرق چنداني قايل نمي‌شود و تثليث را به عنوان يكي از ضروريات در اعتقادات مسيحيان
كه رد آن موجب ارتداد است، به معناي توحيد گرفته است، در صورتي كه تثليث با دربر
داشتن سه مفهوم پدر، پسر و روح‌القدس كه هريك به عنوان خدا مطرح‌اند، هرگز با
توحيد يكسان نيست. البته عدم توجه به اين موضوع از ارزش‌هاي كتاب كم نمي‌كند.
كتاب 1024 صفحه‌اي «قرآن و كتاب مقدس، درون‌مايه‌هاي مشترك»
نوشته محقق فرانسوي دنيز ماسون با ترجمه فاطمه تهامي سال 1386 از سوي دفتر پژوهش و
نشر سهروردي منتشر و روانه بازار كتاب شد. اين اثر سال 1386 به عنوان كتاب سال
جمهوري اسلامي برگزيده شد.
دنيز ماسون، پس از 20 سال تلاش شبانه‌روزی، سرانجام حاصل
كار خود را با نام «قرآن و كتاب مقدس» منتشر كرد. كتاب «قرآن و كتاب مقدس» كوشيده
است طی بررسی تطبيقی، همسويی‌ها و ناهمسويی‌های قرآن و كتاب مقدس (اعم از عهد جديد
و عهد قديم) را روشن سازد. ماسون، به مدت 60 سال، تمام وقت خود را صرف آموختن
زبان عربی كرد و چندين دهه در كشور مراكش زندگی كرده است