جام جم آنلاين: حيات كنكور، از كودكي تا 40 سالگي / براي خيلي‌ها كابوسي طولاني بود؛ يك سال آزگار مهماني و تفريح و حتي تماشاي تلويزيون هم تعطيل مي‌شد؛ موهاي ژوليده، استرس‌هاي هر روزه و درس خواندن‌هاي نيمه شب، تنها يك سكانس از زندگي پرچالش آن دسته از دانش‌آموزاني بود كه گذشتن از سد كنكور را تنها راه رسيدن به موفقيت مي‌دانستند.

آن روزها از كرور كرور دانشگاه‌هاي غيردولتي در سراسر شهرهاي ايران هم خبري نبود. اغلب دانشگاه‌هاي كشور، دولتي بود و براي قبولي در كنكور بايد با صدها هزار درسخوان درست و حسابي رقابت مي‌كرديد؛ گرچه تعداد سياهي لشكرهاي كنكور هم كم نبود.

اما از معايب پرشمار اين آزمون پرتنش، همين بس كه سرنوشت يك دانش‌آموز طي مدت زماني حدود 4 ساعت امتحان تئوري تعيين مي‌شد و اگر دانش‌آموز به هر دليلي نمي‌توانست در اين آزمون حضور يابد يا فنون تست زني را نمي‌آموخت، بايد يك سال ديگر پشت دروازه‌هاي كنكور به انتظار دانشجو شدن مي‌نشست.

اما حالا اوضاع كمي عوض شده است. با گسترش دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي، پيام نور، غيرانتفاعي، علمي ـ كاربردي، فني و حرفه‌اي و... ديگر كنكور از آن تب و تاب اوليه افتاده؛ به گونه‌اي كه حالا به گفته وزير علوم، بالغ بر 250هزار كرسي از دانشگاه‌هاي كشور خالي مانده است.

گرچه هنوز هم سرنوشت تحصيلي دانش‌آموزان به يك آزمون چند ساعته وابسته است، اما به‌دليل افزايش راه‌هاي ورود به دانشگاه، حالا ديگر شايد كمتر كسي را پيدا كنيد كه به‌خاطر قبول نشدن در كنكور خودكشي كند!

داستان حذف كنكور

كنكور سراسري دانشگاه‌ها بيش از 40 سال عمر دارد و اولين كنكور سراسري در سال 1348 برگزار شد؛ اما عمر طولاني اين آزمون به هيچ وجه دليل موجه و منطقي بر درست بودن اجراي اين آزمون نبوده و نيست.

در كنكور سراسري تنها به يك دسته محفوظات ذهني دانش‌آموز كفايت مي‌شود و هيچ تحليل و تفسير كاربردي هم از متقاضي پرسيده نمي‌شود؛ همچنين در اين سيستم گزينش دانشجو، سوابق تحصيلي دانش‌آموز ناديده انگاشته مي‌شود.

در كل با وجود تمام چالش‌ها و موانع نام برده، ديگر تقريبا كمتر مسوول و كارشناس آموزشي پيدا مي‌شود كه با كليات حذف كنكور مخالف باشد.

اولين اقدام جدي براي حذف كنكور در سال 1385 اتفاق افتاد؛ در اين سال كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس وقت با كليات حذف كنكور موافقت كرد و قرار شد اين آزمون سراسري در سال 1390 به طور كلي حذف شود و به جاي آن، سوابق تحصيلي دانش‌آموز جايگزين كنكور شود. اما سال 90 هم كه از راه رسيد،‌ باز بساط كنكور پهن شد و دوباره سرنوشت قافله‌اي طالب دانش به نتايج اين آزمون گره خورد. اين‌بار قرار شد كه كنكور در سال 92 يا 93 حذف شود؛ قراري كه اين بار هم معلوم نيست دقيقا چه زماني جامه عمل به خود بپوشد.

در همين زمينه، محمدحسين سرورالدين، رئيس سازمان سنجش در حاشيه بازديد از حوزه امتحاني كنكور سراسري سال90 در جمع خبرنگاران با قاطعيت گفت: آخرين تصميم كارگروه ماده4 حذف كنكور، اين است كه حذف كنكور تا سال 93 محقق شود و سال 92 آخرين كنكور باشد، اما بررسي اين موضوع زمانبر است، زيرا قرار است يك شيوه 40ساله به شيوه‌اي ديگر تغيير كند.

كارگروه ماده 4 حذف كنكور كه رئيس سازمان سنجش از آن نام برده است، ‌متشكل از وزراي علوم و آموزش و پرورش، رئيس سازمان سنجش، نمايندگان دانشگاه آزاد و وزارت بهداشت و رئيس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس است كه موظف هستند با ارائه راهكارهاي علمي و عملي، مسيري را فراهم كنند كه در آن، گزينش دانشجو از طريق كنكور به گزينشي بر مبناي سوابق تحصيلي دانش‌آموز تغيير يابد.

بدقولي دوباره ممنوع!

شكي نيست كه كشتن يك غول 40 ساله به همين راحتي‌ها هم نيست. موانع و چالش‌هاي پيش‌روي اين حذف ضروري، به حدي زياد است كه خيلي‌ها معتقدند سيستم آموزشي كشور نمي‌تواند كنكور را تا سال 93 حذف كند و در واقع اين عده بر اين باورند كه با توجه به حجم مشكلاتي كه فراروي حذف كنكور قرار دارد، اين بار هم مسوولان ذي‌ربط، بدقول مي‌شوند و به وعده‌هاي خود عمل نخواهند كرد.

در همين زمينه، يكي از پرسرو صداترين اظهار نظرهاي هفته‌هاي اخير را معاون آموزش و پرورش استان همدان ابراز داشت كه در بسياري از سايت‌هاي خبري نيز انعكاس وسيعي پيدا كرد.

دقيقا يك هفته بعد از آن كه وزير علوم از حذف قطعي كنكور در سال 93 خبر داد، محمود نقوي، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش استان همدان با اشاره به مصايب عملي شدن اين وعده تاكيد كرد: اولين خروجي‌هاي سال ششم ابتدايي در زمان فارغ‌التحصيلي بدون كنكور وارد دانشگاه مي‌شوند. آزمون كنكور سراسري همچنان براي دانش‌آموزان تا 6 سال آينده برقرار است و سند تحول بنيادين بتدريج اجرا مي‌شود، بنابراين اولين خروجي سال ششم ابتدايي ديگر از طريق كنكور سراسري وارد دانشگاه نمي‌شود!

اين سخن نااميدكننده به اين معنا بود كه به گفته اين مسوول، قطار بي‌رمق حذف كنكور در سال 97 به ايستگاه آخر مي‌رسد.

در هر حال، 3 بار خلف وعده مسوولان، اين شبهه را قوت داد كه نكند باز هم پروسه حذف كنكور به 6 يا 7 سال ديگر ختم شود، اما اين بار حسين توكلي، مشاور عالي سازمان سنجش كه خيلي‌ها او را به عنوان پيشكسوت كنكور كشور مي‌شناسند، در گفت و گو با خبرنگار جام‌جم اين خبر را تكذيب كرد و گفت: ما بشدت اين‌گونه اظهارنظرها درخصوص تعويق دوباره مراحل حذف كنكور را رد مي‌كنيم؛ كارگروه حذف كنكور تصميم قطعي‌اش را گرفته است و قطعا كنكور تا سال 1393 حذف خواهد شد.

جايگزين كنكور چيست؟

حذف كنكور بايد دير يا زود انجام شود، در آن شكي نيست اما آيا واقعا بعد از كنكور، سيستم گزينش دانشجو عادلانه‌تر از قبل مي‌شود؟ آيا اين شيوه جديد، مدرسه و دانشگاه را به سمت و سوي بالندگي و توليدات علمي بيشتر سوق مي‌دهد؟

درواقع، سخن اينجاست كه بايد چه سيستم كارآمد و عملي به جاي كنكور جايگزين شود تا هم متقاضي از اين شيوه گزينش راضي باشد و هم سيستم آموزش عالي بتواند دانش‌آموزان شايسته را به دقت و سهولت انتخاب كند؟

در همين راستا، دكتر كامران صداقت، كارشناس جامعه‌شناسي درخصوص مشكلات پيش روي حذف كنكور به جام‌جم مي‌گويد: ما در حال حاضر نابرابري‌هاي آموزشي زيادي در كل كشور داريم، وجود مناطق يك و 2 و 3 در آزمون كنكور بخوبي مويد اين نابرابري است. يعني به دليل اين كه هنوز هم بسترهاي حذف كنكور در كشور آماده نيست، حذف كنكور در شرايط فعلي، نه ‌عاقلانه و نه‌ ممكن است.

صداقت در خصوص راه‌ها و شيوه‌هاي جايگزين براي آزمون كنكور عنوان مي‌كند: براي حذف كنكور، ما بايد پذيرش بومي را جدي‌تر بگيريم، براي كنكور قطب‌هاي مختلفي در كشور ايجاد كنيم و پذيرش دانشجو از جنبه كشوري به جنبه منطقه‌اي تبديل شود. همچنين براي محقق شدن پروسه حذف كنكور، ‌بايد دانش‌آموز براساس معدل وارد دانشگاه شود؛ البته نبايد براي انجام اين كار، فقط معدل كتبي سال سوم دبيرستان محاسبه شود، بلكه بايد معدل كتبي پايه اول دبيرستان تا پيش‌دانشگاهي منظور گردد. وي مي‌افزايد: متاسفانه در حال حاضر تنها در يك پايه تحصيلي دبيرستان (سوم متوسطه)، آزمون نهايي برگزار مي‌شود كه اين خود يك تقليل ناصواب است.

اين كارشناس جامعه‌شناسي با بيان اين‌كه بايد رقابت براي پذيرش دانشجو براساس ويژگي‌هاي همان منطقه تعريف شده باشد و در واقع نبايد يك دانش‌آموز آذربايجاني با يك دانش‌آموز اصفهاني رقابت كند، ادامه مي‌دهد: در كشورهايي مثل انگليس، سوئيس و فرانسه، مشكلي به نام كنكور وجود ندارد و حتي برخي ظرفيت‌هاي دانشجويان دانشگاه‌ها را از دانشجويان خارج از كشور پر مي‌كنند، اما در كشور ما به‌دليل نابرابري‌هاي آموزشي، برگزار نشدن امتحانات كشوري و سراسري در كليه مقاطع دبيرستان، فعاليت‌هاي گسترده آموزشگاه‌هاي متعدد كنكور و... ممكن نيست كه كنكور تا سال 93 حذف شود.

وي در پايان تاكيد مي‌كند: شما ببينيد كه حتي جلسات ستاد حذف كنكور هم به طور مرتب برگزار نمي‌شود و 2 سال است كه ما خروجي اين ستاد را نديده‌ايم؛ در كل با وجود تمام موانعي كه نام برده شد، گمان مي‌كنم حذف كنكور حداقل تا 5 سال ديگر هم محقق نخواهد شد.

به هر حال، شايد براي قضاوت نهايي در اين خصوص، بايد 2 سال ديگر نيز منتظر بمانيم و ببينيم كه آيا در نهايت، پس از گذشت 2 سال، غول كنكور از صحنه آموزش كشور حذف خواهد شد يا اين كه سال 93 هم از راه مي‌رسد ولي دوباره پرونده حذف كنكور به سال و سالياني ديگر موكول مي‌شود.

امين جلالوند ‌/ ‌گروه جامعه

حذف كنكور به شرط انصاف و آرامش


اضطراب، بخش جدايي‌ناپذير هر آزموني است، از يك آزمون ساده گرفته تا آزمون‌هايي كه سرنوشت‌ساز محسوب مي‌شود. البته هر چه سختي آزمون و حساس بودن آن زياد باشد، به همان نسبت استرس و اضطراب آن آزمون بيشتر خواهد بود.

كنكور سراسري دانشگاه‌هاي كشور نيز از آنجايي كه به غلط يا درست در چند دهه اخير سرنوشت‌سازترين آزمون كشور شده است، دست و دل هر داوطلبي را مي‌لرزاند.

علل و عوامل اضطراب امتحان در افراد، مختلف و متفاوت است، اما در روان‌شناسي اين مساله را به شكل كلي در 3 بخش مورد بررسي قرار مي‌دهند.

عوامل فردي و شخصيتي مانند اضطراب عمومي، پايين بودن اعتماد به نفس، هوش، تمركز و بويژه روش‌هاي نادرست مطالعه و انتظارات نادرست از خود از اين علل محسوب مي‌شود.

عوامل آموزشگاهي و اجتماعي همچون انتظارات معلمان، رقابت، سيستم آموزشي حاكم بر مدارس، نوع درس و مدرك‌گرايي و عوامل خانوادگي چون شيوه تربيتي والدين، انتظارات سطح بالاي والدين، جو عاطفي حاكم بر خانواده، ويژگي‌هاي شخصيتي والدين و طبقه اقتصادي و اجتماعي آنها نيز در استرس و اضطراب افراد در آزمون‌هاي مهم نقش اساسي دارد.

اما كنكور سراسري از نگاه كارشناسان از آن دسته آزمون‌هايي محسوب مي‌شود كه همه عوامل شخصي، اجتماعي و خانوادگي را براي داشتن اضطراب فراهم مي‌كند. در خانواده‌ها و مدارس معمولا از آموزش مهارت‌هاي زندگي كه براي كنترل خشم، استرس و سختي‌هاي زندگي كاربرد دارد، خبري نيست. سيستم نظام آموزش در مدارس و خصوصا آموزشگاه‌هاي كنكور كاملا بر محور رقابت، نمره‌گرايي و توجه به رشته و مدرك تحصيلي خاص مي‌چرخد و در خانواده‌ها نيز باورهاي غلطي تعريف شده كه موفقيت فرزندانشان را كاملا بر اساس شاخص رتبه و قبولي در دانشگاه تعريف مي‌كنند.

با اين تفاسير از داوطلبان كنكور جز گذراندن اين آزمون با تجربه‌اي سخت از ترس و اضطراب انتظاري نمي‌توان داشت.

روزهاي شلوغ اورژانس

گزارش‌هاي اورژانس سراسر كشور در روزهاي برگزاري كنكور در هر سال نشان مي‌دهد كه تعداد مراجعه‌كنندگان در اين روزها افزايش مي‌يابد. افزايش مراجعات پزشكي با ناراحتي‌هاي جسماني نظير سندرم روده تحريك‌پذير، تهوع و استفراع، دل پيچه، تشديد حملات آسمي، ‌افسردگي و متعاقب آن كاهش تمركز و اختلالات خواب از علل مراجعه به اورژانس است كه علت همه آنان چيزي جز اضطراب كنكور نيست.

ناگفته نماند كه از نگاه روان‌شناسان وجود اندكي اضطراب براي افزايش كيفيت مطالعه الزامي است، اما اضطراب شديد با علائم جسماني باعث اختلال در تمركز و كاهش توانايي ذهني شده و مانعي براي مطالعه و در نتيجه كاهش كيفيت پاسخگويي در آزمون مي‌شود.

اما علاوه بر اين مشكلات جسمي، مشكلات روحي پيشتر از روزهاي آزمون، در تمام ماه‌هاي درس خواندن همراه داوطلبان است. استرس و اضطراب ناشي از اين آزمون رقابتي نه تنها داوطلبان كه حتي خانواده‌هاي آنها را نيز درگير موضوع مي‌كند. از اين رو خيلي از كارشناسان معتقدند حذف يا تغيير كنكور به عنوان آزمون ورودي دانشگاه‌ها مي‌تواند به جمعيت زيادي از جامعه شامل داوطلبان و خانواده‌هايشان كمك كند.

همه روش‌هاي برگزاري كنكور

تاريخچه كنكور از برگزاري اولين آزمون آن تاكنون نشان مي‌دهد كه اين آزمون روش‌هاي مختلفي را به خود ديده است. زماني براي ورود به دانشگاه، آزمون‌هاي اختصاصي و عمومي به شكل جداگانه برگزار مي‌شد.

در دوره‌اي تاثير معدل امتحانات نهايي، شاخص ورود به دانشگاه بود تا جايي كه در برخي سال‌ها معدل ضريب 5 داشت. گاهي اوقات براساس گروه‌هاي آموزشي و آزمايشي اين كار انجام مي‌شد؛ زماني هم در گروه‌هاي آزمايشي، زيرگروه‌هاي آزمايشي لحاظ مي‌شد.

در واقع از ابتداي تاسيس دانشگاه‌ها در ايران تا سال ۱۳۴۲ هر دانشگاهي براي پذيرش دانشجو مستقل عمل مي‌كرد و دانشكده‌ها با گرفتن امتحانات ورودي خاص خود، دانشجويان را برمي‌گزيدند. از اوايل دهه ۱۳۴۰ دانشگاه‌هاي زيادي همچون صنعتي آريامهر، پلي‌تكنيك، ملي، فردوسي و جندي‌شاپور ساخته شد.

از اين زمان حجم متقاضيان ورود به دانشگاه زياد شد و مديران آموزش عالي آن زمان را وادار كرد راه حلي به نام كنكور براي گزينش ورود به دانشگاه انتخاب كنند.

چه روشي استرس كمتري دارد؟

هنوز كسي نمي‌داند كدام روش مي‌تواند آثار رواني كنكور را كمتر كند، چرا كه روش‌هاي مختلف برگزاري كنكور تاكنون، معايب خاص خودشان را داشته‌اند و هيچ روش بدون نقصي وجود نداشته است.

مثلا در آن سال‌ها كه پذيرش توسط خود دانشگاه‌ها انجام مي‌شد و به عبارتي مي‌توان گفت كه دانشگاه‌ها آزادي عمل بيشتري داشتند باز هم ايراداتي مطرح مي‌شد، از جمله اين كه هر داوطلب مي‌توانست در يك دانشگاه ثبت‌نام كند، پس دانشگاه‌ها بايد فهرست‌ها را، چند بار براي تكميل ظرفيت اعلام مي‌كردند. عيب ديگر آن سليقه‌اي شدن بود، زيرا افرادي با وجود داشتن شرايط پذيرفته شدن در دانشگاه، به دلايلي خاص جذب دانشگاه مورد نظر نمي‌شدند.

روش معدلي شدن نيز مشكلات خاص خودش را دارد، چرا كه بر اساس اعلام سازمان سنجش احتمال خطا در نمره‌دهي نيز زياد است. بر اساس اعلام اين سازمان به طور نمونه يك برگ امتحان تشريحي به 5 ممتحن داده شده و 5 نمره مختلف به دست آمده و اين نشان مي‌دهد كه ممكن است در اين زمينه اشكالات و سوءاستفاده‌هايي صورت گيرد. به اين صورت كه ممكن است اعمال سوابق تحصيلي و تصحيح برگه‌هاي امتحانات نهايي كه به صورت منطقه‌اي انجام مي‌گيرد، مورد سوءاستفاده و اعمال سليقه قرار گيرد.

با اين تفاسير بهترين روشي كه مي‌تواند جايگزين حذف كنكور باشد روشي خواهد بود كه هم انصاف و اعتدال در نحوه گزينش داوطلبان در آن به دقت اعمال شود و هم اين‌كه بتواند تبعات رواني و روحي كنكور را به حداقل برساند.

مستوره برادران نصيري / گروه جامعه