از اصبغ بن نباته از علي (ع) روايت شده كه: قرآن در چهار بخش نازل شد كه يك ‌چهارم آن درباره اهل‌بيت (ع)، يك‌ چهارم درباره دانشمندان ما، يك چهارم درباره سنّت‌ها و مثل‌ها و يك‌ چهارم واجبات و احكام است. ابن عباس هم مي‌گويد كه 300 آيه در شأن علي (ع) نازل شده است.

به گزارش خبرنگار آئين و انديشه فارس، براساس گفته علما و دانشمندان، وجود مقدّس علي (ع) به عنوان يگانه شخصيت وارسته و برتر در ميان صحابي رسول خدا (ص) محسوب مي‌شود كه آيات مدح و ثنا را خداوند متعال در حق آن حضرت نازل فرموده است. روايات متعدد و معتبري موجود است كه اين حقيقت را با صراحت هرچه تمام‌تر بيان مي‌دارند.

ابن‌عباس معتقد است: در شأن علي (ع) 300 آيه نازل شده است. حافظ الحسكاني در كتاب شواهد التنزيل نقل مي‌كند كه از اصبغ بن نباته روايت شد كه گفت: «علي (ع) فرموده است: قرآن در چهاربخش نازل شد كه يك‌چهارم آن درباره ما (اهل‌بيت)، يك‌چهارم درباره دانشمندان ما، يك چهارم درباره سنّت‌ها و مثل‌ها و يك ‌چهارم واجبات و احكام است. پس كرامت‌هاي قرآن براي ماست. يعني مصداق بارز آياتي كه جوانمردي، مروّت و بزرگي را بيان مي‌كنند، اهل‌بيت (ع) هستند.

اكنون تعدادي از اين آيات به استناد منابع اهل‌سنت در پي مي‌آيد:

*آيه 55 سوره مائده: انما وليّكم الله ورسوله والذين آمنوا والذين يقيمون الصلوة ويؤتون الزكوة وهم راكعون. سرپرست و رهبر شما تنها خداست و پيامبر او و آنها كه ايمان آوردند و نماز را برپاي مي‌دارند و در حال ركوع زكات مي‌پردازند.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: روزي اميرالمومنين علي (ع) در مسجد مشغول عبادت و نماز بود. هنگامي كه حضرت به ركوع رفت، سائلي وارد مسجد شد و تقاضاي كمك كرد. آن بزرگوار در همان حال ركوع، انگشتر خود را به سائل نشان داد و سائل نيز آن را از انگشت مبارك حضرت خارج كرد و شادمان از مسجد بيرون رفت. اهميت اين عمل به اندازه‌اي بود كه خداوند به خاطر آن آيه شريفه فوق را نازل كرد.

* آيه 247 سوره بقره: الذين ينفقون اموالهم باللّيل والنهار سرّاً و علانية فلهم أجرهم عند ربّهم ولاخوف عليهم ولاهم يحزنون. كساني كه مال خود را در شب و روز و پنهاني و آشكارا انفاق مي‌كنند، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نيكو خواهد بود و هرگز بيمناك و اندوهگين نخواهند بود.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: ابن‌عباس نقل مي‌كند: نزد علي (ع) چهار درهم بود كه حضرت يك درهم را شب و درهم ديگر را روز و درهم سوم را در خفا و چهارم را آشكارا انفاق كرد (ممكن است يكي از دلائل استفاده‌ علي (ع) از اين چهار طريق در انفاق، رعايت حال هر گروه از فقرايي باشد كه مورد حمايت آن حضرت بوده‌اند) و خداوند به جهت اهميت اين عمل، آيه فوق را بر پيغمبر اكرم (ص) نازل فرمود.

* آيه 7 سوره مائده: يا ايّهاالرسول بلّغ ما انزل اليك من ربك وان لم‌تفعل فما بلّغت رسالته، والله يعصمك من الناس، ان‌الله لايهدي القوم الكافرين. اي پيامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است را كاملاً (به مردم) برسان و اگر چنين نكني، رسالت او را انجام نداده‌اي و خداوند تو را از (خطرات احتمالي) مردم نگاه مي‌دارد و خداوند جمعيت كافران را هدايت نمي‌كند.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: اين آيه در حقيقت حامل پيامي مهم و سرنوشت‌ساز و مبيّن حكم قطعي الهي در معرفي علي (ع) براي امامت و ولايت است. آيه با خطاب به پيامبر (ص) شروع مي‌شود و با تأكيد دستور مي‌دهد كه آنچه از طرف پروردگار متعال بر تو نازل شده است را به مردم برسان. سپس اخطار مي‌كند كه اگر از اين مأموريت خودداري كني، رسالت خويش را به انجام نرسانده و تبليغ دين را تمام نكرده‌اي. خداوند متعال بعد از بيان اين حكم، پيامبر اكرم (ص) را دلداري مي‌دهد و از شر بدخواهان ايمن مي‌‌سازد.

«ابن عساكر»، «سيوطي»، «ثعلبي» و جمعي ديگر از علماي اهل‌سنت با نقل روايات متعدد، مقصود از اين آيه شريفه را معرفي ولايت علي(ع) ذكر مي‌كنند.

از ابن سعيد خدري روايت شد كه گفت: اين آيه شريفه در روز عيد غدير خم بر پيامبر اكرم (ص) در مورد علي بن ابيطالب (ع) نازل شده است.

* آيه 4 سوره مائده: اليوم اكملت لكم دينكم واتممت عليكم نعمتي و رضيت لكم‌الاسلام ديناً. امروز اين دين شما را به حد كمال رساندم و بر شما نعمت خود را تكميل كردم و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) براي شما پذيرفتم.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: نقل شده كه پيامبر اكرم (ص) در مسير بازگشت از آخرين حج خود كه به حجةالوداع معروف شد، براساس حكم الهي، مردم را در وادي غدير خم گرد آورد و براي آنان خطبه خواند. آنگاه دست علي ابن ابي‌طالب (ع) را با دست خود گرفته، بلند كرد و با صداي رسا، ولايت و جانشيني آن حضرت را به همه اعلان كرد. وقتي پيامبر مطالب خويش را بيان كردند، اين آيه نازل شد.

* آيه 18 سوره سجده: أفمن كان مؤمناً كمن كان فاسقاً لايستمعون. آيا كسي كه با ايمان باشد مانند آن كسي است كه فاسق است؟ نه هرگز اين دو باهم برابر نيستند.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: روزي «وليد بن عقبه» با تكبر و غرور خطاب به اميرالمؤمنين علي (ع) گفت: انا والله ابسط منك لساناً واحدّ منك سناناً ... به خدا سوگند، من زباني گسترده‌تر و نيزه‌اي برنده‌تر از تو دارم. حضرت در پاسخ فرمودند: اسكت! انما انت فاسق (ساكت شو كه مسلماً تو فرد فاسقي هستي) پس در اين وقت آيه شريفه فوق بر پيامبر (ص) نازل شد و با كلمات آسماني و زيباي خود، مقام و عظمت علي (ع) را براي همه روشن‌تر و فسق وليد را آشكاتر كرد.

* آيه 19 سوره توبه: أجعلتم سقاية الحاج و عمارة المسجدالحرام كمن امن بالله واليوم الآخر وجاهد في سبيل‌الله لا يستوون عند‌الله والله لا يهدي القوم الظالمين. آيا رتبه سقايت و آب دادن به حاجيان و تعمير كردن مسجد‌الحرام را با مقام آن كس كه به خدا و به روز قيامت ايمان آورده و در راه خدا جهاد كرده است، يكسان مي‌شمريد؟ هرگز نزد خداوند يكسان نيستند (بلكه مقام اهل ايمان و مجاهدين برتر والاتر است) و خدا ظالمان را هدايت نخواهد كرد.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: در اين آيه شريفه به دو مشخصه بارز علي (ع) كه عبارت است از ايمان حقيقي و جهاد در راه خدا اشاره شده است. براساس رواياتي كه اغلب نيز از طريق اهل‌سنت نقل شده است، علت نزول اين آيه شريفه مربوط مي‌‌شود به وقتي كه عباس بن مطلب و شيبه در برابر علي (ع) اظهار فخر و بزرگي مي‌كردند و خود را از آن حضرت برتر مي‌شمردند. در آنجا عباس خطاب به حضرت گفت: به من فضيلتي داده شده كه به كسي داده نشده و آن عبارت است از مقام سقايت (سيراب كردن حاجيان). شيبه هم گفت: من نيز داراي صفت برجسته و نيكويي هستم كه عبارت است از تعمير مسجدالحرام. در اين هنگام علي (ع) فرمود: من داراي فضيلتي هستم كه شما هرگز داراي آن نيستيد. آن دو گفتند: اي علي! برتري و فضيلت تو در چيست؟ حضرت فرمود: با شمشير به بيني‌هاي شما زدم تا (خاضع شده) به خدا و رسولش ايمان آوريد. عباس با شنيدن اين سخن سخت برآشفت و با ناراحتي و خشم حركت كرد و بر پيامبر اكرم (ص) وارد شد و شكايت علي (ع) را نزد آن حضرت برد. پيامبر اكرم(ص)، علي(ع) را طلب كرد و از وي در مورد اين مسئله توضيح خواست. علي (ع) عرض كرد: يا رسول‌الله! سخن صحيح و حق را به او گفتم. حال مي‌خواهد ناراحت شود يا خرسند گردد. در اين وقت جبرئيل نازل شد و فرمود: اي محمد! خدايت بر تو سلام مي‌رساند و مي‌فرمايد: آيه شريفه «اجعلتم سقايةالحاج و ....» را بر آنها تلاوت كن. پس عباس سه مرتبه گفت: همانا خشنود و قانع شدم.

* آيه 7 سوره بيّنه: انّ‌الذين آمنوا و عملوا الصالحات اولئك هم خير البريّة. همانا كساني كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، آنان بهترين مخلوقات (خداوند) هستند.

«حافظ حسكاني» در شواهد التنزيل اين روايت را نقل كرده است: «از ابن عباس روايت شد كه گفت: وقتي اين آيه شريفه نازل شد، پيغمبر به علي (ع) فرمود: منظور از اين آيه، تو و شيعيانت هستيد كه در روز قيامت وارد عرصه‌ محشر مي‌شويد؛ در حالي كه هم شما از خدا و هم خدا را از شما راضي است و دشمن تو خشمگين وارد محشر مي‌شود؛ در حالي كه سرش را با غل و زنجير بالا نگه داشته شده است (و وارد جهنم مي‌شود.)

* آيه 207 سوره بقره: ومن الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله. بعضي از مردم (با ايمان و فداكار) جان خود را در برابر خشنودي خدا مي‌فروشند.

مفسران در تشريح اين آيه مي‌گويند: اين آيه اشاره دارد به هجرت پيامبر به مدينه كه به «ليلة‌المبيت» معروف شد و اشارتي واضح به فداكاري حضرت امير (ع) است؛ جايي كه در بستر به جاي پيامبر خوابيد تا او از حمله دشمنان جان به سلامت ببرد.

در قرآن كريم و در سوره‌هاي متفاوت آيات بسياري راجع به مقام و منزلت و شخصيت علي (ع) آمده است كه از جمله اين آيات مي‌توان به آيه ‌7 سوره رعد، آيه 10 سوره‌ واقعه، آيه‌ 33 سوره احزاب، آيه‌ 23 سوره شوري، آيه‌ 61 سوره آل عمران، آيه‌ 96 سوره مريم، آيه‌ 13 سوره مجادله، آيه‌ 17 سوره هود، آيه‌ 62 سوره انفال، آيه‌ 64 سوره انفال، آيه‌ 30 سوره محمد (ص)، آيه‌ 4 سوره تحريم، آيه‌ 24 سوره صافات، آيه‌ 25 سوره‌ احزاب، آيات 19 تا 21 سوره‌ الرحمن، آيات‌ 89 تا 90 سوره‌ نخل و آيه‌ 41 سوره زخرف اشاره كرد.

 

منبع: فارس