حضرت علیاكبر(ع) نخستين شهيد بنیهاشم در كربلا و نزديكترين شهيدى است كه با امام حسين(ع) دفن شده است؛ مقبره مطهر ايشان در كربلای معلی، پايينپای پدر بزرگوارشان، حضرت اباعبدالله الحسين(ع) واقع شده و در سلام زيارت عاشورا، منظور از «و علی علی ابن الحسين(ع)» حضرت ايشان هستند.
امروز يازدهم شعبان، سالروز ميلاد فرزند بزرگ امام حسين(ع) و ليلا بنت ابیمره، سرو بوستان استقامت و وفاداری و شبيهترين انسانها از نظر صورت و سيرت به پيامبر اسلام(ص)، علی اكبر(ع) است كه به سال 33 هجری قمری در مدينه چشم به جهان گشود.
بنابه نقل ابوالفرج اصفهانی، آن حضرت در عصر خلافت عثمان بن عفان، ديده به جهان گشود و از چشمه زلال معارف جدش امام علی(ع) و پدرش امام حسين(ع) در مدينه و كوفه شراب معرفت نوشيد. گفتهاند هركه آرزوى ديدار رسول خدا(ص) را داشت بر چهره وی مىنگريست و حتی حضرت سيدالشهداء(ع) ـ بنابر روايتی كه شيخ جعفر شوشتری در «خصائص الحسينيه» آورده ـ خود تصريح میكرد كه «هرگاه مشتاق ديدار پيامبر(ص) مىشديم به چهره او مىنگريستيم».
او را جامع كمالات، محامد و محاسن و نخستين شهيد بنیهاشم در كربلا میشناسند؛ السَّلامُ عليكَ يا اوّل قتيلٍ مِن نَسل خَیْر سليل... (زيارت شهدای معروفه)؛ پس از شهادت ياران امام، به عنوان نخستين هاشمی اذن ميدان خواست تا جان فداى دين كند، زمانی كه به گواهی منابع تاريخی حدود 25 ساله داشته و شجاعت؛ دلاورى و ايثار و جانبازی او در كنار بصيرت دينى و سياسى، در ميدان كارزار زبانزد بوده است.
از لحاظ نسب، با سه طايفه معروف عرب يعنی بنیهاشم (از جانب پدر) و بنیاميه و ثقيف (از جانب مادر) پيوند و خويشی داشت و با اين حال، در روز عاشورا و به هنگام نبرد با سپاهيان يزيد، هيچ اشارهای به انتسابش به بنیاميه و ثقيف نكرد، بلكه هاشمی بودن و انتساب به اهل بيت(ع) را باعث شرافت و مايه افتخار خويش دانست و رجز فاخر و مشهوری در تصريح به اين امر سرود:
أنا عَلی بن الحسين بن عَلی نحن بيت الله آولی يا لنبیّ
أضربكَم با لسّيف حتّی یَنثنی ضَربَ غُلامٍ هاشمیّ عَلَویّ
وَ لا یَزالُ الْیَومَ اَحْمی عَن أبی تَاللهِ لا یَحكُمُ فينا ابنُ الدّعی
در روز عاشورای سال 61 هجری، وقتى اذن ميدان طلبيد و عازم جبهه پيكار شد، پدر روی به آسمان گرفت و گفت: «اللهم اشهد على هؤلاء القوم فقد برز اليهم غلام اشبه الناس برسولك محمد خلقا و خلقا ومنطقا و كنا اذا اشتقنا الى رؤية نبيك نظرنا اليه...». امام حسين(ع) پس از شهادت فرزند جوان و رعنای خويش بسيار اندوهناك و متأثر شد و زمانی كه سر خونين او را در بر گرفته بود، «علی الدنيا بعدك العفا» گفت.
به شهادت منابع در روز عاشورا دويست تن از سپاه دشمن را در دو مرحله به هلاكت رساند و سرانجام با ضربت يكی از اشقياء با عنوان «مرّه بن منقذ عبدی» بر فرق مباركش، مجروح شد و آنگاه ساير دشمنان، جرأت و جسارت پيدا كرده و به ايشان هجوم آورده و بدن مباركش را نشانه تيغ و سنان كرده، مظلومانه به شهادت رساندند.
حضرت علیاكبر(ع)، نزديكترين شهيدى است كه با امام حسين(ع) دفن شده است؛ مقبره مطهر ايشان در كربلای معلی، پايينپای پدر بزرگوارشان، حضرت اباعبدالله الحسين(ع) واقع شده و در سلام زيارت عاشورا، منظور از «و علی علی ابن الحسين(ع)» حضرت ايشان هستند.