جام جم آنلاين: باز هم خميازه‌اي مي‌كشد و با بي‌حوصلگي سرش را روي ميز كار مي‌گذارد. خسته است و حوصله كاركردن ندارد؛ وقتي از او مي‌پرسي چرا اينقدر كسل هستي، جوابش مشخص است، چيزي كه هر سال تكرار مي‌كند: «بهار است ديگر!»
بيشتر ما چنين جوابي را شنيده‌ايم و باور داريم خواب‌آلودگي در بهار امري طبيعي است؛ در حالي كه در همين هواي خوب، بسياري از افراد سرحال و بانشاط مشغول كار هستند و هيچ نشانه‌اي از كسالت و رخوت ندارند.
دكتر سارا هاشم‌پور، پزشك عمومي در اين مورد به «جام‌جم» مي‌گويد: در فصل بهار به دليل افزايش طول روز، ميزان ترشح هورمون سروتونين در بدن بيشتر و ترشح هورمون ملاتونين كمتر مي‌شود؛ شايد شما هم بدانيد كه سروتونين، هورموني شادي‌بخش و نشاط‌آور است، در حالي كه ترشح هورمون ملاتونين باعث ايجاد رخوت مي‌شود.
وي ضمن بيان اين كه برخي افراد در فصل بهار شاداب‌تر هستند، توضيح مي‌دهد: با توجه به اين تغييرات به نظر مي‌رسد افراد بايد در فصل بهار بانشاط‌‌‌تر باشند؛ در واقع برخيافراد نيز همين‌طور هستند و در فصل بهار احساس سرحالي بيشتري مي‌كنند.
به گفته دكتر هاشم‌پور، در برخي افراد، اين روند و تنظيم هورمون‌ها به‌درستي انجام نمي‌شود و به همين دليل حالت‌هاي خواب‌آلودگي و بي‌حالي در آنها بروز مي‌كند. البته اين موضوع به هيچ‌وجه معناي بيماري ندارد و اين گروه از افراد به طور طبيعي با چنين وضعيتي روبه‌رو هستند.
وي با اشاره به تغيير ساعت خواب و بيداري نيز يادآور مي‌شود: تغيير ساعت رسمي از ابتداي بهار باعث مي‌شود طول روز نسبت به گذشته بيشتر شود و در نتيجه فعاليت روزانه هم افزايش مي‌يابد؛ افزايش فعاليت روزانه و تغيير برنامه خواب، به طور طبيعي موجب خستگي مي‌شود.
به گفته دكتر هاشم‌پور، در چشم انسان گيرنده‌هايي وجود دارد كه به غده‌اي كه مسوول ترشح ملاتونين است، پيام مي‌فرستد؛ اين گيرنده‌ها با نور كار مي‌كند و بنابراين كاملا طبيعي است كه با تغيير طول روز يا در مورد افرادي كه شبكار هستند، چرخه خواب و بيداري از حالت تعادل خارج شود.
وي مي‌افزايد: هنگام بيداري، بدن ما هورموني به نام ادنوزين ترشح مي‌كند؛ وظيفه ادنوزين آن است كه سلول‌هاي مغزي را كه مسوول بيدار نگه داشتن مغز است ، مهار كند؛ به اين معني كه هرقدر مدت طولاني‌تري بيدار بمانيم، ادنوزين بيشتري ترشح مي‌شود و در نتيجه مغز احساس نياز به خواب را بيشتر حس مي‌كند.
دكتر هاشم‌پور با اشاره به استفاده از وسايل گرمايشي در فصل زمستان خاطرنشان مي‌كند: اغلب افراد در فصل زمستان ترجيح مي‌دهند در محيط‌هاي گرم بمانند. همين موضوع موجب ايجاد كسالت زمستاني مي‌شود كه اين حالت مي‌تواند تا بهار نيز ادامه يابد.
درباره ساير علل ايجاد خواب‌آلودگي‌هاي بهاري نيز بايد گفت در فصل زمستان بدن براي اين‌كه خودش را گرم نگه دارد، رگ‌هاي سطحي را منقبض مي‌كند؛ در نتيجه خون بيشتري به بافت‌ها و از جمله مغز مي‌رسد.
در مقابل، هنگامي كه فصل گرما از راه مي‌رسد، رگ‌هاي سطحي منبسط مي‌شود تا تعادل گرمايي بدن را حفظ كند. با گشادشدن رگ‌ها، خون كمتري به ساير اندام‌ها و از جمله مغز مي‌رسد كه اين مساله هم مي‌تواند موجب ايجاد حس خواب‌آلودگي شود.
دكتر هاشم‌پور همچنين به افرادي اشاره مي‌كند كه دچار آلرژي‌هاي فصلي هستند و مي‌گويد: خواب آلودگي گروهي از افراد ممكن است به دليل آلرژي باشد؛ به اين معنا كه در اين افراد، گرفتگي و احتقان بيني موجب عدم اكسيژن‌رساني مناسب به بدن مي‌شود و در نتيجه فرد را خواب‌آلوده مي‌كند.
علاوه بر اين، استفاده از آنتي‌هيستامين هم شرايط را بدتر خواهد كرد. بنابراين توصيه مي‌شود اين افراد از داروهايي استفاده كنند كه خاصيت خواب‌آوري كمتري دارد.
بهار، مقصر همه خواب‌آلودگي‌ها نيست
خيلي از افراد كه در اين فصل به طور ناگهاني دچار حالت‌هاي خواب‌آلودگي و رخوت شديد مي‌شوند، بدون اين‌كه بررسي‌هاي لازم را انجام دهند بهار را عامل اصلي بروز اين وضعيت مي‌دانند؛ در حالي كه بايد بدانيد همه خواب‌آلودگي‌ها و خستگي‌هايي كه در اين زمان ايجاد مي‌شود به دليل تغيير فصل نيست و شرايط خاصي وجود دارد كه مي‌تواند فرد را دچار اين حالت كند.
دكتر هاشم‌پور در اين زمينه توضيح مي‌دهد: گروهي از بيماري‌ها مانند انواعي از افسردگي، اختلالات كليوي، فيبروميالژيا، آپنه خواب، سندرم پاهاي بي‌قرار، افزايش وزن، اختلالات تيروئيد و... نيز مي‌تواند باعث نياز بيشتر به خواب شود.
وي تاكيد مي‌كند: در صورتي كه خواب‌آلودگي و خستگي در فردي بسيار شديد باشد، به طوري كه كار روزانه او را مختل كند و اين حالت تنها به فصل بهار محدود نشود، حتماً بايد براي بررسي‌هاي بيشتر و دقيق‌تر به پزشك مراجعه كند.
خواب‌آلودگي تعطيل!
اگر شما هم در فصل بهار هميشه خواب آلود و كسل هستيد، بد نيست شيوه‌هايي را براي بهبود وضعيت امتحان كنيد؛ اين روش‌ها ساده است و در اغلب موارد مي‌تواند خواب‌آلودگي را از شما دور كند.
دكتر هاشم‌پور براي بهبود حس خواب‌آلودگي توصيه مي‌كند: شب‌ها به‌موقع و در زمان مشخصي آماده خواب شويد تا بتوانيد هنگام شب به اندازه كافي بخوابيد و بدنتان كاملا استراحت كند؛ پس به هيچ‌وجه بي‌دليل خوابتان را به تاخير نيندازيد.
وي با اشاره به تغيير ساعت‌ها در فصل بهار نيز مي‌گويد: براي اين‌كه اين تغيير ساعت موجب ناراحتي شما نشود، خودتان بايد برنامه خوابتان را تنظيم كنيد؛ به عنوان مثال مي‌توانيد هر شب چند دقيقه زمان خوابتان را تغيير دهيد تا به تدريج بدنتان به شرايط جديد عادت كند.
به گفته اين پزشك، بهتر است هنگام شب اتاق خواب خود را كاملاً تاريك كنيد و حتي اگر مي‌خواهيد از چراغ خواب استفاده كنيد دقت داشته باشيد اين چراغ، نور قرمز داشته باشد و نه آبي.
دكتر هاشم‌پور تاكيد مي‌كند: بهتر است صبح‌ها ورزش كنيد و با استفاده از ورزش‌هاي متعادل و معمول، خواب‌آلودگي را از خودتان دور كنيد. همچنين مي‌توانيد در طول روز نيز چرت بزنيد، ولي اين چرت‌زدن نيز قوانين خاصي دارد؛ چرت‌هاي روزانه بايد كوتاه باشد(20 تا 30 دقيقه در طول روز) و نبايد بي‌موقع يعني نزديك غروب انجام شود تا خواب شب را مختل نكند. حمام‌كردن با آب گرم و نوشيدن يك ليوان شير گرم پيش از خواب هم شيوه‌هاي موثري است كه مي‌تواند به اين افراد كمك كند. ترك سيگار نيز اغلب باعث ايجاد حسي بهتر و كاهش خواب‌آلودگي مي‌شود.
به گفته وي، در طول روز مي‌توان از مواد حاوي كافئين مانند قهوه هم استفاده كرد تا احساس خواب‌آلودگي كاهش يابد.