گروه انديشه: علامه طباطبايی شخصيتی بزرگ بود كه در دوران فاصله گرفتن بشر از عقل و وحی و عصر غربت اين دو (قرن 20 و 21)، با نگارش آثار متعدد و به ويژه رساله های هفت گانه، به احيای اين دو عامل قوی و سازگاری آنها همت گماشت.

حجت‌الاسلام و المسلمين سيداحمد رهنمايی، عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) و نويسنده كتاب تازه منتشر شده «مكتب تربيتی علامه طباطبايی»، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) اظهار كرد: بنده مكتب تربيتی علامه طباطبايی را هم با توجه به نقل های بزرگان و هم مطابق آثار خود ايشان، مكتب عقل و وحی معرفی كرده ام و به ويژه در ارتباط با آثار ايشان، و به ويژه در رساله های ايشان، بر توأمان بودن عقل و وحی تأكيد شده است.

وی افزود: جالب است كه علامه هفت رساله نگاشته كه همگی از نابترين رساله هايی است كه در مسائل اعتقادی، كلامی، عرفانی و معرفتی نوشته شده است. هفت رساله ايشان شهرت دارد و ای كاش به زبانهای زنده دنيا ترجمه شود كه اگر اين اتفاق بيفتد، قطعاً جايگاه خود را در بسياری از محافل علمی باز خواهد كرد.

وی با بيان اين كه در آثار ديگر علامه نيز اين توأمانی عقل و وحی به چشم می خورد، بيان كرد: دليل تأكيد بنده بر اين هفت رساله آن است كه در آنها و به ويژه در سه رساله «الانسان قبل الدنيا»، «الانسان فی الدنيا» و «الانسان بعد الدنيا» بر اين مسأله تصريح بيشتری می كنند؛ اين سه رساله، رسائل انسان شناسی علامه بوده و بسيار جذاب و پرمحتوا هستند و با عنوان «انسان از آغاز تا انجام» ترجمه شده و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

رهنمايی ادامه داد: پايان بخش همه اين رساله های سه گانه و ساير رسائل ايشان اين است كه ايشان تصريح می كنند كه ما اين مطالب را با عقل دريافت كرده ايم و مورد تأييد وحی و شرع است. اين بسيار نكته برجسته ای است و از همين رو اگر ما بخواهيم علامه را تنها به عنوان يك فيلسوف معرفی كنيم، جفای بزرگی در حق ايشان كرده ايم. علامه فيلسوف بود و فراتر از آن، يكی از شخصيت های برجسته ای بود كه پس از صدرالمتألهين توانست در اين عصر و دورانی كه بشر می رفت تا از عقل و وحی فاصله بگيرد(قرن 20 و 21)، اين دو را احياء كرد.

وی عنوان كرد: علامه در دوران غربت عقل و وحی علامه رساله هايی را می نويسد و در اين خصوص هم به زبان عقل و هم به زبان شرع مطالب خود را بيان می كند و كمتر كسی را سراغ داريم كه اين گونه رفتار كرده باشد. علامه طباطبايی هم احياگر دين و هم احياگر عقل است و ای كاش دانشكده های دينی و معارف ما و نيز رشته ها و گرايش های علوم انسانی توانايی و انگيزه توجه به اين نكته نظرات را داشتند.

نويسنده كتاب «مكتب تربيتی علامه طباطبايی» تصريح كرد: دين و عقل، اين دو عامل بسيار قوی هستند كه راهنمای انسان بوده و رهنمودهای سعادت بخش انسان را تأمين می كنند؛ همان دو چيزی كه در اصول كافی از آنها به عنوان عقل ظاهری و عقل باطنی يا نبوت باطنی و نبوت باطنی ياد شده است.

عضو هيئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) خاطرنشان كرد: علامه در آثار خود، به ويژه در هفت رساله خود و بخصوص در آن سه رساله مذكور كاملاً به دو عامل دين و عقل پرداخته و آن دو را سازگاز ميداند و اساساً يكی از مباحث ما در بيان مبانی معرفت شناختی مكتب تربيتی علامه همين سازگاری نقش عقل و وحی در تربيت است.

رهنمايی در پاسخ به اين سؤال كه با توجه به اين كه علامه طباطبايی اهل خلوت و عرفان بود، تربيت اجتماعی در مكتب ايشان چه جايگاهی دارد؟ گفت: رساله «الولايه» علامه طباطبايی تفسير گويايی از منش علامه در خلوت با حق و پيوستن به ولايت الهی است و ما را يارای سخن گفتن درباره اين اثر نيست؛ همچنان كه علامه حسن زاده آملی اين رساله را «مأدبة الله» ناميده و اين اثر در واقع سفره آداب الهی است كه پيش روی ايشان باز شده است.

وی افزود: جنبه اجتماعی ايشان نيزاز جنبه علمی و عملی ايشان كاملاً مشهود است؛ اين كه ايشان محافل علمی برجسته ای را تنظيم كردد و خود درصدد طرح بحث برآمد. اگر علامه می خواست با روحيه عزلت و انزوا زندگی كند، هيچگاه افكار و انديشه های ايشان به اين صورت برجسته نشان داده نمی شد و امروزه اگر ما شاهديم كه افكار و انديشه های علامه در بسياری از محافل بر سر زبان هاست، يكی از عوامل آن همين روحيه جمعی و جمع گرايی علامه است.

اين محقق و پژوهشگر در تبيين جنبه اجتماعی سيره علمی و عملی علامه با اشاره به خاطره ای اظهار كرد: بنده بسيار كم توفيق حضور در محضر ايشان را داشته ام و يكی از خاطراتی كه به ياد دارم اين است كه يك روز پس از شهادت شهيد مطهری، زمانی كه طلبه نوجوانی بودم، با گروهی از دوستان برای عرض تسليت به محضر ايشان رسيديم و با پذيرش بسيار عاطفی و گرم و محبت آميزی يك استاد بزرگ نسبت به خودمان(چند طلبه نوجوان) مواجه شديم.

مدير گروه علوم تربيتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) تصريح كرد: همچنين اين وضعيت استثنايی ايشان كه می كوشيد همه امور شخصی و معيشتی خود را با حضور در بازار و خيابان شخصاً انجام دهد، قابل توجه است. بعلاوه بايد به منش بسيار دلپذير ايشان برای زيارت حضرت معصومه(س) اشاره كرد كه هر روز اين برنامه را با پای پياده از منزل خود تا حرم داشت.

وی خاطرنشان كرد: مشهور است كه در ايام ماه مبارك رمضان، يك برنامه استثنايی به برنامه های زيارت ايشان اضافه می شد، بدين صورت كه از منزل پياده تا حرم می آمدند و وقت افطار با بوسه بر ضريح حضرت معصومه(س) افظار می كرد. ايشان همواره در جمع بود و مردم را دريافت می كرد و مردم نيز او را دريافت می كردند، به حضور ديگران و اطرافيان بسيار توجه می كرد و در همه مراحل زندگی اين منش جمع گرايی را داشته و همان گونه كه گفته شد، انتشار افكار و انديشه های ايشان بهترين دليل و شاهد بر اين امر است.