جام جم آنلاين: خيلي‌ها بلوغ نوجوانان را زودتر از سن انتظار، آفت و بلا مي‌دانند، خيلي از والدين از اين بلوغ ابراز نگراني مي‌كنند و عده‌اي هم آن را معادل گرايش به گناه مي‌دانند، آيا چنين برداشت‌هايي از بلوغ زودرس منطقي است؟
آخرين بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه طي 10 سال اخير سن بلوغ دختران دانش‌آموز ايراني به ميزان قابل توجهي كاهش يافته است. به طوري كه اين بلوغ به عنوان دليلي بر اختلالات قامتي و كوتاهي قد دختران تعبير شده است.روان‌شناسان معتقدند: از نظر اجتماعي بلوغ زودرس باعث مي‌شود كودك دچار خشونت، لجاجت، عصيان در برابر ديگران، تن دادن به انزوا و گوشه‌گيري و ارتباطات نامناسب شود.

از نگاه برخي روان‌شناسان بلوغ زودرس عاملي در بروز يكسري مشكلات اخلاقي است و نوجوان از نظر عقلاني وقتي در گروه همسالان قرار مي‌گيرد، از نظر تمايلات نفساني و خواسته‌هاي غريزي تمايلات بزرگ‌ترها را دارد و چون از نظر عقلاني به درجه‌اي از رشد نرسيده كه قادر به حفظ و كنترل خود شود، ممكن است بيشتر به لغزش بيفتد.اما تجربه ثابت كرده كه متاسفانه علت تمام اين پيشداوري‌ها دانش و آگاهي اندك مربيان و والدين در مورد بلوغ زودرس است و بسياري از نوجوانان نيز هيچ اطلاعات خاصي در مورد بلوغ زودرس ندارند و هيچ اطلاع‌رساني صحيحي در نظام آموزش پيش‌بيني نشده است. اين در حالي است كه موثرترين فرآيند درمان انجام معاينه و درمان بسيار زود، قبل از 12 سالگي است و بعد از آن درمان‌ها بدون اثر است.

كاهش سن بلوغ و عوارض آن

دكتر مجيد ابهري، متخصص علوم رفتاري و آسيب‌شناسي اجتماعي مي‌گويد: «انسان در يك مرحله از زندگي به بلوغ جسمي و طبيعي مي‌رسد. از نقطه نظر رفتارشناسان 3 نوع بلوغ براي هر انسان در نظر گرفته مي‌شود كه عبارتند از: بلوغ جسماني، فكري و فرهنگي و بلوغ اجتماعي كه ملاك رشد جسماني در جوامع مختلف بلوغ جسماني است يعني بعد از گذار از بلوغ جسماني فرد مستعد ازدواج يا برقراري ارتباط با جنس مخالف مي‌شود و هورمون‌هاي جنسي بعد از بلوغ با توجه به شرايط محيطي شروع به ترشح مي‌كنند، معمولا در شرايط اقليمي گرم و با تغذيه محيط گرم بلوغ جنسي 3 تا 5 سال نسبت به شرايط اقليمي سرد زودتر در رفتار به وجود مي‌آيد.»

به طور كلي ملاك بلوغ جنسي سن تقويمي نيست بلكه ظهور علائم بلوغ در فرد است كه اين علايم در پسران و دختران متفاوت است. به گفته كارشناسان، متاسفانه در سال‌هاي اخير بلوغ جنسي در دختران و پسران 3 تا 5 سال جلوتر از سن طبيعي‌شان اتفاق مي‌افتد كه اين مساله علل خاصي دارد. يكي از اين علل مي‌تواند تغذيه باشد. بسياري از گوشت‌هاي مورد مصرفي، آلوده به هورمون‌ها هستند و اين هورمون‌ها يك دليل بر بلوغ زودرس نوجوانان است.

تماشاي فيلم‌هاي مهيج و تحريك‌كننده نيز دومين عامل بلوغ زودرس در نوجوانان عنوان شده است. حدود 90 درصد از فيلم‌هايي كه در ماهواره‌هاي مختلف پخش مي‌شوند به خاطر تحريك غدد جنسي آنان را به بلوغ زودرس مبتلا مي‌كند.علت ديگر برقراري ارتباط با جنس مخالف است چون بلوغ زودرس مطابق با بلوغ عقلي و تقويمي نيست و دختر و پسري كه دچار بلوغ زودرس مي‌شود به خاطر ضعف مهارت مديريت رفتار بر كنترل خود و هيجان‌هاي رفتاري دچار انحرافات فكري از جمله تمايلات همجنس‌گرايانه و انحرافات ديگر مي‌شود.

علل بلوغ زودرس

دكتر مدبر آراسته، روانپزشك نيز در مورد بلوغ زودرس نوجوانان مي‌گويد: معمولا پسرها در 12 تا 16 سالگي و دختران از 10 تا 14 سالگي به بلوغ مي‌رسند البته دختران يك تا 2 سال زودتر از پسران به بلوغ مي‌رسند.

بلوغ داراي صفات ثانويه جنسي و تغييراتي است كه در فيزيولوژي بدن ايجاد مي‌شود.

اگر علايم بلوغ در پسرها قبل از 10 سالگي و در دخترها قبل از 8 سالگي بروز كند، بلوغ زودرس است كه امروزه باتوجه به جمعيت و بهبود تغذيه و بهداشت سن بلوغ در دنيا رو به كاهش است به عنوان مثال در سال‌هاي 1800 ميلادي دخترها در 16 تا 17 سالگي بالغ مي‌شدند، ولي امروزه اين سن پايين آمده است به طوري كه در نژاد سياه و قفقازي دختران در 7 تا 8 سالگي به بلوغ مي‌رسند و سن رسيدن به بلوغ مدام در حال تغيير است. او در پاسخ به اين پرسش كه علت بلوغ زودرس چيست؟ مي‌افزايد: در دختران عامل ارث اثرگذار است. دختري كه مادرش در سنين پايين بالغ شده احتمال اين‌كه خودش هم در اين سن بالغ شود زياد است. از عوامل ديگر مي‌توان به علل بيماريزا اشاره كرد به عنوان مثال؛ وجود تومورهاي مغزي در ناحيه تالاموس و سابقه مننژيت در بلوغ زودرس موثر هستند.

عامل ديگر تغذيه و مواد غذايي است كه استفاده مي‌كنيم كه از 2 جهت قابل بررسي است. يكي اين‌كه تغذيه با مواد نامناسب باعث بلوغ زودرس مي‌شود و گوشت‌ها و شيرهاي هورموني يكي از دلايل اين بيماري پنهان عنوان شده است. از علل ديگر مي‌توان به وجود اسباب‌بازي‌هايي اشاره كرد كه در بازار وجود دارند و در آنها تركيباتي وجود دارد كه سبب تسريع بلوغ مي‌شود. در واقع اين تركيبات شبه‌هورمون‌هايي هستند كه به صورت اگزوجن وجود دارند و تاثيراتي همانند هورمون‌هاي جنسي بر فرد به‌جا مي‌گذارند.

نكته: نوجواني كه دچار بلوغ زودرس شده​ در بسياري موارد مجبور به ترك شيطنت‌هاي دوران كودكي است، بنابراين انتظار و توقع بيجا از او​ منجر به بروز سرخوردگي مي‌شود
و در صورتي كه كودك اسباب‌بازي را به دهان ببرد اين شبه‌هورمون‌ها وارد بدنش مي‌شوند و باعث به وجود آمدن بلوغ زودرس در آنها مي‌شود. اين شبه‌هورمون‌ها در مواد زيادي مانند حشره‌كش‌ها، ضدآفتاب‌هاي غيراستاندارد و ... وجود دارند كه در اثر تنفس يا لمس وارد بدن كودك مي‌شوند. از علت‌هاي ديگر مي‌توان به رسانه‌‌ها اشاره كرد.

ديدن فيلم‌هاي هيجان‌انگيز يا صحنه‌هاي تحريك‌آميز تاثير مستقيمي بر ترشح هورمون‌هاي جنسي دارد و باعث جلو افتادن بلوغ مي‌شود. اين روانپزشك در مورد عواقب زودرس بلوغ مي‌افزايد: بلوغ زودرس از 2 جنبه براي ما مهم است؛ يكي جنبه فيزيولوژيك و بعد جسماني است. نوجواناني كه دچار بلوغ زودرس مي‌شوند، در ابتدا چون قدشان سريع‌تر از ديگران بلند مي‌شود، در نهايت افراد كوتاه‌قدي مي‌شوند، چون روند رشد قدشان به طور طبيعي طي نشده و در دوره بعدي رشد متوقف مي‌ماند.

تغييراتي كه در بدن اين نوجوانان به‌وجود مي‌آيد، از چند جنبه مهم است. پسري كه دچار بلوغ زودرس مي‌شود، قدش بلند مي‌شود، از اين رو به لحاظ قد شبيه نوجوانان همسن و سال خودش نيست و چه بسا همسن و سال‌هايش او را در جمع خودشان قبول نمي‌كنند و اغلب به خاطر قد بلندش سعي مي‌كند قوز كند تا كوتاه‌تر به نظر بيايد.

صورت بقيه صاف و بدون جوش است؛ در حالي كه صورت او پر از جوش و در حال درآوردن ريش و سبيل است و همه اين مسائل باعث مي‌شود كه او اعتماد به نفسش كم شود.

به گفته اين روانپزشك، در اين نوجوانان افزايش ميل جنسي ديده مي‌شود و چون دركشان از اين ميل كودكانه است، اطلاعات و آگاهي‌هاي‌شان نيز كم است. نوجواناني كه دچار بلوغ زودرس مي‌شوند دچار اضطراب، افسردگي، اعتماد به نفس پايين و مهارت اجتماعي ضعيف هستند.

كودك بالغ را نزد پزشك ببريد

اين روانپزشك در پاسخ به اين پرسش كه چگونه مي‌توان به اين نوجوانان كمك كرد، مي‌افزايد: مهم‌ترين مساله، تشخيص زودرس اين مساله است. وقتي علائم اوليه بلوغ شروع مي‌شود، قبل از اين‌كه به مرحله فيزيولوژيك برسد، بايد سريع تشخيص داده شود و به پزشك متخصص غدد يا اطفال مراجعه كنند. در خيلي از موارد مي‌توان از ابتلا به اين مساله در نوجوانان جلوگيري كرد.

اگر اين مساله ادامه پيدا كند و علائم بلوغ ظاهر شود، ديگر هيچ كاري نمي‌توان انجام داد. بايد سعي كنيم آموزش‌هاي لازم را به كودكان بدهيم. مسائل جنسي را بايد به شيوه‌اي مطمئن به آنان ياد بدهيم؛ به شيوه‌اي كه كودك خجالت نكشد و از آن مطلع شود. بايد مهارت‌هاي اجتماعي و آموزش‌هاي لازم به كودكان داده شود تا آنان اين مهارت‌ها را سريع‌تر بياموزند تا بتوانند خودشان را وارد جامعه كنند و خانواده‌ها بايد روي كارهاي آنان نظارت كامل داشته باشند.

بلوغ زودرس و سردرگمي جوانان

دكتر شهلا كاظمي‌پور، جامعه‌شناس و معاون پژوهشي مركز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه نيز در اين باره معتقد است كه از نظر اجتماعي تا 7 سالگي دوران كودكي، 7 تا 12 سالگي نوجواني اول،12 تا 18 سالگي نوجواني دوم، 18 تا 25 سالگي دوران جواني و از 25 تا 64 سالگي دوران ميانسالي و پس از آن دوران سالخوردگي ناميده مي‌شود.

به گفته او؛ معمولا دختران در اواسط نوجواني اول و پسران در اواخر نوجواني دوم به بلوغ جسمي مي‌رسند البته لازم به ذكر است كه بلوغ فكري 18 سال به بالا است و گاه ممكن است شخص در 30 سالگي به بلوغ فكري برسد.

با تنوعي كه در سطح جامعه ما به وجود آمده ممكن است بلوغ فكري در سنين بالاتري در شخص ظاهر شود.

اين جامعه‌شناس در مورد بلوغ زودرس جسمي مي‌افزايد: نوجواناني كه زودتر از سن مشخص به بلوغ جسمي مي‌رسند در ميان مدرسه و همشاگردي‌هايشان مشخص هستند، در واقع اين نوجوانان از نظر فكري خردسال هستند ولي به بلوغ زودرس رسيده‌اند. به عقيده دكتر كاظمي‌پور، بلوغ زودرس غيرقابل انتظار است و خانواده‌ها براي اين مساله برنامه‌ريزي نمي‌كنند و به ذهنشان هم خطور نمي‌كند كه شايد فرزندشان 2 تا 3 سال جلوتر از بقيه بچه‌ها به بلوغ برسد و چون انتظار ندارند، شرايط بهبود را براي كودك فراهم نمي‌كنند و در اين مرحله نوجوان دچار سردرگمي مي‌شود.

اين استاد دانشگاه با بيان اين مطلب كه اين سردرگمي مشكلات زيادي را براي نوجوان به وجود مي‌آورد يادآوري مي‌كند: نوجواني كه دچار بلوغ زودرس شده است نمي‌تواند نيازها و خواسته‌هاي طبيعي‌اش را بر زبان بياورد زيرا كه همه از او انتظار رفتاري معقول و بزرگانه دارند در حالي كه نوجوان مي‌خواهد شيطنت‌هاي خودش را داشته باشد و اين مساله برايش سرخوردگي ايجاد مي‌كند.

كاظمي‌پور مي‌گويد: وسايل ارتباط جمعي و مدرسه بايد خانواده‌ها را در مورد اين مساله آگاه كنند و به آنان بگويند كه ممكن است بلوغ روند طبيعي نداشته باشد و كودكانشان زودتر يا ديرتر به بلوغ برسند و آمادگي برخورد با اين مسائل را داشته باشند. زيرا همان‌گونه كه بلوغ زودرس مسائل و مشكلات خاص خودش را دارد بلوغ ديررس هم باعث به وجود آمدن سرخوردگي در كودكان مي‌شود از اين رو بايد در مورد اين مسائل فرهنگسازي شود و آنان با تمام اين مراحل و راه‌هاي بهبود آن آشنا شوند.

خانواده‌ها بايد بدانند كه در مرحله بلوغ فرزندشان از طريق پزشك يا ريش‌سفيد خانواده در جريان مسائل جسمي‌شان قرار بگيرند و بدانند اگر نوجواني دچار بلوغ زودرس شد از او انتظار يك آدم بالغ را نداشته باشند زيرا ذهن او هنوز كودك است.

شاهين مهدوي / جام‌جم