دكتر شرمن، استاد زيست‌شناسي دانشگاه كاليفرنيا از 12 بيماري‌سرنوشت‌ساز تاريخ مي‌گويد. بسيار پيش مي‌آيد كه تاريخ را به خاطر مباحث بسيار گسترده مربوط به آن همچون جنگ‌هاي خشونت آميز چه در ميان افكار عمومي و چه در ميان جوامع سرزنش مي‌كنند. شخصيت‌هاي اصلي داستان‌هاي تاريخي بعضاً تعدادي از شخصيت‌هاي برجسته، پادشاهان مستبد و زورگوياني هستند كه رفتارهاي آنها توانسته است روند توسعه جوامع گوناگون را از جهتي به جهت ديگر دگرگون سازد. در عين حال، برخي شخصيت‌هاي با نفوذ، كريه و بي‌رحم و ميكروسكوپي هستند.  ايروين شرمن، استاد بازنشسته رشته زيست شناسي دانشگاه«كاليفرنيا ريورسايد»در تازه‌ترين كتاب خود با عنوان«12بيماري كه دنياي ما را دگرگون كرد» شرح داده كه چگونه باكتري‌ها، انگل‌ها و ويروس‌ها در شهرها حركت كرده و ساكنان آنها را به نابودي مي‌كشانند، رهبران بزرگ و انديشمندان جوامع را از بين برده و به‌دنبال آن، بهداشت عمومي، وضعيت اقتصادي و شرايط سياسي را به خطر انداخته و تحت‌تأثير خود قرار مي‌دهند. نشريه U. S. NEWS با پروفسور ايروين شرمن درباره اينكه چگونه اين 12بيماري تاريخ را تحت‌تأثير خود قرار داده اند، گفت‌وگوي مفصلي انجام داده است. خلاصه‌اي از اين گفت‌وگو را در قالب مرور اين بيماري‌ها كه پروفسور شرمن درباره آنها نوشته، مي‌خوانيد. طاعون قرنطينه شدن شايد به صورت بالقوه راهي باشد براي محدودكردن بيماري تا از ابتلاي ساير مردم جلوگيري كند. اين روش به وسيله اروپاييان درباره غده خياركي مورد استفاده قرار گرفته است. شرمن مي‌نويسد: «وحشت و بي‌خبري، دلواپسي، قضاوت‌هاي عجولانه، انزوا و در هراس افتادن بيماران و جامعه همه و همه ناشي از نبود آگاهي كافي درباره طبيعت اين گونه بيماري هاست.» مالاريا يكي از مرگ آور‌ترين بيماري‌ها در طول تاريخ كه در سال سبب ابتلاي بيش از 300ميليون و مرگ حدود 3 ميليون نفر مي‌شود، مالارياست. اين بيماري اهميت كنترل ناقلان بيماري‌ها از جمله حيوانات يا حشرات را نشان مي‌دهد.  به باور شرمن، شايد يكي از عواملي كه اروپاييان را در نواحي تحت استعمارشان در قاره آفريقا به اين بيماري مبتلا مي‌كرد، اين بود كه آنان از نوعي نوشابه محتوي كنين و آبليمو داروي ضد باكتري كه از پوست درخت گنه‌گنه فراهم مي‌شد، استفاده مي‌كردند. آنفلوانزا از ميان بيماري‌هاي گوناگون، كمتر بيماري را مانند آنفلوانزا مي‌توان يافت كه بر آمار مرگ و مير در دنياي مدرن تأثير قابل توجهي داشته‌اند و تهديد بزرگي در راستاي صدمه زدن به زندگي و تندرستي سربازان و بر هم زدن شبكه‌هاي بهداشتي ارتش بوده‌اند.  برخي به ويلسون رئيس‌جمهور وقت، توصيه كردند كه مذاكرات وي در هنگام پيمان ورساي تحت‌تأثير شيوع اين بيماري در آن زمان بوده است. هموفيلي و نقص ذاتي در سوخت‌وساز بر اساس گفته‌هاي شرمن، اختلالات ارثي در خون مانند بيماري هموفيلي و نقص ذاتي در سوخت و ساز بدن، تأثيرات بسيار جدي بر حكام اروپايي داشته است. به‌طوري كه فرانسيسكو فرانكو، ديكتاتور بزرگ اسپانيا دچار چنين مشكلي بود و نمونه ديگر اين افراد رومانوف در روسيه است كه بسياري از مشكلات وي ناشي از وجود هموفيلي در خانواده‌اش بود. سيفليس  اين بيماري زماني توسط فلزات سنگيني مانند جيوه كه اثرات ناراحت‌كننده آن را از بين برده بود، درمان مي‌شد؛ اما بعدها با كشف عوامل ديگر، درمان آن شكل ديگري يافت. انتقال سريع اين بيماري از طريق روابط جنسي، فردي به نام پال ارليچ را برانگيخت تا با توليد دارويي كه خود به آن گلوله جادويي مي‌گفت، بيماران را نجات دهد و اگر دقت كرده باشيد، تاريخچه بسياري از داروها مي‌تواند به كار ارليچ منتهي شود  تب زرد به گفته شرمن، در برخي كشورها امكان غلبه كردن بر اين بيماري فراهم شده است؛ اما پشه ناقل اين بيماري نابود نشده و شايد هرگز هم نابود نشود. اين بيماري پيش از گسترش جنگ دوم جهاني در توسعه مناطق جنوبي ايالات متحده بر ساخت كانال پاناما بسيار مؤثر بود. ضمن اينكه، تنبلي ذاتي كه ميان اهالي جنوب وجود دارد در مقايسه با انرژي كه براي اهالي شمال سبب بشاش بودن آنها شده، نوعاً معرف ويژگي‌هاي ناشي از مرض يا نبود آن است. از آنجا كه پشه‌ها در زمستان به نسبت ساير فصول مقاومت كمتري دارند، بنابراين در نواحي شمالي بيماري تب زرد، نمي‌تواند وجود داشته باشد.  سل  اين بيماري زماني توسط فلزات سنگيني مانند جيوه كه اثرات ناراحت‌كننده آن را از بين برده بود، درمان مي‌شد؛ اما بعدها با كشف عوامل ديگر، درمان آن شكل ديگري يافت. انتقال سريع اين بيماري از طريق روابط جنسي، فردي به نام پال ارليچ را برانگيخت تا با توليد دارويي كه خود به آن گلوله جادويي مي‌گفت، بيماران را نجات دهد و اگر دقت كرده باشيد، تاريخچه بسياري از داروها مي‌تواند به كار ارليچ منتهي شود. شپش سيب زميني  گاهي بيماري‌ها نه تنها بر نحوه زندگي بشر تأثير مي‌گذارد بلكه بر آنچه مي‌خوريم نيز مؤثر است. از جمله شپش سيب زميني تأثير شديدي بر اين امر داشت؛ چرا كه مقدار قابل توجهي از آذوقه مردم ايرلند را در نيمه سال 1800 ميلادي نابود كرد. ساير بيماري‌هاي ناشي از گياهان، مي‌توانند به‌طور يكسان نتيجه و اثر بسيار زياد داشته باشند.  بسياري از كارشناسان كشاورزي بر كاشتن دقيق محصولات نظارت دارند و مي‌دانند كه يك بيماري به تنهايي مي‌تواند تهديد بزرگي براي بشر و تاريخ باشد. قحطي در ايرلند، توليد مثل و هجوم مهاجران ايرلندي به شهرهاي ايالات متحده را تحت‌تأثير قرار داد؛تازه وارداني كه با هدف حمايت از دمكراسي خود را از بند آداب و رسوم رها كرده و براي گسترش تأثير اتحاديه‌ها و اعمال نفوذ بر شخصيت‌هاي ملي در اين اتحاديه‌ها تلاش مي‌كردند.  وباي آسيايي گسترش اين بيماري به صورت جزئي و كلي، به‌وسيله شبكه‌هاي فاضلاب آلوده و نبود آب بهداشتي بسياري از نقاط جهان را تهديد مي‌كند؛ اما بهبود و مراعات اصول بهداشتي توانسته است سبب كاهش چشمگير اين بيماري در برخي جوامع شود. در قرن نوزدهم همه گيري اين بيماري، يك فيزيكدان انگليسي به نام جان اسنو را بر آن داشت تا دريابد كه چگونه بيماري به هر صورت در آب وجود دارد و نيز گونه‌اي باكتري راست و ميله‌اي شكل را شناسايي كرد كه ممكن بود تا سال‌ها بعد ناشناخته باقي بماند  اچ‌آي وي/ايدز  شرمن بر اين باور است كه هرگز نمي‌توان درباره بيماري‌هاي عفوني بدون بحث درباره ايدز گفت‌وگو كرد. همچنان كه درمان‌هاي دارويي امروزي اگر انجامشان امكان پذير باشد، در كاهش مرگ و مير ناشي از ايدز مؤثرند و اين بيماري را مي‌توان به وسيله آنچه وي آن را مداخله جدي در كنترل رفتارهاي پرخطر مي‌نامد، كنترل و حتي پيشگيري كرد. وي در اين باره مي‌گويد: «اين بيماري علاوه بر اينكه بسيار مدرن بوده،هنوز ارتباطاتي با بيماري‌هايي كه در گذشته وجود داشته‌اند و جوامع را به نحوي به صورت همه گير گرفتار كرده اند، دارد. »  آبله  اين بيماري واگيردار امروز به كمك واكسيناسيون ريشه كن شده است و شايد علم طب و واكسيناسيون دقيق‌ترين دستاورد از بين بردن تأثيرات بيماري آبله بود. اساساً مطالعات در زمينه مصونيت و واكسن‌ها از مطالعات درباره آبله آغاز مي‌شوند كه اميدهايي در مورد ريشه كن كردن ساير بيماري‌هاي مشابه پيش روي ما قرار مي‌دهد.

ترجمه مانا لقماني www.hamshahrionline.ir