درگذشت موفّق عباسى در سال 278 هجرى قمرى
معتمد عباسى دررجب سال 256 قمرى پس از بركنارى مهتدى عباسى به خلافت رسيد.
پس از قدرت گرفتن وى، برادرش محمد بن متوكل، معروف به الموفق باللّه كه مردى زيرك و كاردان بود، در كنارش به قدرت رسيد.
او، از سوى معتمد ولايت مكه را بر عهده داشت. امّا هنگامى كه درگيرى سپاهيان معتمد با نيروهاى صاحبزنج در جنوب عراق شدت پيدا كرد و معتمد در برابر زنگيان نتوانست، كارى از پيش برد و روز به روز بر قدرت صاحبزنج افزايش پيدا مىكرد، در اين هنگام موفقعباسى از مكه به يارى برادرش شتافت.
معتمد عباسى براى تقويت برادرش موفق باللّه، حكومت مكه، مدينه، كوفه، يمن، بغداد، واسط، سواد، كورههاى دجله، بصره و اهواز را به وى سپرد. هم چنين در سال 258 قمرى ولايت مصر، قنسرين و عواصم را به موفق واگذار كرد، تا با گردآورى سپاهى عظيم به نبرد صاحبزنج پردازد.
معتمد عباسى با اين گونه كارها، بيشتر مناطق تحت حكومت را به برادرش سپرد. بدين جهت موفق باللّه، به فرد توانمند خلافت تبديل گرديد. تمام امور كشورى و لشكرى خلافت، با تدبير و خواست وى تنظيم مىيافت.
معتمدعباسى در سال 261 قمرى، پسر خردسال خود به نام جعفر را به ولايتعهدى برگزيد و او را "المفوض باللّه" لقب داد و حكومت مناطقى چون افريقا، مصر، شام، جزيره، موصل و ارمنستان را به او سپرد و موسى بن بغاه را با او همراه كرد. هم چنين برادر خود، موفق باللّه را پس از جعفر به ولايتعهدى برگزيد و وى را به "الناصر بالله و الموفق للّه" ملقب ساخت و حكومت شرق عالم اسلام، مناطق ايران، عراق، عربستان و يمن را به او سپرد.
معتمد، وصيت كرد كه پس از مرگ او، اگر جعفر به حد بلوغ رسيده باشد، مقام خلافترابرعهده گيرد، ولى اگر به چنين سنينى نرسد، عمويش موفق بالله، خلافت را بر عهده گيرد و ولايتعهدى خويش را به جعفر واگذار كند.
هر چه زمان مىگذشت، بر قدرت و شوكت موفق بالله افزوده مىشد و گرايش مردم به وى زيادتر مىگرديد. معتمد عباسى از فزونى قدرت برادرش در امر خلافت، رشك مىبرد و در نهان احساس خطر و ناراحتى مىكرد. تا اين كه در سال 269، خويشتندارىاش از دست داد و براى كوتاه كردن دست موفق بالله، از احمد بن طولون، حاكم مصر و شام يارى خواست و جهت پيوستن به او راهى مصر گرديد. ولى با تدبير فرماندهان و طرفداران موفق باللّه، به آرزوى خويش دست نيافت و با سرافكندگى به دارالخلافه در سامرا برگشت.
در كنار موفق باللّه، فرزندش ابوالعباس، كه بعدها به "المعتضد" ملقّب گرديد، نيز به قدرت رسيد و فرماندهى بسيارى از جنگها را بر عهده گرفت و پيروزىهاى چندى به دست آورد.
سرانجام موفق باللّه عباسى، پيش از مرگ برادرش معتمدعباسى، در 49 سالگى، در ماه صفر سال 278 قمرى به علت بيمارى نقرس، زمينگير شد و توان سوارشدن بر مركب را از دست داد.
وى بنا به روايت ابنخلدون، هشت روز مانده به پايان صفر سال 278، وفات يافت و در رصافه به خاك سپرده شد.
پس از مرگ او، سرداران و سپاهيانش گردآمده و با پسرش ابوالعباس به ولايتعهدى بيعت كردند و وى را ملقّب به "المعتضد" نمودند.
ولى بنا به روايت ابنعساكر، در تاريخ وفات موفقباللّه، دو قول نقل شده است: بنا بر قول اوّل، وى در هشتم صفر و بنا بر قول دوّم، هشت روز مانده به پايان ماه صفر سال 278، بدرورد حيات گفت.
موفق باللّه، گرچه به عنوان خليفه عباسى شناخته نشده است، وليكن در مدت بيست و سه سال از خلافت برادرش معتمدعباسى، حدود 22 سال قدرتمندترين شخص حكومت بود.