در حوزه تعليم و تربيت از منظر اسلام، انسان با سرمايههای فطری، علمی، حسی، تجربی، عقلی و وحيانی میخواهد به عبوديت برسد؛ يعنی نظام تربيتی اسلام میخواهد «عبد» برای خداوند بپروراند و تنها نظام اسلام است كه میتواند اين عبوديت را تفسير كند.
حجتالاسلام و المسلمين سيداحمد رهنمايی، عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره)، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به بيان مطالبی درباره تحول در علوم انسانی، به ويژه در حوزه تعليم و تربيت پرداخت و اظهار كرد: مبانی غربی از هر مكتب و گرايش فكری كه باشند، در اين اصل مشتركند كه ماترياليستی میانديشند و طبعاً بر اساس نگرش ماترياليستی خود، به اومانيسم و سكولاريسم بها میدهند و آثار عملی و فكری بها دادن به اين انديشهها و بنيانهای فكری، را در به جريان انداختن ليبراليسم، پلوراليسم و احياناً نسبیگرايی شاهد هستيم.
وی با اشاره به اينكه سلسله مبانيی با چنين بارهای ارزشی، گرايشی و منشی میتواند اوضاع علوم انسانی را بسيار منقلب كند، اظهاركرد: بنابراين اگر ما بخواهيم در اين ناحيه تحول ايجاد كنيم، بايد اين بنيادها را زير و زبر كنيم. گذشته از مبانی، بايد در زمينه اصول و قواعد و نيز روشمندیها نيز تحول ايجاد كنيم و به اصول و قواعد و روشهايی كه غربیها در حوزه علوم انسانی و از جمله در تعليم و تربيت ارائه كردهاند، بسنده نكنيم.
وی با تأكيد بر ضرورت تحول در «اهداف» افزود: اهدافی كه از نگاه يك غربی برای انسان در نظر گرفته شده، فضای پرش انسان را بسيار محدود و او را محصور در عالم دنيا كرده است. در اين ديدگاه انسان به دنيا میآيد، زمانی را عيش و نوش میكند، از زندگی خود لذت میبرد و رفته رفته قوای او تحليل میرود و سرانجام میميرد و محو میشود.
اين محقق و پژوهشگر ادامه داد: در اين ديدگاه، نهايت كمال انسان آن است كه بر اساس قانون تحول انواع داروين، بعد از هزاران هزار سال، تبديل به نوعی ديگر شود كه هيچ اميدی هم بدان نيست. اين سقف پرش انسان در ديدگاه غربی است؛ اما در نگاه اسلامی، محدوده پرش انسان از خاك تا به افلاك و از خود تا به خدا است و اين فضا، فضای بسيار بيكرانی است كه ما نمیتوانيم، انتهای آن را درك كنيم.
هيچ نظام تربيتی جز اسلام نمیتواند از عبوديت تفسير روشنی ارائه دهد و اصلاً آن را قبول ندارد تا آن را فهم و تفسير كند! علت آن است كه اسلام دستمايههای اين بينش را دارد و اصول و قواعد آن را تنظيم كرده است، تا برسد به مراحل عالی كه سعادت انسان در گرو آن است و آن همانا عبوديت است
وی تصريح كرد: انسان برای طی اين مراحل و رسيدن بدان مقام والا نيازمند معارف بسياری است كه با عقل و حس خود نمیتواند آنها را دريافت كند؛ بنابراين بايد اين معارف را از وحی و حاملان آن (انبياء و اولياء(ع)) بايد بگيرد و از همين روی باز مشاهده میكنيم كه حتی در بازشناسی اهداف انسانی در قلمرو علوم انسانی، يا اهداف تعليم و تربيت در قلمرو علوم تربيتی، اسلام حرفهای بسياری برای گفتن دارد.
نويسنده كتاب «مكتب تربيتی علامه طباطبايی» در بخش ديگری از سخنان خود گفت: اسلام در هر زمينه و زاويهای از علوم انسانی، كاملترين حرفها را برای گفتن دارد و اگر فرصتی دست دهد و رسانهای جهانی در اختيار فرهيختگان عالم اسلام قرار گيرد، انديشمندان مسلمان به راحتی قادر خواهند بود تا حقانيت اين راه را به كل جهان معرفی كنند و مبانی، اصول، روشمندیها و اهداف اسلام را معرفی كنند.
وی بيان كرد: بنابراين هدف و رويكرد اصلی ما اين است كه بتوانيم تحولی ايجاد كنيم؛ اما اين هدف، خود زيرساخت يك هدف عالیتر است و آن اين است كه انسان به سعادت و كمال مطلوب خود دست يابد. سعادت انسان خود در گرو هدف عالیتری است كه خداوند بهترين بندگان و اشرف مخلوقات خود را به آن توصيف میكند و آن بندگی خداست.
مدير گروه علوم تربيتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) با بيان اينكه ما اشرف مخلوقات عالم را به اعتراف همه اديان الهی، پيامبر اعظم(ص) میدانيم، اضافه كرد: ما در نماز خود در شبانهروز به دفعات شهادت ميدهيم كه «اشهد ان محمداً عبده و رسوله»؛ كدام نظام تربيتی جز نظام اسلام میتواند اين نشان عبوديت را كه سعادت انسان در گرو آن است، تفسير كند؟!
وی خاطرنشان كرد: هيچ نظام تربيتی نمیتواند از عبوديت تفسير روشنی ارائه دهد و اصلاً آن را قبول ندارد تا آن را فهم و تفسير كند! در ابتدای امور انسانی در حوزه تعليم و تربيت، به فطرت میرسيم و هيچ مكتبی جز مكتب اسلام نمیتواند از فطرت تفسير روشنی ارائه دهد؛ علت آن است كه اسلام دستمايههای اين بينش را دارد و اصول و قواعد آن را تنظيم كرده است، تا برسد به مراحل عالی كه سعادت انسان در گرو آن است و آن همانا عبوديت است.
حجتالاسلام رهنمايی بيان كرد: در حوزه تعليم و تربيت از منظر اسلام، انسان با يك سرمايههای فطری، علمی، حسی، تجربی، عقلی، وحيانی میخواهد اين مسير را طی كند تا به عبوديت برسد. يعنی نظام تربيتی اسلام میخواهد «عبد» برای خداوند بپروراند؛ انسان در عين حالی كه از رفاه و زندگی مادی، خانوادگی و اجتماعی خود لذت میبرد، آن مقام عبوديت را درك میكند كه سعادت دنيا و آخرت خود را تأمين كند و اينها همه موضوعاتی است كه در حوزه علوم انسانی و به خصوص حوزه تعليم و تربيت مطرح است.