معضل چاقي دانش‌آموزان با همكاري والدين و مسوولان مدارس مهار مي‌شود
بچه‌هاي تپل روي دست خانواده‌ها
جام جم آنلاين: ديگر همچون يكي دو دهه پيش، صداي بازي و خنده كودكان از كوچه‌ها شنيده نمي‌شود. ديگر از خانه‌هايي كه در حياطشان و دور حوض پر آبشان بچه‌ها گرگم به هوا و قايم باشك بازي مي‌كردند خبري نيست و ديگر بچه‌ها همچون گذشته در زنگ تفريح مدارس به خوردن نان، پنير، سبزي، نخودچي و كشمشي كه مادر در كيفشان مي‌گذاشت، رغبتي نشان نمي‌دهند.
تصوير بچه‌هاي ديروز در قاب زندگي ماشيني و آپارتماني كودكان امروز به فراموشي سپرده شده است. دنياي كودكان ما از تفريحات و بازي‌هايي پر شده كه عمدتا از طريق تلويزيون و كامپيوتر جان مي‌گيرند و تنقلات فرزندانمان را هم انواع اسنك‌هاي حجيم شده، پيتزا وساندويچ‌هاي چرب و پركالري و نوشابه‌هاي گازدار تشكيل مي‌دهد. در جامعه امروزي ما بسياري از دانش‌آموزان، چاق، خسته و كم‌تحرك‌اند و والدين نمي‌دانند كه كودكان، قرباني روش‌هاي غلط زندگي خود آنها هستند و اگر راهكاري جدي براي مقابله با آفت چاقي فرزندانشان نينديشند فرداي فرزندانشان با بيماري وناتواني عجين خواهد شد.
بچه‌هاي امروز متفاوت از گذشته
شيوه زندگي نسل امروز با گذشته خيلي فرق كرده است؛ نوع بازي‌هاي كودكان امروز ديگر مبتني بر فعاليت و تحرك جسمي نيست و بازي‌هاي رايانه‌اي كه در بهترين حالت به تقويت قواي فكري بچه‌ها كمك مي‌كند، جايگزين بازي‌هاي پرتحرك كودكانه گذشته شده است.
دكتر بهزاد نوشادي، متخصص طب ورزشي و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با «جام‌جم» مي‌گويد: اتفاق بدتري كه امروز افتاده است، اين است كه خانواده‌ها نمي‌خواهند بچه‌هايشان زياد سختي بكشند و با اين رويكرد آنان را از حداقل فعاليت فيزيكي نيز بازمي‌دارند. نه‌تنها بچه‌هاي امروز ديگر به بازي‌هاي پرتحرك در فضاهاي باز مثل بوستان‌ها و مكان‌هاي تفريحي رغبتي نشان نمي‌دهند، بلكه والدينشان آنها را حتي از حداقل پياده‌روي روزانه كه مي‌تواند در قالب رفت و آمد به مدرسه باشد، نيز با استفاده از سرويس‌هاي مدارس منع مي‌كنند.
نسل فردا، اسير شكم‌هاي بزرگ
دكتر نوشادي با تاكيد بر اين كه بچه‌ها و بخصوص دانش‌آموزان علاقه شديدي به فست‌فودها، تنقلات پركالري و كم‌ارزش و نيز نوشابه‌هاي مضر گازدار پيدا كرده‌اند، اضافه مي‌كند: اتفاقي كه به دنبال مصرف اين نوع مواد غذايي در كنار كم‌تحركي بچه‌ها مي‌افتد آن است كه اين بچه‌ها در آينده دچار شكم‌هاي بزرگي خواهند بود كه به دنبال تجمع تدريجي چربي به وجود آمده‌اند. هرچه هم حفره شكمي بزرگ‌تر باشد، استعداد فرد براي ابتلا به بيماري‌هايي چون ديابت، بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي و تصلب شرايين همچنين بيماري‌هاي كبدي و سرطان‌هاي دستگاه گوارش بيشتر مي‌شود. بي‌شك يكي از ريشه‌هاي افزايش آمار ابتلا به سرطان‌هاي گوارشي در ميان مردان ايراني نيز رژيم‌هاي غذايي غلط و نداشتن تحرك است.
از بچه‌هاي چاق تا بزرگسالان بيمار
برليانت بزرگمهر، مسوول كميته آموزش انجمن تغذيه ايران و مشاور تغذيه و رژيم‌درماني نيز مي‌گويد: متاسفانه بچه‌هايي كه چاق هستند كم‌تحرك نيز مي‌شوند و همين مساله باعث مي‌شود چربي‌هاي نامطلوب خون آنها در بزرگسالي افزايش پيدا كند و به دنبال آن دچار افزايش فشار خون و بيماري‌هاي قلبي عروقي نيز بشوند.
وي تاكيد مي‌كند: متاسفانه مصرف مواد غذايي چرب و پركالري و نداشتن تحرك از بسياري از دانش‌آموزان ما كودكان چاقي ساخته است. حال اگر برنامه غذايي اين دسته از بچه‌ها توسط يك متخصص اصلاح شود و همچنين برنامه ورزشي، حداقل يك يا 2 روز در هفته برايشان گذاشته شود، سلول‌هاي اضافي چربي در بدن آنها از بين خواهد رفت، در حالي كه اين اتفاق هرگز در بزرگسالي نمي‌اقتد و تنها سلول‌هاي چربي كوچك مي‌شوند و هرگز از بين نمي‌روند.
رژيم و داروي لاغري ممنوع
بزرگمهر با تاكيد بر اين كه رژيم و برنامه غذايي صحيح بايد تحت نظر يك متخصص تدوين شود، مي‌گويد: مسلما گرفتن رژيم براي كودكان كار آساني نيست.
نكته: در كودكاني كه والدينشان مبتلا به ديابت هستند، احتمال ابتلا به ديابت و به دنبال آن مقاومت به انسولين زياد است. چنين كودكاني معمولا با افزايش وزن ناشي از ديابت روبه‌رو هستند
هدف از رژيم دادن به كودكان هم با بزرگسالان متفاوت است. چراكه بچه‌ها براي تداوم رشد جسمي و مغزي بايد تمام مواد غذايي را دريافت كنند، اما رژيم غذايي آنها بايد به گونه‌اي باشد كه مقدار كالري دريافتي از طريق غذا به اندازه كافي باشد. يعني استفاده از تنقلات پركالري و كم‌ارزش چون پفك، چيپس، شكلات، آبميوه‌هاي كارخانه‌اي و نوشابه‌هاي گازدار بسيار محدود و بتدريج از الگوي تغذيه‌اي خانواده حذف شود. براي رسيدن به اين هدف بايد والدين، معلمان و مسوولان مدارس با هم همكاري داشته باشند.
دارو بي‌دارو
دكتر سيدحسين صمداني‌فر، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز در گفت‌وگو با «جام‌جم» مي‌گويد: اصولا هيچ داروي لاغري براي كودكان و بزرگسالان توصيه نمي‌شود. تمام داروهايي كه تبليغ مي‌شوند، تركيبات آمفتاميني دارند و بسيار مضر هستند. تنها بچه‌هاي چاقي كه سطح قندشان بالاست يا دچار كمبود تيروئيد هستند، بايد از داروهاي كنترل قند و داروي درمان تيروئيد استفاده كنند. رژيم غذايي كودكان هم بايد به گونه‌اي برنامه‌ريزي شود كه براي چندين سال قابل اجرا باشد.
كودكاني كه ناخواسته چاق مي‌شوند
دكتر صمداني‌فر با تاكيد بر اين كه نسبت دادن چاقي‌هاي شديد به كم‌كاري تيروئيد اشتباه است، مي‌افزايد: در كودكاني كه والدينشان مبتلا به ديابت هستند، احتمال ابتلا به ديابت و به دنبال آن مقاومت به انسولين زياد است. چنين كودكاني معمولا با افزايش وزن ناشي از ديابت روبه‌رو هستند. يكي از بيماري‌هاي ديگري كه مي‌تواند منجر به چاقي كودكان شود بيماري كوشينگ است كه به دنبال پركاري غدد فوق‌كليوي اتفاق مي‌افتد. برخي از كودكان هم مبتلا به سندرم‌هاي ژنتيكي هستند كه از بيماري‌هايي است كه چندان شايع نيستند ولي منجر به چاقي بچه‌ها مي‌شود.
دكتر ستار جعفري، متخصص گوارش با اشاره به اين كه در برخي از كودكان چاقي به علت كم بودن هورمون رشد اتفاق مي‌افتد، مي‌گويد: بيماري‌هايي كه از هيپوتالاموس ايجاد مي‌شوند نيز در چاقي كودكان نقش دارند، چراكه هورمون‌هاي ترشح شده از اين غده تعديل‌كننده وزن بدن هستند. همچنين يافته‌ها نشان داده است بچه‌هايي كه با وزن كم يا زياد متولد مي‌شوند، در سن بلوغ بيشتر با اضافه وزن روبه‌رو مي‌شوند، اما به طور قطع احتمال چاق شدن فرزند مادران يا پدران چاق به دلايل ژنتيكي وجود ندارد، بلكه شيوه زندگي يعني نوع تغذيه و ميزان تحرك والدين چاق است كه براي فرزندانشان الگو و منجر به چاق شدن آنها مي‌شود.
بچه‌هايي كه كم مي‌خوابند
دكتر جعفري با تاكيد بر اين كه كم‌خوابي منجر به چاقي كودكان و بزرگسالان مي‌شود، مي‌افزايد: در بچه‌هايي كه خواب كمي دارند، مقاومت به انسولين بالا مي‌رود. همچنين سطح هورمون‌هاي تعديل كننده وزن را كم‌خوابي به هم ريخته و چاقي اتفاق مي‌افتد. كودكاني كه مبتلا به افسردگي هستند و دارو مصرف مي‌كنند نيز چاق مي‌شوند. اين وضعيت در مورد كودكان مبتلا به صرع و تشنج و نيز كودكاني كه كورتون مصرف مي‌كنند، نيز صادق است. از سوي ديگر گفته مي‌شود بچه‌هايي كه در نوزادي از شير مادر به مدت كافي استفاده كرده‌اند كمتر به چاقي مبتلا مي‌شوند.
توجه به ورزش
دكتر نوشادي با اشاره به اين كه امروزه والدين علاقه‌مند هستند فرزندانشان را كلاس‌هاي مختلف درسي و هنري بگذارند، ولي آنها را در يك رشته ورزشي ثبت‌نام نكنند، مي‌افزايد: به اين ترتيب بچه‌ها تحت فشار زيادي قرار مي‌گيرند و ديگر رمقي براي ورزش كردن ندارند. اين روند كه ناشي از رايج شدن فرهنگ نمره‌گرايي در ميان والدين است، به نوعي سلامت دانش‌آموزان را قرباني مي‌كند.
به گفته وي، حتي مربيان ورزش هم به جهت فشاري كه والدين به مسوولان مدارس مي‌آورند نمي‌توانند تمرينات ورزشي را براي بچه‌ها جدي بگيرند و مجبورند كه نمرات غيرواقعي در اين درس به دانش‌آموزان بدهند تا سطح معدلشان پايين نيايد. تنها راه چاره براي رهايي از اين روند، گذاشتنن تورهاي گردشگري در پارك‌ها در ساعات كلاس ورزش مدارس است. به اين ترتيب مي‌توان دانش‌آموزان را با تشويق به انجام بازي و مسابقات رقابتي و اختصاص هدايا يا امتيازاتي براي برندگان مسابقات به فعاليت فيزيكي واداشت.
پونه شيرازي / گروه جامعه