مصحف فاطمه(س) به عنوان مخزن اسرار رسالت و امامت، سخن وحى است كه توسط جبرئيل امين به فاطمه زهرا(س) الهام شده و به عنوان يكی از نشانههای امامت در اختيار ائمه معصومين(ع) به يادگار مانده است.
مصحف فاطمه(س)، مخزن اسرار حكمت، معرفت و معنويت است كه به گواهی ائمه اطهار(ع) از طريق وحى بر ايشان نازل شده و همانان اين خير كثير ملهَم از سوى خدا را به عنوان ميراثی ارزشمند به يكديگر انتقال دادهاند تا سرانجام در اختيار آخرين حجت(عج) الهی قرار گرفته است و غير ايشان كسی به اين كنز مخفی و راز در پرده، دسترسی نداشته و ندارد.
برخی از محققان بر آنند كه مصحف در صدر اسلام به كتاب الهی(قرآن) گفته میشد و تعابيری چون مصحف امام علی(ع)، مصحف عثمان، مصحف عبداللهبنمسعود و... را شاهدی بر ادعای خود دانستهاند و در عين حال با توجه به پارهای از روايات گفتهاند كه مصحف فاطمه(س) از اين دست نبوده و مراد از آن قرآن فاطمه زهرا(س) نيست؛ چراكه حتی در برخی از روايات برای زدودن اين شبهه از اذهان تأكيد شده كه در اين مصحف چيزی از قرآن مجيد وجود ندارد.
گروه ديگر بر آنند كه «مصحف» مأخوذ از ماده «صحف» در لغت عرب به معنای دفتر يا كتاب جلد شده به كار میرفت و در صدر اسلام و حتی پس از درگذشت پيامبر(ص) «مصحف» نام قرآن نبوده و بلكه هر كتاب مجلدی را مصحف میناميدهاند. بر اساس اين ديدگاه در آن روزگار، مصحف به معنای دفتر بزرگ و يا كتابی مجلد بوده كه اوراق را از پراكنده شدن حفظ میكرده و سپس به مرور زمان اختصاص به قرآن يافته است و روايات پيشوايان ما نيز حاكی از آن است كه حتی در زمان آنان، لفظ مصحف به معنای كتاب و يا دفتر مكتوب بوده است.
به هر حال قدر مسلم آن است كه دخت پيامبر گرامی اسلام(ص) دارای مصحفی است كه دانش و آگاهیهای خود را به عنوان ميراثی معنوی برای فرزندان خود، ائمه اطهار(ع) به يادگار نهاده و ايشان اين مصحف را شناسانده و آن را يك رشته آگاهیهايی دانستهاند كه حضرت زهرا(س) آنها را از پدر بزرگوار خويش و يا از طريق ديگر به دست آورده است؛ بنابراين اين مصحف ارتباطی به قرآن ندارد تا نااهلان و مغرضان بخواهند آن را دستاويزی برای تحريف كتاب وحی قرار دهند.
در روايات شيعه يكی از القاب حضرت زهرا(س) «محدثه» دانسته شده و سبب آن چنين ذكر شده كه فرشتگان پيوسته از آسمان فرود آمده و به ايشان(س) خبر مىدادند؛ همانگونه كه بنابر تصريح قرآن به مريم(س) دختر عمران خبر مىدادند(آل عمران/42 ـ 43). از اين حيث فاطمه در عداد بانوانی چون مريم(س) مادر حضرت عيسى(ع)، همسر عمران مادر حضرت موسى(ع) و ساره(س)، مادر حضرت اسحاق(ع) و يعقوب(ع) قرار میگيرد كه با وجود آنكه پيامبر(ص) نبودهاند، اما مطابق آيات و اخبار فرشتگان با آنان سخن گفتهاند.
در باب پيدايش مصحف فاطمه(س) با استناد به رواياتی چند گفته میشود كه مصحف فاطمه(س) در فاصله زمانى پس از رحلت پيامبر اسلام(ص) تا شهادت حضرت صديقه طاهره(س) به وجود آمده است. اين مصحف سخن وحى است كه توسط جبرئيل امين(ع) به فاطمه زهرا(س) الهام شده و به دست مبارك حضرت اميرالمؤمنين(ع) نوشته شده است.
بنابر يكی از روايات حضرت امام صادق(ع) در پاسخ به محدثانى كه درباره مصحف فاطمه(س) از ايشان سؤال كردهاند، فرمودهاند: فاطمه(س) پس از رسول خدا هفتاد و پنج روز حيات داشت و بر اثر رحلت پدرش اندوه فراوان بر او وارد گشت. جبرئيل پيوسته بر ايشان فرود مىآمد و ناگواریها و اندوه جدایى پدر را به خوبیها جلوه مىداد و به جانش آرامش مىبخشيد.
در ادامه اين روايت آمده است: جبرييل به ايشان از پدر و جايگاه بلندش در نزد پروردگار خبر مىداد و نيز از حوادث آينده كه بعد از فاطمه(س) نسبتبه فرزندانش واقع خواهد شد گزارش مىداد. على(ع) تمام آن گزارشها و اخبار را مىنوشت كه همين مصحف فاطمه(س) را شكل داد(اصول كافى، ج 1/241 و 458؛ بحارالانوار،22/545 و 43/79).
هرچند بر پايه احاديث و اخبار بسيار پيدايش و اتمام مصحف فاطمه(س) پس از رحلت رسول خدا(ص) انجام گرفته و از جانب خداوند به او الهام شده است، اما در برخى از روايات زمينههاى پيدايش آن از زمان حيات رسول الله(ص) ذكر شده است. اين مصحف به عنوان اسرار رسالت و امامت، تنها در دست ائمه معصومين(ع) به يادگار مانده و در بين حجتهاى خداوند در روى زمين، يكى پس از ديگرى دست به دست گشته است و در اختيار داشتن آن يكى از نشانههاى امامت شمرده شده است(بحارالانوار، 25/117).
مصحف فاطمه(س) مصداق بارزى از حكم، معارف و دانشهاى خدایى است كه به حضرت زهراى مرضيه(س) الهام شده و به عنوان اسرار نبوت و امامت در اختيار ائمه معصومين(ع) قرار گرفته است. بر طبق روايات مطالب اين مصحف شامل خبرهاى عصر حاضر و نيز خبرهایى كه تا روز قيامت اتفاق خواهد افتاد، را در برمیگيرد. اخبار آسمانها و شماره فرشتگان آسمانى، تعداد و نامهاى آفريدگان خداوند، نامهاى رسولان، نامهاى تكذيبكنندگان و اسامى همه مؤمنان و كافران از آغاز آفرينش تا فرجام در آن موجود است.
همچنين اسامى و معرفى هر يك از شهرهاى شرق و غرب زمين، تعداد مؤمنان و كافران هر شهر، اوصاف تكذيبكنندگان و نيز اوصاف ملتهاى گذشته و تاريخ آنها، تعداد و زمان حاكمان طغيانگر، نامهاى پيشوايان و اوصاف آنها، اوصاف بهشتيان و تعداد واردشوندگان به بهشت، اوصاف و نامهای جهنميان، دانش قرآن آنطور كه نازل شده، دانش تورات و انجيل آنطور كه نازل گشتهاند و دانش زبور و... از جمله مطالب و اسرار حكمی اين مصحف است(مسند فاطمة الزهرا(س)/290 و 291).
مطابق روايات اين مصحف شريف همچنين دانش آينده، وصيت فاطمه(س)، پيشگویى حوادث آينده، نامهاى انبياء و حاكمان و نامهاى امامان معصوم(ع) را در بردارد و روايات بسيارى از ائمه نقل شده كه در آنها تعبير «عندنا» يا «عندى» نشانگر اين مطلب است كه مصحف فاطمه(س) همچون علامت و نشانهاى از امامت، تنها در اختيار آنان بوده و حتی در مواردى نيز عليه كجانديشان و منحرفان از مسير امامت بدان احتجاج كرده و حقانيت خويش بدان وسيله نمايان میساختهاند.
روايات شيعه تصريح كردهاند كه حضرت فاطمه(س) شخصاً اين مصحف را را به اميرالمؤمنين(ع) تحويل داد و پس از شهادت على(ع) به امام حسن(ع) منتقل گشت و پس از او به امام حسين(ع) و آنگاه در خاندان حسين(ع) دست به دست شد ت تا اينكه سرانجام به حضرت صاحبالامر(عج) تحويل داده شد(اصول كافى،1/527؛ الاختصاص/210).
اين نوشتار را به فرازی از وصيتنامه الهی ـ سياسی بنيانگذار جمهوری اسلامی ايران، حضرت امام خمينی(ره) درباره صحيفه فاطميه(س) ختم میكنيم: «ما مفتخريم كه ادعيه حياتبخش كه او را «قرآن صاعد» مىخوانند، از ائمه معصومين(ع) ما است. ما به «مناجات شعبانيه» امامان(ع) و «دعاى عرفات» حسين بن على(ع) و «صحيفه سجاديه» اين زبور آل محمد(ص) و «صحيفه فاطميه(س)» كه كتاب الهام شده از جانب خداوند تعالى به زهراى مرضيه(س) است، از ما است»(صحيفه امام،21/392).
منابع:
پژوهشگونهای درباره مصحف فاطمه(س)، محمدعلی مهدویراد، انتشارات مشعر، 1387
مصحف فاطمه(س) از نگاه امامان(ع)، محمدحسن امانى، نشريه كوثر، شماره 8، آبان 1376
وصيتنامه الهی ـ سياسی امام خمينی(ره)
http://tohid.ir/
http://hawzah.net
http://www.mazaheb.com
http://www.valiasr-aj.com