جام جم آنلاين: در شهر شانگهاي و در مقابل برج مرواريد (برج مخابراتي اين شهر) مجموعه عكسهايي از چشمانداز شهر نصب شده است.
اين عكسها چشمانداز واحدي از شهر شانگهاي را از ميانه دهه 90 ميلادي تا امروز نشان ميدهند. جايي كه در نخستين تصوير يك دهكده ماهيگيري به شمار ميرفت، در همين مدت كوتاه به يكي از مراكز تجاري و اقتصادي و نبض تپنده بازار جهان تبديل شده است. چين نه تنها ميزبان بزرگترين جمعيت جهان است كه در سالهاي اخير توانسته آنچنان رشدي را به دست آورد كه به دومين اقتصاد جهان بدل شود. وارثان تمدن باستاني چين، امپراتوري تازهاي را در جهان بنيان گذاشتهاند. امروز نشان نفوذ چين را ميتوان در هر گوشه و كناري از جهان ديد. اما به نظر ميرسد اژدهاي سركش سرخ قصد آرام گرفتن ندارد و ديگر زمين براي جولان دادنش به اندازه كافي بزرگ نيست. به همين دليل هم چينيها اين روزها با سرعت و جديت در حال ساخت قصر آسماني خود هستند.
بامداد روز شنبه هفته پيش چهارمين ماموريت سرنشيندار فضايي چين آغاز شد. اولين بار در سال 2003 بود كه چينيها موفق شدند نخستين فضانورد خود را به مدار زمين ارسال كنند. با اين كار چينيها به سومين كشوري در طول تاريخ بدل شدند كه قابليت اعزام انسان به فضا را به طور مستقل در اختيار دارد (دو كشور ديگر روسيه و آمريكا هستند) سفينه فضايي آنها شنجو و به معني ارابه جادويي نامگذاري شده بود. در واقع برنامه شنجو كه در آن سال با پرتاب شنجو 5 به مدار زمين توانست چينيها را به فضا ببرد، حاصل نزديك به چهار دهه برنامهريزي، رويا پردازي و تلاش چينيها براي حضور در فضا بود. البته شنجو را به زحمت ميتوان يك سفينه چيني ناميد. اگرچه همه كشورها عملا برنامههاي فضايي خود را بر شانه و بر اساس طرحهاي موجود ميسازند و حتي شوروي و آمريكا نيز برنامههاي خود را با الهام و كمك گرفتن از طرحها و مهندسان آلماني پس از جنگ جهاني دوم بنا كردند، اما در مورد شنجو، چينيها گامي فراتر از الهام گرفتن از طرح سايوزهاي روسيه برداشتند و عملا به نوعي آن را با مهندسي معكوس كپي كردند. اما به هر حال كسي نميتواند اعتبار و برنامهريزيها و تلاشهاي آنها را ناديده گرفته يا ارزش كار آنها را با طرح ادعاي كپيكاري، كاهش دهد. سال 2005 با پرواز شنجو 6 كه بار ديگر فضانوردان چيني را به مدار برد عملا فاز اول برنامه بزرگ چينيها به پايان رسيد. برنامهاي كه هدف بزرگي را نشانه گرفته بود. فاز دوم اين برنامه با پرتاب شنجو 7 آغاز شد. در اين سفر بود كه فضانوردان چيني براي اولين بار تمرين راهپيمايي فضايي را صورت دادند و خود را براي گام بعدي آماده كردند.
چين در مرحله بعدي يك كپسول فضايي به ابعاد يك اتوبوس را به مدار زمين فرستاد. اين كپسول فضايي تيانگونگ ـ 1 نام داشت. نام اين كپسول در زبان چيني به معني قصر آسماني است و اولين نمونه از ايستگاههاي فضايي آزمايشي چين به شمار ميرفت. اندكي بعد چينيها ماموريت شنجو 8 را انجام دادند، اما اين بار ماموريت بدون سرنشين بود. در اين ماموريت چينيها سامانه الحاق فضاپيماي شنجو را آزمايش كردند و موفق شدند شنجو را در فضا با موفقيت به تيانگونگ متصل و سپس آن را جدا و به زمين بازگردانند. به اين ترتيب شرايط براي انجام ماموريت شنجو 9 آماده شد.
نكته: چين در راه فضايي شدن همان را هي را طي ميكند كه آمريكا و شوروي رفتند با اين تفاوت كه اين مسير را سريعتر و مطمئنتر طي ميكنند
شنجو 9 در عين حال كه قدم بعدي در اين سلسله عمليات بود، از نظر ديگري نيز براي چينيها اهميت داشت. خدمه اين ماموريت را جينگ هيپينگ، لئو وانگ و لئو يانگ تشكيل ميدادند. نه تنها جينگ هيپينگ در اين سفر به اولين چيني بدل شد كه براي بار دوم به فضا سفر كرده است كه لئو يانگ 33 ساله نيز نام خود را به عنوان اولين بانوي فضانورد چيني در تاريخ ثبت كرد. بدين ترتيب نام او در كنار والنتينا ترشكوا، نخستين زن فضانورد شوروي و سالي رايد، نخستين فضانورد زن آمريكايي قرار گرفت. (البته منظور زنان فضانورداني است كه با كمك پرتابگرهاي كشور خود به مدار زمين رفتهاند). در حالي كه عمده خبرهاي اين ماموريت حول و حوش پرواز نخستين بانوي فضانورد چيني مطرح شد، اما عمليات پيشبيني شده براي اين ماموريت بسيار مهم بود. در اين ماموريت فضاپيماي شنجو به طور خودكار به بدنه ايستگاه فضايي چين ملحق ميشد و سپس فضانوردان با باز كردن دريچه بخشي از ابزارهاي علمي خود را به اين ايستگاه منتقل كرده و مدت 13 روز به آزمايشهاي مختلف ميپردازند. الحاق اوليه به صورت كامپيوتري و همانند ماموريت شنجو 8 صورت ميگرفت، اما در پايان ماموريت و پس از جدا شدن از ايستگاه، فضانوردان يك بار ديگر الحاق را به صورت دستي انجام خواهند داد تا خود را براي ماموريتهاي آينده آماده كنند. اين ماموريت در عين حال طولانيترين ماموريت چينيها در مدار زمين تاكنون خواهد بود.
اما اين آخر كار نيست. سال آينده چين ماموريت سرنشيندار شنجو 10 را در دستور كار دارد كه طي آن فضانوردان به اين ايستگاه ملحق ميشوند. ماموريت ايستگاه فضايي تيانگونگ ـ 1 در سال 2013 و پس از اين ماموريت به پايان ميرسد و اين ايستگاه به زمين سقوط ميكند. احتمالا در همان سال نسخه دوم اين ايستگاه به نام تيانگونگ ـ 2 به مدار زمين ميرود و روي آن نيز آزمايشهايي انجام ميشود. اين ايستگاه نيز حدود دو سال در مدار خواهد بود و سپس چين حدود سال 2015 ساخت ايستگاه فضايي 60 تني خود در مدار را كه ايستگاه دائمي خواهد بود، آغاز خواهد كرد. در اين دوره اين ايستگاه نهتنها به پايگاهي دائمي براي آزمايشهاي علمي چينيها درخواهد آمد، كه احتمالا در برنامههاي فضايي مشترك در اختيار فضانوردان كشورهاي ديگر نيز قرار ميگيرد و به اين ترتيب در حالي كه جامعه جهاني به رهبري آمريكا و ناسا با بحران بودجه روبهرو هستند و روند ادامه حيات ايستگاه بينالمللي فضايي را به كندي دنبال ميكنند، چين ايستگاهي ملي در اختيار خواهد داشت.
اين ايستگاه ميتواند نقش چين در آينده پروژههاي فضايي را تحكيم كند و در عين حال بازاري براي اين كشور باز كند تا نياز كشورهايي را كه تازه در آستانه قدم گذاشتن به فضا هستند نيز تامين كند. اما چينيها برنامه طولانيتري نيز در سر دارند. كاوشهاي رباتيك ماه و در نهايت سفر انسان به ماه و سفر به مريخ مهمترين چشماندازهاي فضايي چين را تشكيل ميدهد.
چين در راه فضايي شدن همان را هي را طي ميكند كه آمريكا و شوروي رفتند با اين تفاوت كه اين مسير را سريعتر و مطمئنتر طي ميكنند. در روزهايي كه پيشگامان برنامههاي فضايي جهان بودجههاي تحقيقاتي و فضايي خود را كاهش ميدهند و برنامههاي فضايي در كشورهايي مانند آمريكا و روسيه بايد براي كسب بودجه خود مبارزهاي سخت را پشت سر بگذارند، چينيها گامهاي محكمي در اين راه بر ميدارند. شايد حضور پرقدرت چينيها در فضا ـ كه توسعه نفوذشان روي زمين بسياري از كشورها را نگران جايگاه خود كرده است ـ باعث شود برنامهريزان و سياستمداران كشورهاي پيشرو فضايي در سياست بودجه خود تجديد نظر كنند و براي اينكه مانع عقب افتادن در فضا از رقيب خود شوند، سرعت بيشتري به برنامههاي فضايي دهند. اگر چنين اتفاقي بيفتد شايد نسخه ملايمتري از آنچه در دوران جنگ سرد در برنامههاي فضايي اتفاق افتاد بار ديگر تكرار شود. رقابتي كه در نهايت به گسترده تر شدن افقهاي پيش روي نوع بشر در جهان منجر ميشود.
اما فعلا و در همين روزها كاخ آسماني چينيها ميزبان نخستين مهمانان خود است و در حالي مدار خود را دور ميزند كه با هر گذرش از فراز سرزمين پهناور چين چشمهاي بسياري با اميد آن را در آسمان دنبال ميكنند.
پوريا ناظمي / جام جم