جام جم آنلاين: آنتي‌اكسيدان‌ها انواع خاصي از ويتامين‌ها، مواد معدني و آنزيم‌ها هستند كه بدن را در برابر بيماري‌ها و مشكلاتي از قبيل سرطان، بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، آرتروز و آب‌مرواريد محافظت مي‌كند.
اين مواد، سرعت اكسيداسيون چربي‌ها را كاهش مي‌دهند، آن را مهار مي‌كنند يا به تاخير مي‌اندازند ولي كيفيت يك محصول اكسيد شده را بهبود نمي‌بخشند.

آنتي‌اكسيدان‌ها، مواد ارزشمندي هستند كه در مقابل راديكال‌هاي آزاد ـ كه براي سلامتي مضر هستند ـ از بدن محافظت مي‌كنند.

اين مواد، راديكال‌هاي آزاد را قبل از اين‌كه بتوانند سلول‌هاي سالم را مورد حمله قرار دهند و موجب صدمات شوند، خنثي مي‌كنند. اين در حالي است كه بيشتر از 50 بيماري وجود دارد كه راديكال‌هاي آزاد در آنها نقش دارند.

همه سلول‌هاي بدن حاوي اتمي با هسته بار مثبت و الكترون‌هاي با بار منفي به دور آن هستند.

وقتي كه بدن در معرض آلودگي هوا، دود سيگار، مواد شيميايي، آفت‌كش‌ها، الكل، داروها، دودهاي سمي، غذاهاي سرخ شده، چربي‌هاي غيراشباع و... قرار مي‌گيرد، الكترون‌ها مي‌توانند از مدار خود خارج شوند.

در اين حالت، اتمي كه الكترون از دست داده است، ناپايدار مي‌شود و سعي مي‌كند تا از اتم‌هاي نزديك به خود الكترون بگيرد تا جايگزين الكترون ازدست رفته كند و در نتيجه واكنش‌هاي زنجيره‌اي اتفاق مي‌افتند.

راديكال‌هاي آزاد، هريك از اتم‌ها يا مولكول‌هايي هستند كه داراي الكترون جفت‌نشده باشند.

واكنش‌هاي زنجيره‌اي كه توسط الكترون‌هاي جفت نشده انجام مي‌شوند، مي‌توانند راديكال‌هاي آزاد را به جريان خون بفرستند و احتمالا سرطان، بيماري‌هاي قلبي و... را به وجود آورند.

راديكال‌هاي آزاد مي‌توانند در ابتدا به غشاء سلولي سپس به ساختارهاي درون سلولي مانند ميتوكندري و هسته و در انتها به DNA آسيب برسانند و موجب موتاسيون شوند كه همين موضوع مي‌تواند باعث بروز سرطان شود.

غشاء سلولي آسيب‌ديده براحتي به ويروس‌ها اجازه ورود به بدن را مي‌دهد. در جريان خون نيز راديكال‌هاي آزاد به رگ‌هاي خوني آسيب مي‌رسانند.

در نقطه مقابل، آنتي‌اكسيدان‌ها به ترميم آسيب‌هاي وارد شده به بدن توسط اين راديكال‌هاي آزاد به دو روش كمك مي‌كنند.

آنتي‌اكسيدان‌هاي موجود در چاي سبز از مرگ سلولي برنامه‌ريزي ‌شده در سلول ‌هاي سرطاني جلوگيري مي‌كند اما روي سلول ‌هاي عادي تأثيري ندارد و مي‌تواند يك ماده ايده‌آل براي شيمي‌ درماني باشداين مواد در مرحله اول از تشكيل راديكال ‌هاي آزاد در بدن جلوگيري مي‌كنند و در مراحل بعدي نيز تاثير آنها روي بدن و بروز مشكلات را كاهش مي‌دهند.

مكانيسم اثر اين آنتي‌اكسيدان‌ها به اين ترتيب است كه با دادن اتم هيدروژن به راديكال آزاد تشكيل شده، از گسترش واكنش‌هاي زنجيره‌اي اكسيداسيون جلوگيري مي‌كنند، به اين ترتيب كارايي و درجه تاثير يك آنتي ‌اكسيدان، به سهولت جدا شدن اتم هيدروژن از آن مربوط مي‌شود.

بديهي است كه راديكال آزاد بجا ماده از آنتي‌اكسيدان پس از دادن هيدروژن نبايد سبب توليد راديكال آزاد اسيد چرب و آغاز اكسيداسيون شود. همچنين توسط اكسيژن سريعا اكسيد نشود.

آنتي‌اكسيدان‌هاي برگ سبز چاي

خصوصيات دارويي چاي غالبا به كاتچين‌هاي آن نسبت داده مي‌شود.

كاتچين‌هاي چاي شامل: آنتي‌اكسيدان‌هاي EGCG ، ECG، EGC و EC هستند. در بين اين آنتي‌اكسيدان‌ها EGCG بيشترين مقدار را داراست قدرت آنتي‌اكسيداني EGCG ،100 برابر ويتامين C و 25 برابر ويتامين E است.

عصاره برگ سبز چاي و به خصوص EGCG در بيماري‌هاي عصبي از نابودي سلول‌هاي عصبي جلوگيري مي‌كند. EGCG روي سلول‌هاي سرطاني پوست، سيستم لنف و پروستات در انسان و حيوان مورد آزمايش قرار گرفته است.

استفاده از اين ماده منجر به مرگ سلولي برنامه‌ريزي‌شده در سلول‌هاي سرطاني مي‌شود، ولي روي سلول‌هاي عادي تأثيري ندارد.

چون مواد شيمي‌درماني مورد استفاده در درمان سرطان در حال حاضر، سلول‌ها را با مكانيزمي غير از مرگ سلولي برنامه‌ريزي‌شده از بين مي‌برند بنابراين EGCG مي‌تواند يك ماده ايده‌آل براي شيمي‌درماني باشد چرا كه اثرات جانبي كمي دارد يا اصلا اثر جانبي ندارد.

البته به دليل اين‌كه اولا بايد مقادير زياد چاي به منظور استفاده از اثرات درماني آن استفاده شود و ثانيا اين‌كه چاي حاوي كافئين است كه اثرات نامطلوب بر سيستم قلبي ـ عروقي مي‌گذارد و در عين حال، اثرات موتاژنيك دارد، نمي‌توان چاي سبز زياد مصرف كرد بنابراين لزوم جداسازي كافئين از برگ سبز چاي، استخراج و توليد عصاره آنتي‌اكسيداني از برگ سبز چاي مشخص مي‌شود.

از عصاره برگ سبز چاي و به خصوص EGCG در مواد آرايشي به عنوان مثال براي محافظت در برابر نور خورشيد به منظور جلوگيري يا كاهش ميزان آسيب به بافت‌ها در اثر راديكال‌هاي آزاد استفاده مي‌شود.

قرار گرفتن در معرض نور UV باعث افزايش تعداد راديكال‌هاي آزاد در پوست مي‌شود كه مي‌تواند باعث آسيب به DNA شود.

راديكال‌هاي آزاد به فرآيند پيرشدن، تحليل‌رفتن در اثر بيماري‌هاي مزمن نظير بيماري‌هاي قلبي، التهاب مفاصل و سرطان مربوط مي‌شود.

ويتامين E مي‌تواند به ترميم پراكسيد ليپيدهاي به وجود آمده توسط راديكال‌هاي آزاد كمك كند اما از به وجودآمدن آنها جلوگيري نمي‌كند.

ملاتونين مي‌تواند از تاثيرات راديكال‌هاي هيدروكسيد جلوگيري كند اما نمي‌تواند راديكال‌هاي اكسيژن را به دام بيندازد.

اين در حالي است كه كاتچين‌هاي برگ سبز چاي نه‌تنها مي‌توانند از پراكسيداسيون ليپيدها جلوگيري كنند، بلكه مي‌توانند راديكال‌هاي هيدروكسيد و اكسيژن را به دام بيندازند.

علاوه بر اين خصوصيات، عصاره برگ سبز چاي و به خصوص EGCG در داروسازي، مواد آرايشي، روغن‌هاي ضروري و پلاستيك‌ها براي بسته‌بندي غذا به طور گسترده‌اي كاربرد دارند.

همه اين قابليت‌ها باعث شده‌اند بيش از 40 محصول بر پايه برگ سبز چاي در سطح دنيا به بازار عرضه شود.

مطالعات نشان مي‌دهند پلي‌فنل‌هاي ضدالتهابي موجود در عصاره برگ سبز چاي، بعضي از اثرات مضر قرارگرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش را كاهش دهد.

خصوصيات معجزه‌آساي برگ سبز چاي و عصاره آن موجب شده تا بسياري از متخصصان و كارشناسان استفاده از محصولاتي كه به نوعي حاوي اين مواد هستند را به همه توصيه كنند.

فريبا فرهاديان