هدف از اعتکاف را بايد از دو منظور جستجو نمود. ۱- هدف از عبادت چيست؟ ۲- هدف از عبادت اعتکاف چيست؟ ۱- چرا خداوند ما را به عبادت خود دعوت مي کند؟ و چرا عرفا مشتاق عبادت خدايند و از عبادت و راز و نياز با خدا، لذت مي برند؟

قرآن رمز و راز ايمان، تزکيه نفس و عبادت را اين گونه معرفي مي نمايد "وَ اتّقُو اللهَ لَعَلّکُم تُفلِحون"؛ تقوا پيشه کنيد، به اين اميد که رستگار شويد (آل عمران: ۱۳۰). در جاي ديگر مي فرمايد: "قَد اَفلَحَ مَن زَکيها"؛ کسي رستگار شد که نفس را تزکيه کرد (شمس:۹). "قَد اَفلَحَ المؤمنون"؛ به راستي که مؤمنان رستگاران اند (مؤمنون :۱)."

"وَ اذکُروُا اللهَ کَثيراً لَعَلَکُّم تُفلِحون"؛ خدا را بسيار ياد کنيد شايد رستگار شويد (جمعه:۱۰). "قَد اَفلَحَ مَن تَزّکي"؛ به راستي که رستگار کسي است که تزکيه نفس کرده باشد (اعلي :۱۴). و "وَ افعَلوا الخَير لَعَلَکُّم تُفلِحون" (يونس:۵۲). بنابراين قرآن فلاح و رستگاري را به عنوان هدف ايمان، تزکيه نفس و عبادت ذکر مي کند. ۲) همه عبادات در يک هدف کلي مشترک اند اما براي هر يک از آنها اهداف جداگانه اي نيز وجود دارد؛ و گرنه دليلي نداشت تا به صورتهاي گوناگوني در آيند. حال سؤال اين است که هدف تشريع اعتکاف چيست؟ عبادتي چون نماز باعث آرامش انسان مي شود زيرا قرآن مي گويد: "اَلا بِذِکرِ اللهَ تَطمَئِنُّ القُلوب" و عبادتي چون روزه انسان را صابر بار مي آورد و حتي قرآن از روزه به کلمه صبر تعبير مي نمايد "استَعينُوا بِالصَبرِ وَ الصَّلاة" از روزه و نماز کمک بگيريد. انسان صابر در برابر مشکلات بردبار است و سختي عبادت را تحمل مي نمايد و تحت فشار معصيت سر خم نمي کند. اما اعتکاف چه هدفي را دنبال مي کند؟ اعتکاف عملي است مرکب از چند عبادت، پس در يک نگاه اهداف اين عبادات در اعتکاف هم منظور گرديده؛ پس در اعتکاف اهدافي چون رسيدن به آرامش روحي، دستيابي به صبر، حضور در مسجد، دعا و توبه و استغفار همه و همه در اين عمل، مورد توجه قرار گرفته است. مي توان از مجموعه اين عبادات، هدفي ديگر وراي اهداف تک تک آنها، براي عبادت اعتکاف در نظر گرفت و آن تمرين انقطاع از غير است. معتکف در طول مدت اعتکاف از همه تعلقات دنيايي بريده و تمام وقت، به حالت عبادت در آمده، از مسجد که خانه خداست به خانه خود و ديگران نمي رود. کلامي غير از قرآن و دعا و نماز که کلام خداست بر زبان جاري نمي کند. معتکف اراده خود را در مسير اراده خدا قرار داده در طول روز به خاطر او، دست از خوردن و آشاميدن کشيده و به روزه داري قيام مي کند و ... پس هدف از عبادت اعتکاف، همان است که ائمه معصومين در دعاي "مناجات شعبانيه" از خداوند خواسته اند "اِلهي هَب لِي کَمالَ الاِنقِطاعَ اِلَيکَ؛ خدايا به من نهايت بريدگي وابستگي از غير خودت را هديه نما. آثار اعتکاف

اعتکاف مانند ساير عبادات، داراي آثاري است که مي توان آن را از سه جهت مورد مطالعه، قرار داد. الف: آثار اخروي اعتکاف آمرزش گناهان:

توبه در حال اعتکاف موجب جلب رضا و غفران الهي و ورود در صف نيکان است؛ زيرا "قُل يا عِبادِي الذّينَ اسرِفُوا عَلي اَنفُسَهِم لا تَقنَطوا مِن رَحمَةَ اللهَ اِنّ اللهَ يغفُرُ الذُنّوبَ جَميعاً اِنّهُ هُوَ الغَفوُر الرّحيم"؛ بگو اي بندگان من، اي کساني که بر نفسهاي خويش اسراف نموديد مأيوس از رحمت خدا نشويد. به راستي که خداوند همه گناهان را مي بخشايد و به راستي که او غفور و رحيم است (زمر:۵۳) و "وَ مَن اعتَکِف ايماناً وَ احتِساباً غَفَرَ لَهُ ما تَقّدَمَ مِن ذَنبِهِ؛ اعتکاف از روي ايمان و يقين، باعث مغفرت او مي شود".نزديکي به خدا:

اعتکاف، موجب نيل به قرب الهي است؛ يعني همان فلاح و رستگاري که انسان به وسيله عبادت آن را مي جويد. در حديث معراج، خداوند از پيامبر خود سؤال مي کند: "اي احمد آيا مي داني در چه هنگام بنده به قرب من نايل مي شود" و بعد در جوابش مي گويد: "زماني که گرسنه يا در حال سجده باشد". در جايي ديگر در همين حديث شريف مي پرسد: "آيا از آثار گرسنگي و سکوت و خلوت مطلع هستي؟" سپس جواب مي دهد که، "يکي از آثار آن، تقرب بنده به سوي من (خدا) است."گرسنگي، سجده ، سکوت از غير کلام خدا و خلوت، همگي در اعتکاف جمع هستند و با اين اعمال به خداي سبحان تقرب مي جويند.جلب محبت خدا:

يکي از آثار برجسته اعتکاف، حب خداوند تبارک تعالي است "وَ الذّينَ امَنُوا اَشَّدُ حُبّاً لِلّه؛ (بقره :۱۶۵) آنان که ايمان آورده اند شديداً دوست دار خدا هستند."تحصيل بهشت الهي:

از جمله آثار عبادت، رسيدن به بهشت و بهره مندي از نعمتهاي آن است. "وَ الذّينَ هُم عَلي صَلواتِهِم يحافظون اوُلئِکَ هُم الوارِثونَ الذّينَ يرِثُونَ الفِردوُسَ هُم فيها خالِدوُن؛ آنان که از نمازهايشان محافظت مي کنند آنان وارثان اند آناني که بهشت را به ارث مي برند و در آن جاودانند (مؤمنون : ۹-۱۱)."بي شک اگر معتکف، بتواند در ايام اعتکاف، آن طور که بايد و شايد رفتار نمايد و رضايت حق تعالي را جلب کند؛ به درجاتي که براي مؤمنان، در نظر گرفته شده، خواهد رسيد. خداوند در قرآن مي فرمايد: "وَ وَعَدَ اللهَ المُؤمِنينَ وَ المُؤمِناتِ جَنّاتٍ تَجري مِن تَحتِها الاَنهارَ خالدينَ فيها وَ مَساکِنَ طَيبّة في جَناتٍ عَدنٍ وَ رِضوانٍ مِن اللهِ اکبرُ ذلِکَ هُو الفَوزُ العَظيمُ؛ خدا به مؤمنين و مؤمنات وعده بهشتي را داد که در زير آن نهرها جاري است. آنان خالد اند در بهشت و در خانه هاي پاک در بهشت عدن، رضوان و رضايت خدا بالاتر از بهشت است و آن فوز عظيم است (توبه :۷۲)." همانطور که در آيه آمده علاوه بر بهشت و نعمات الهي رضوان خدا که بالاترين نعمتهاست نصيب مؤمن خواهد شد.ب: تقويت اراده:

از آثار حتمي اعتکاف در زندگي فردي انسان، تقويت اراده آدمي است. کسي که مدتي، بر خلاف خواست دروني خويش، خود را در محلي حبس و از بسياري از امور چون حرف زدن در غير امور عبادي که به طور طبيعي، تمايل به آنها دارد، پرهيز نمايد، خود به خود تمريني است براي اجتناب از بسياري خواهشهاي نفساني ديگر، برخورداري انسان از اراده قوي نه تنها در مسائل اخلاقي و ديني بسيار مهم است؛ بلکه نقش آن در امور روزمره هم بر کسي پوشيده نيست. مرد بايد که در کشاکش دهر سنگ زيرين آسيا باشد تحمل بار مشکلات، بدون برخورداري از اراده اي قوي، کاري است دشوار. حضرت علي (ع) مي فرمايد: " مَن اِستَدامَ رِياضَةَ نَفسِهَ انتَفَعَ؛ هر کس به طور مداوم رياضت بکشد نفع مي برد".انس با معنويات

: در پرتو اعمالي چون اعتکاف، کم کم ارتباط رواني خاصي بين انسان و مسجد، قرآن، نماز، نماز شب و ادعيه به وجود مي آيد. به نحوي که انسان مشتاق ارتباط با اين امور شده دوري از آنها برايش سخت مي گردد. دوري از غفلت:

اعتکاف عبادتي چون نماز و به قول قرآن ذکر الله "اَقِمِ الصّلاةَ لِذِکري" (طه:۱۴) را در بردارد. ذکر، همان دوري از غفلت است، غفلتي که اگر به ذکر مبدل نگردد موجبات سقوط آدمي را فراهم مي آورد. "اِقتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُم وَ هُم فِي غِفلَةٍ مُعرِضونَ؛ رسيدگي به حساب انسانها نزديک و مردم در غفلت به سر مي برند (انبياء :۱)."تواضع و فروتني:

اگر انسان بتواند در طول اعتکاف خود را به دروازه هاي معرفت الهي برساند و خود را در دايره بيکران هستي، کوچک ببيند، استکبار و غرور از او رخت بر مي بندد. ديگر در مقابل هم نوع خود تکبر نمي ورزد بلکه فروتني را پيشه خود خواهد ساخت. ج: آثار دنيور اعتکاف ( اجتماعي )

کاهش جرم و فساد:

به عقيده جرم شناسان اجتماعي، بسط و گسترش مسايل معنوي، باعث کم شدن جرم و فساد در جوامع مي گردد. اعتکاف در اين ميدان مي تواند نقش مهمي ايفا کند؛ زيرا مشتمل بر چند عبادت است و آثار معنوي ويژه اي حتي بر افراد غير معتکف بر جاي مي گذارد. آشنايي و برقراري ارتباط دوستانه:

حضور مؤمنين شهر در چند مسجد، فرصتي است که مؤمنان يکديگر را بشناسند و ارتباط دوستانه پيدا نموده و از آثار اخوت اسلامي برخوردار شوند. اين اثر را به راحتي مي توان از لابلاي خاطرات منتشر شده معتکفان به دست آورد.