۱- پشت بام و سرداب و محراب مسجد، و هر چه به سبب توسعه مسجد آن افزوده شده جزو مسجد به حساب مى‏آيد ، مگر آنكه بدانيم؛ جزو مسجد نيست . (۵) (در صورت شك ، چنين جاهايى ، حكم مسجد را دارد)

۵۷- به جز سه مكانى كه در مسأله قبل گفته شد، جايى را كه انسان نداند جزو مسجد است يا از متعلقات آن، (مثل حياط مسجد) حكم مسجد را ندارد و اعتكاف در آنجا صحيح نيست.(۶)

۲- س : مسجدى كه علاوه بر شبستان ، داراى حياط و صحن و راهرو است و در عرف همه آنها را مسجد مى‏خوانند ، آيا احكام مسجد بر آنها جارى است يا نه، و در صورتى كه قصد بانى معلوم نباشد، ساختن مستراح و امثال آن در يك طرف آن صحن چه صورت دارد، دليل و قرينه بر عدم مسجديت لازم است يا نه؟

آيت الله گلپايگانى : با شك در آنكه صحن را جزء مسجد قرار داده، اگر اماره‏اى بر مسجد بودن نباشد، محكوم‏{ P - اماره - نشانه، علامت. P} به مسجديت نيست، و اماره بر عدم ، لازم نيست.

 

--------------------------------------------------------------------------------

۱- نظر آيت الله صافى در اين مسأله به دست نيامد.

۲- آيت الله سيستانى : يا اطمينان حاصل شود.

۳- آيات عظام خويى ، فاضل، مكارم: يك نفر عادل هم بگويد كفايت مى‏كند.

۴- آيت الله گلپايگانى ، آيت الله اراكى: به هر حال ، حكم حاكم كفايت مى‏كند.

آيت الله مكارم: حكم حاكم بنابراحتياط واجب كافى نيست.

۵- آيت الله سيستانى : در صورتى كه نشانه‏اى بر اينكه جزء مسجد است وجود داشته باشد حكم مسجد را دارد.

آيت الله صافى : افزوده‏هاى مسجد ، تا معلوم نشود جزء مسجد است حكم مسجد را ندارد.

۶- آيت الله سيستانى : اگر نشانه‏اى بر مسجد بودن آن وجود نداشته باشد.

آيت الله مكارم: مگر آنكه ظاهر حال دلالت داشته باشد كه جزو مسجد است .