جام جم آنلاين: صورتش گل‌انداخته و بدنش حسابي داغ است؛ چشمان بي‌حالش نشان مي‌دهد حالش خيلي خوب نيست.
دست‌تان را كه روي صورتش مي‌گذاريد متوجه افزايش درجه حرارت بدنش مي‌شويد، اما نمي‌دانيد چه كار بايد كرد؟ قرص‌هاي تب‌بر چاره كار است يا تن‌شويه؟ بايد او را به دكتر برسانيد يا منتظر شويد تا حالش بهتر شود؟

بي‌شك همه پدر و مادرها چنين موردي را تجربه كرده‌اند، اما نحوه برخورد آنها متفاوت بوده است. پس بهتر است نكاتي را بدانيد تا هنگامي كه كودك تب دارد، بهترين كار را انجام دهيد.

دكتر شيرين سياح‌فر، فوق تخصص عفوني اطفال و استاديار دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم» با بيان اين‌كه تب، واكنش دفاعي بدن و علامت يك بيماري است و در واقع بيماري به حساب نمي‌آيد، توضيح مي‌دهد: تب ممكن است به دلايل مختلف عفوني يا غيرعفوني ايجاد شود و در كودكان مي‌تواند علامت بيماري مهمي باشد؛ بخصوص در مواردي كه تب طول بكشد يا تكرار شود نيز حتما بايد به پزشك مراجعه كرد.

آيا تب خطرناك است؟

با توجه به اين‌كه بچه‌ها قادر نيستند وضعيت جسمي خود را بخوبي توصيف كنند، شايد تشخيص تب داشتن يا نداشتن كودك، براي پدر و مادر كاري دشوار باشد.

دكتر سياح‌فر ضمن بيان اين نكته كه معمولا دقيق‌ترين راه براي تشخيص تب، اندازه‌گيري درجه حرارت بدن كودك توسط دماسنج است، مي‌گويد: راه‌هاي اندازه‌گيري درجه حرارت در كودكان عبارت است از راه مقعدي، زيرزباني، زيربغلي و گوشي. البته بايد توجه داشت دماسنج‌هايي كه به صورت نواري است و روي پيشاني كودك قرار مي‌گيرد، دقيق نيست.

اين فوق‌تخصص عفوني اطفال با اشاره به اين‌كه درجه حرارت بدن هنگام تب تحت نظارت مركز كنترل حرارت در مغز است و به همين دليل معمولا به مرز خطرناك نمي‌رسد، مي‌افزايد: با اين حال در بعضي از بيماران مانند كودكاني كه به بيماري‌هاي مزمن قلبي يا ريوي، صرع و بيماري‌هاي متابوليك مبتلا هستند يا كودكاني كه سابقه تب و تشنج دارند افزايش درجه حرارت بدن ممكن است باعث تشديد بيماري زمينه‌اي شود يا بيماري زمينه‌اي را از حالت كنترل شده خارج كند.

اين استاديار دانشگاه درباره سن كودك و علائم همراه تب كه موجب خطرناك بودن وضعيت مي‌شود، مي‌گويد: تب در ماه اول تولد مي‌تواند دلايل جدي و خطرناكي داشته باشد. همچنين علائم همراه تب مثل خواب‌آلودگي و كاهش سطح هوشياري، استفراغ‌هاي مكرر، عدم توانايي در خوردن يا ضايعات پوستي همراه نيز براي تعيين ميزان وخامت بيماري مولد تب، كمك‌كننده است.

چه زماني بايد به پزشك مراجعه كنيم؟

شايد اين سوال بسياري از پدر و مادرها باشد؛ اين‌كه چه زماني بايد به پزشك مراجعه شود و چه هنگام مي‌توانند منتظر بمانند تا وضعيت كودك بهبود يابد؟.

دكتر سياح‌فر ضمن بيان اين مطلب كه زمان مراجعه به پزشك به سن بيمار، درجه حرارت و علائم همراه بستگي دارد، درباره مواردي كه مراجعه به پزشك را ضروري مي‌سازد، چنين توضيح مي‌دهد: هنگامي كه كودك كمتر از سه ماه سن دارد و درجه حرارت مقعدي او 38 درجه سانتي‌گراد يا بيشتر است يا زماني كه سنش بيشتر از سه ماه و درجه حرارت مقعدي‌اش 39 درجه سانتيگراد يا بالاتر باشد، بايد به پزشك مراجعه كرد.

همچنين در صورتي كه سن او بيش از سه ماه و درجه حرارت مقعدي كمتر از 39 درجه سانتيگراد باشد ولي تب همراه با علائمي مانند امتناع از خوردن، استفراغ يا اسهال مكرر، ظهور علائم كم‌آبي مثل كاهش ميزان ادرار يا عدم وجود اشك هنگام گريه باشد نيز نبايد مراجعه به پزشك را به تاخير انداخت.

به گفته وي، وجود علائمي مانند گلودرد يا درد گوش، تب‌هاي تكرارشونده، حتي به مدت چند ساعت در هرمرتبه تب، همراهي تب با بيماري زمينه‌اي مزمن، همراهي با ضايعات پوستي يا علائم ادراري نيز از ديگر شرايطي است كه مراجعه به پزشك را ضروري مي‌سازد.

دكتر سياح‌فر تاكيد مي‌كند: در صورتي كه تب پس از 24 ساعت در كودكان زير دو سال يا 72 ساعت براي كودكان بالاي دو سال ادامه پيدا كند، حتي اگر هيچ علامت خطر ديگري وجود نداشته باشد، حتما بايد براي بررسي‌هاي بيشتر به پزشك مراجعه كرد.

وي همچنين بي‌قراري يا گريه شديد و غيرقابل كنترل، كاهش سطح هوشياري يا خواب‌آلودگي، بروز هرگونه ضايعه پوستي جديد بخصوص دانه‌هاي بنفش‌رنگ كه مثل كبودي به نظر مي‌رسد، كبودي لب‌ها و زبان يا ناخن، سردرد شديد، تنفس سخت، تشنج، دل‌درد و آبريزش از دهان به دليل عدم توانايي در بلع بزاق را از موارد حاد مي‌داند كه بايد فوري به سراغ پزشك رفت.

پدر و مادر چه كار كنند؟

دكتر سياح‌فر به والدين توصيه مي‌كند: قبل از مراجعه به پزشك لباس و پوشش كودك را كم و درجه حرارت محيط را كنترل كنيد، طوري كه هوا نه خيلي گرم باشد و نه سرد. در ضمن چون كودك هنگام تب، مقدار زيادي آب از دست مي‌دهد، به او مقادير زيادي مايعات بدهيد(شير يكي از مفيدترين مايعات در اين مواقع است).

وي با بيان اين‌كه بسياري از عوامل بيماري‌زاي عفوني با افزايش درجه حرارت بدن از بين مي‌رود و به همين دليل نبايد اين گونه فرض كرد كه همه تب‌ها را بايد پايين آورد، مي‌گويد: اگر تب باعث بي‌حالي يا بي‌قراري كودك شود يا به دلايلي كه گفته شد افزايش درجه حرارت بدن براي بيمار مضر باشد، بايد درجه حرارت را كاهش داد.

اين فوق تخصص عفوني اطفال درباره استفاده از داروهاي تب‌بر يادآور مي‌شود: تا قبل از مراجعه به پزشك مي‌توان با توجه به سن و وزن كودك، به مقدار مناسب از داروهاي تب‌بر استفاده كرد. يكي از اين داروها استامينوفن است، اما به هيچ عنوان نبايد بدون نظر پزشك از آسپيرين براي كاهش درجه حرارت بدن استفاده كرد، چون اين كار مي‌تواند عوارض بسيار خطرناكي داشته باشد.

وي تاكيد مي‌كند: به هيچ‌وجه نبايد بدون مراجعه به پزشك به كودكان زير دو ماه، دارو داد.

دكتر سياح‌فر مي‌گويد: يكي از راه‌هايي كه براي پايين آوردن درجه حرارت بدن مورد استفاده قرار مي‌گيرد، روش تن‌شويه است، ولي بايد توجه داشته باشيد تن‌شويه هنگامي توصيه مي‌شود كه درجه حرارت بدن كودك بسيار بالا بوده و با استفاده از داروهاي تب‌بر به اندازه كافي پايين نيامده است.

در ضمن، براي جلوگيري از احساس ناراحتي و لرز بايد نيم تا يك ساعت بعد از استفاده از داروي تب‌بر و با آبي كه كمي از درجه حرارت دست مادر خنك‌تر است، از اين روش استفاده شود.

وي با بيان اين‌كه براي تن‌شويه نيازي به افزودن موادي مانند نمك يا الكل نيست، يادآور مي‌شود: اضافه كردن الكل به آب كاري خطرناك است چون از طريق پوست جذب شده و موجب مسموميت كودك مي‌شود بنابراين روش صحيح تن‌شويه به اين شكل است كه يا با استفاده از آب ولرم كودك را حمام كرده يا قسمت‌هاي مختلف بدن مانند سينه، شكم، ران‌ها، زيربغل و پيشاني او را با يك اسفنج يا حوله مرطوب، نمناك كرده و اجازه دهيد با تبخير آب از سطح پوست، درجه حرارت بدن كودك كاهش يابد.

نيلوفر اسعدي بيگي - گروه سلامت