اين رساله شامل دستورالعمل‌هايی است كه از ابتدا به عنوان يك رساله مستقل مطرح شده و به حقوق فراگيری پرداخته است كه حقوق همسران، حقوق حاكمان و مردم، استاد و شاگرد بخشی از آن است و اين رساله می‌تواند در راستای تنظيم روابط انسانی بسيار مؤثر باشد.

حجت الاسلام و المسلمين رضا دهقانی، پژوهشگر و مترجم «رساله حقوق امام سجاد(ع)»، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به بيان برخی از ويژگی‌های رساله حقوق امام سجاد(ع) پرداخت و اظهار كرد: امام سجاد(ع) در دوره‌ای می‌زيست كه خفقان شديدی حاكم بود كه يكی از سخت‌ترين دوران‌ها، چه از جهت علمی و چه از جهت اخلاقی و انسانی قلمداد می‌شود.

وی با تأكيد بر اين‌كه حضرت در چنين موقعی برای رساندن پيام ناب محمدی(ص) اقدام می‌كند و چنين رساله‌ای را پديد می‌آورد، افزود: اين رساله در كتاب‌هايی نظير تحف العقول، بحارالانوار، خصال و ... كه به عنوان كتب مرجع حديثی شناخته می‌شوند، نقل شده‌ است و نسخه‌های متعددی از آن وجود دارد كه مشتمل بر بحث از 51 حق است.

مترجم «رساله حقوق امام سجاد(ع)» ادامه داد: اين رساله شامل دستورالعمل‌هايی است كه از ابتدا به عنوان يك رساله مستقل مطرح شده و تأليف و گردآوری آن توسط ديگران انجام نشده است و در آن به حقوق فراگيری شامل حق النفس، روابط انسانی، حقوق حيوانات و ... پرداخته شده است.

وی با اشاره به اين‌كه بخشی از اين رساله به واجبات دينی از جمله نماز، روزه، حج، جهاد و حرمت اماكن مقدسه می‌پردازد و حقوق والدين نيز بخشی از اين رساله را به خود اختصاص داده است، افزود: حقوق خانواده و حق همسران نسبت به يكديگر، يكی از محوری‌ترين مباحث اين رساله است كه به خصوص در شرايط جامعه امروز، با توجه به معضلات اجتماعی موجود در اين زمينه، می‌تواند بسيار راهگشا باشد.




حجت الاسلام دهقانی افزود: عمده مطالب اين رساله شامل مباحث اخلاقی است كه امام سجاد(ع) در ابتدای اين رساله به حق نفس می‌پردازد كه در قالب بحث از اعضا و جوارح مطرح شده است و شامل مباحثی در خصوص اخلاق جنسی است. همچنين بخش اعظمی از اين رساله به بحث از حقوق اجتماعی نظير حق حاكم، حق آموزگار و روابط فی مابين مردم می‌پردازد.

وی ادامه داد: بخش ديگری از اين رساله اختصاص به واجبات دارد و حقوق مشاور، دعوت‌كننده و ناصح، بخشی از حقوقی است كه امام سجاد(ع) در رساله حقوق خود به آنها پرداخته است و به اين ترتيب به معرفی نظامی اخلاقی می‌پردازد كه می‌تواند در راستای تنظيم روابط انسانی بسيار مؤثر باشد.

اين پژوهشگر با بيان اين‌كه بايد توجه كنيم كه امام محمد باقر(ع) كه شكافنده علوم بود و نهضت علمی عظيمی را ايجاد كرد، فرزند امام سجاد(ع) است، افزود: اما در زمان امام سجاد(ع)، به دليل خفقان موجود، امكان پرداختن ايشان به مباحث علمی به صورت گسترده و علنی وجود نداشت و ايشان، در قالب ادعيه‌های وارده در صحيفه سجاديه و نيز مباحثی كه در رساله حقوق ذكر شده است، به انتقال پيام و انديشه دينی می‌پرداخت.

وی ادامه داد: در دوران امام سجاد(ع)، قيام توابين از يك طرف و قيام برخی از آقا‌زاده‌ها نظير عبدالله ابن زبير و بعضی داعيان ديگر حكومت اسلامی كه خون‌خواهی قيام عاشورا را مستمسك قرار داده بودند، باعث شد كه حضرت بهترين روش در گسترش فرهنگ و اشاعه مفاهيم دينی را زبان دعا تشخيص داد.

قيام توابين از يك طرف و قيام برخی از آقا‌زاده‌ها نظير عبدالله ابن زبير و بعضی داعيان ديگر حكومت اسلامی كه خون‌خواهی قيام عاشورا را مستمسك قرار داده بودند، باعث شد كه حضرت بهترين روش در گسترش فرهنگ و اشاعه مفاهيم دينی را زبان دعا تشخيص داد

اين پژوهشگر با اشاره به مضامين بلند صحيفه سجاديه ، اظهار كرد: اين دعا به مباحث گوناگونی پرداخته است و خارج از جهان اسلام نيز، مورد توجه برخی از متفكران غربی قرار گرفته و آنان را تحت تأثير قرار داده است كه از اين ميان می‌توان به لويی پاستور اشاره كرد كرد كه صحيفه سجاديه را از جمله كتبی می‌داند كه او را بسيار متأثر كرده است.

وی صحيفه سجاديه را يكی از ذخاير اسلام دانست و افزود: صحيفه سجاديه تنها يك كتاب دعا نيست، بلكه مباحث گسترده‌ای در آن مطرح شده است كه به عنوان مثال می‌توان به دعای مرزداران اشاره كرد كه امام سجاد(ع) در آن اصول سياسی مهمی را مطرح می‌كند.

حجت الاسلام دهقانی در پايان، با اشاره به شرح‌های زيادی كه در گذشته و حال بر صحيفه سجاديه نوشته شده است، خاطرنشان كرد: جامع‌ترين شروح بر صحيفه سجاديه، شرح سيداحمد فهری است و شيخ حسين انصاريان نيز در چند جلد به شرح اين كتاب بر ارزش پرداخته است.