جام جم آنلاين: چه بخواهيد و چه نخواهيد شايد تا چند سال آينده مجبور شويد يك دوچرخه بخريد و گاهي به جاي مترو، اتوبوس و وسيله نقليه شخصي براي رسيدن به مقصدتان چند كيلومتري ركاب بزنيد.
شايد بسياري از ما آنقدر به تردد با وسيله شخصي عادت كردهايم كه رفت و آمد با دوچرخه برايمان غيرقابل تصور است و فكر ميكنيم در زندگي شهري و مدرن امروز ديگر كمتر كسي حاضر ميشود با اين وسيله در شهر تردد كند، در حالي كه اين وسيله كوچك، پاكترين وسيله حمل و نقل عمومي است و ميتواند با ورود به ناوگان حمل و نقل شهري آسمان غبار گرفته و دودآلود شهرمان را دوباره پاك و آبي كند.
اين مسكن با اين كه چند سالي است براي ترافيك سرسامآور پايتخت تجويز شده، اما هنوز زيرساختهاي لازم براي اجراي مطلوب و بينقص آن فراهم نشده است، در چنين شرايطي كارشناسان حوزه حمل و نقل و ترافيك معتقدند اين وسيله نقليه در آيندهاي نهچندان دور بار سنگيني را از دوش خيابانهاي ترافيكزده شهرمان برخواهد داشت.
قدمت 2 دههاي دوچرخه در ايران
روزي كه براي اولينبار چرخ دوچرخه توسط كارمندان سفارت انگليس در خيابانهاي تهران به چرخش درآمد، تهرانيها با تعجب به اين وسيله نگاه كردند چرا كه باور نميكردند انسان بتواند روي دو چرخ تعادل خود را حفظ كند.
حالا با گذشت بيش از 2 قرن از ورود دوچرخه به ايران، نهتنها بسياري از كارشناسان حوزه حمل و نقل و ترافيك بلكه مسوولان شهري نيز بتدريج به اين نتيجه رسيدهاند كه براي برونرفت از بحران ترافيك، چارهاي جز روي آوردن به مدلهاي حمل و نقلي پاك، كمهزينه و قابل دسترس نيست. سابقه احداث مسير ويژه دوچرخهسواري در كلانشهر تهران به اواسط دهه 70 بازميگردد؛ همان زمان كه مسير ويژه دوچرخهسوارها از كوي دانشگاه تهران تا بلوار كشاورز و دانشگاه تهران آماده و اجرا شد، اما به دلايل متعدد مورد استقبال قرار نگرفت و سپس برچيده شد.
اما در رويكردي جديد توسعه مسيرهاي دوچرخهسواري از چند سال پيش در مناطق شرقي و غربي شهر مورد توجه قرار گرفت و در اين راستا منطقه 8 به دليل خيابانهاي عريض و مسيرهاي كمشيب به عنوان يكي از اولين مناطق تهران داراي مسيرهاي ويژه، ايستگاههاي دوچرخه و همچنين دوچرخههاي مخصوص شد.
حالا با گذشت چند سال تعدادي از مناطق شهر از جمله مناطق 12، 8، 22، 20 و... داراي ايستگاههاي كرايه دوچرخه هستند و هر چند شهرداريهاي مناطق نيز احداث مسيرهاي ويژه دوچرخهسواري و راهاندازي ايستگاههاي كرايه دوچرخه را در سال جديد نيز دنبال خواهند كرد، اما برخي مشكلاتي كه اين طرح در اجرا با آن مواجه بوده، توجه مسوولان شهري براي رفع اين نواقص را ميطلبد.
تجربه ديگر شهرهاي دنيا
دوچرخه در بسياري از كشورهاي پيشرفته به عنوان نوعي مد حمل و نقلي مناسب و بهصرفه شناخته است، از جمله كشورهاي پيشرو در استفاده از دوچرخه به عنوان سيستم درونشهري، ميتوان چين، هلند، دانمارك، آلمان، انگلستان، كانادا، آمريكا و استراليا را نام برد.
چين كه پرجمعيتترين كشور دنياست، بيشترين درصد استفاده از سيستم دوچرخه را نيز بين شهرهاي دنيا به خود اختصاص داده است. در شهر شيجياژوهانگ 8/55 درصد و در تيجيان 7/52 درصد از سفرهاي داخل شهري توسط دوچرخه انجام ميگيرد.
دوچرخهسواري در آمستردام هلند بهترين شيوه حمل و نقل در شهر و جزيي از زندگي مردم اين شهر به حساب ميآيد. دوچرخه در شهر گرونگن، بيش از 38 درصد و در آمستردام 27 درصد از سهم سفرها را به خود اختصاص ميدهد.
در آلمان نيز دوچرخه، در شهرهاي مينستر، فريبورگ 27 درصد و در مونيخ، برلين و فرانكفورت، بيش از از 10 درصد كل سفرها را به خود اختصاص ميدهد.
احداث 1000 خانه دوچرخه تا پايان امسال
امروزه در مديريت ترافيك شهرهاي دنيا توسعه دوچرخهسواري نقش بسيار مهمي دارد به طوري كه اين امر در بيشتر كشورهاي پيشرفته نيز مورد استفاده قرار گرفته است.
نكته: بستهبودن در شيشهاي جايگاههاي ويژه كرايه دوچرخه در اكثر ساعات روز، مشخص نبودن مسيرهاي ويژه تردد دوچرخهسوارها و جدي گرفته نشدن اين حريم از سوي رانندگان خودروها، مهمترين گلايههاي شهروندان علاقهمند به استفاده از دوچرخه در سطح شهر است
دوچرخه نسبت به ساير وسايل نقليه ارزانتر، پاكتر، كمحجمتر و تعمير و نگهداري آن آسانتر است و در صورت عموميت گامي در راه بهبود سلامت جسمي جامعه خواهد بود. براي همين شهرداري تهران از سال 1385 تلاش كرده تا اين وسيله نقليه را نيز وارد چرخه حمل و نقل كند، در اين راستا قرار است تا سال آينده تعداد خانههاي دوچرخه به يكهزار برسد. دبير انجمن دوچرخهسواري شهرداري تهران با بيان اين كه سال 86 بحثهاي تحقيقاتي در اين زمينه در شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك صورت گرفت و منطقه 8 به عنوان پايلوت اين امر انتخاب شد، توضيح ميدهد: تا پايان سال 89 حدود 112 كيلومتر مسير ويژه دوچرخه در شهر تهران احداث شده بود و اين در حالي است كه با اضافه شدن 138 كيلومتر ديگر به اين مقدار، هماكنون شهر تهران داراي 250 كيلومتر مسير ويژه دوچرخهسواري است.
منوچهر دانشمند درخصوص ايجاد مسيرهاي دوچرخهسواري ميگويد: گرچه نميتوان يك دوچرخهسوار را محدود به يك مسير كرد، اما ايجاد مسيرهاي ويژه ميتواند سهم بسزايي در ايمني دوچرخهسواران داشته باشد.
وي به روند احداث خانههاي دوچرخه پرداخته و از احداث 1000 خانه دوچرخه در سال 91 خبر داده و ميافزايد: تا پايان سال 89 تعداد 63 خانه دوچرخه در شهر تهران مورد بهرهبرداري قرار گرفته كه در حال حاضر بالغ بر 90 خانه دوچرخه در سطح تهران قابل بهرهبرداري است. طبق طرح جامع حمل و نقل و ترافيك تا پايان سال 91 بايد 1000 خانه دوچرخه در سطح پايتخت احداث شود.
وي با بيان اين كه در آيندهاي نهچندان دور تهران به شهر دوچرخهسوارها تبديل خواهد شد، ميگويد: در حال حاضر رقمي بالغ بر 3 هزار دستگاه دوچرخه در شهر تهران فعال هستند كه قرار است تا پايان سال 91 اين تعداد افزايش قابل توجهي يابد.
تشكريهاشمي معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران نيز افزودن دوچرخه به مدهاي حمل و نقلي تهران را از اولويتهاي مهم سال 91 اعلام كرده و در اين راستا به تجهيز و توسعه مسيرهاي ويژه دوچرخه اشاره ميكند.
گلايه شهروندان از برخي مشكلات
اين روزها منطقه 22 (شمال غرب تهران) و منطقه 20 (جنوب تهران) مجهز به خطوط ويژه دوچرخه و ايستگاههاي دوچرخه شدهاند و ديگر مناطق نيز ايجاد اين مسيرها را در برنامه دارند.
هر چند طرح استفاده از دوچرخه در حمل و نقلهاي درونشهري پايتخت كم و بيش مورد استقبال شهروندان و بخصوص جوانان قرار گرفته، اما وجود برخي مشكلات و نواقص زمينه بيانگيزگي علاقهمندان را نيز فراهم آورده است.
بستهبودن در شيشهاي جايگاههاي ويژه كرايه دوچرخه در اكثر ساعات روز، مشخص نبودن مسيرهاي ويژه تردد دوچرخهسوارها و جدي گرفته نشدن اين حريم از سوي رانندگان خودروها به طوري كه دوچرخهسوارها هنگام تردد در سطح شهر احساس ناامني ميكنند، از مهمترين گلايههاي شهروندان علاقهمند به استفاده از دوچرخه در حمل و نقلهاي كوتاهشان در سطح شهر است.
البته موارد ديگري را نيز براي استفاده از دوچرخه آن هم در تهران مطرح ميكنند كه از جمله ميتوان به شيب شمالي و جنوبي تهران اشاره كرد كه در بعضي مناطق استفاده از اين وسيله نقليه سودمند را مشكل ميكند.
منوچهر دانشمند، دبير انجمن دوچرخهسواري شهرداري تهران در اين باره ميگويد: اجراي اين طرح در مناطق مركزي تهران با مشكل خاصي مواجه نيست، تنها مشكل موجود، عرض كم برخي خيابانهاست اما در مناطقي مانند 3 و يك كه معابر شيب تندي دارند يا بايد از دوچرخههاي خاص استفاده شود يا مانند برخي كشورها مسيرها به صورت يكطرفه و موافق شيب باشد.
شايد امروز، جايگزينكردن دوچرخه به جاي اتومبيل و موتورسيكلت براي ما غيرقابل تصور باشد، اما شايد در آينده نزديك روزي فرا برسد كه در هر خانهاي يك يا 2 نفر از اعضاي خانواده براي ترددهاي شهري خود گزينه دوچرخه را به عنوان وسيله حمل و نقلي پاك، ايمن و ارزان انتخاب كنند، اما اين مهم محقق نميشود مگر اين كه مسوولان شهري با برنامهريزي مدوني در اين زمينه ضمن فراهمآوردن زيرساختهاي لازم، موانع و مشكلات موجود براي نهادينه كردن فرهنگ استفاده از دوچرخه در سفرهاي درونشهري را از ميان بردارند.
به اين ترتيب شايد بتوان به اين گزينه حمل و نقلي نيز به عنوان راهكاري به ظاهر كوچك اما تاثيرگذار براي بهبود آلودگي هوا و كاهش بار ترافيك شهر به طور جدي انديشيد.
پوران محمدي / گروه جامعه