خفاش‌ها كه پيشتر ثابت شده است براي شكار حشرات از شيوه‌هاي بسيار پيچيده‌اي استفاده مي‌كنند، دوباره تعجب دانشمندان را برانگيخته‌اند:
اين موجودات صداهاي ديگر موجود در محيط را هم مي‌شنوند.
دانشمندان مي‌گويند اين پستانداران بال‌دار حتي مي‌توانند ميان صداهاي فراصوتي كه ديگر خفاش‌ها توليد مي‌كنند تفاوت قائل شوند. آنها براي اين منظور از يك منبع داخلي استفاده مي‌كنند. خفاش‌ها از اين صداها براي ناوبري صدايي خود استفاده مي‌كنند؛
يعني با فرستادن امواج و بازيافت دوباره آنها موقعيت خود را هنگام پرواز در شب‌هاي تاريك مشخص مي‌كنند.
تيم تحقيقاتي آلماني با استفاده از همين صداها سعي كرد تشخيص دهد آيا خفاش‌ها مي‌توانند ديگر خفاش‌ها را تشخيص دهند يا نه؛ به اين صورت كه هنگام پرواز خفاش‌ها اين صداها را كه توسط خفاش‌ها توليد مي‌شود در محيط پروازي آنها پخش كردند.
براي اين منظور دانشمندان۳ خفاش را مدنظر گرفتند و صداهاي آنها را در محيط پخش كردند و همچنين اين خفاش‌ها را شرطي كردند كه درصورتي كه صداي يك خفاش ديگر را شنيدند به سمت آن بروند، در مقابل يك كرم كه غذاي مورد علاقه آنهاست به هر خفاش مي‌دادند.
اما دانشمندان در مرحله دوم يعني وقتي كه هيچ پاداشي در مقابل حركت خفاش‌ها به آنها داده نمي‌شد، مشاهده كردند كه در ۸۰ درصد موارد خفاش‌ها باز هم به صورت دقيق موقعيت خفاش ديگر را تشخيص مي‌دهند.
مسئول تيم تحقيقاتي در اين باره مي‌گويد در اين مرحله ما متوجه شديم كه خفاش‌ها متوجه حضور ديگر خفاش‌ها مي‌شوند، اما اينكه چگونه تشخيص مي‌دهند كه كدام خفاش در كنار آنهاست معماي ديگري بود كه ما با آن مواجه شديم.
اين كار خفاش‌ها در مقايسه با انسان‌ها مانند اين است كه انسان‌ها‌حتي با يك زمزمه كوتاه يك سيلابي به راحتي بتوانند تشخيص بدهند كه اين صدا از آن كيست.
اما خفاش‌ها انسان نيستند و صدايي كه از هم مي‌شنوند متشكل از صدها زمزمه كوتاه است اما نكته همين‌جاست كه خفاش‌ها به راحتي مي‌توانند تشخيص دهند اين زمزمه از آن كدام خفاش است.
شبيه‌سازي كامپيوتري
در مرحله دوم تحقيق، تيم تحقيقاتي يك مدل كامپيوتري براي شبيه‌سازي چگونگي تشخيص هويت خفاش‌ها توسط همنوعان‌ديگرشان از روي صداي آنها، تهيه كردند. در اين مرحله تيم تحقيقاتي مي‌خواست متوجه شود كه چه چيزي باعث تغيير صداهاي موجي خفاش‌ها مي‌شود و اينكه خفاش‌ها چگونه اين تغييرات را تشخيص مي‌دهند.
نتيجه تحليل صداهاي خفاش‌هاي مختلف در پايان به اينجا ختم شد كه صداي هر خفاش احتمالا به خاطر تفاوت‌هايي كه هر خفاش در ساختار آوايي خود دارد، متفاوت است.
اينكه خفاش‌ها چگونه صداي هر خفاش را ثبت و ضبط مي‌كنند به منبعي دروني در بدن حيوان باز مي‌گردد كه اين قابليت را به خفاش مي‌دهد كه صداهاي خفاش‌هاي مختلف را بشناسد.
حالا با كسب اين نتايج دانشمندان موفق شده‌اند به معماهايي كه در حركت دسته‌جمعي خفاش‌ها برخورده بودند پاسخ دهند. آنها مي‌گويند با همين ساز و كار است كه خفاش‌ها هنگام پرواز‌هاي دسته‌جمعي سريع در شب‌ها و در دل‌تاريكي با هم برخورد نمي‌كنند.
سونار خفاشي
دانشمندان از مدت‌ها پيش مي‌دانستند كه خفاش‌ها براي ناوبري خود از سيستم سونار استفاده مي‌كنند. اين سيستم مشابه سيستمي است كه كشتي‌هاي جنگي از آنها براي كشف زيردريايي‌هاي دشمن استفاده مي‌كنند؛ در واقع سيستم كشف زيردريايي‌ها مانند سيستم سونار خفاش‌ها است.
در اين سيستم چند ضربان موجي از منبع منتشر مي‌شود و در بازگشت با بررسي اكوهاي بازگشتي مي‌توان مشخص كرد در مسير ضربان موجي آيا مانعي وجود داشته است يا نه. خفاش‌ها استادان استفاده از اين سيستم سونار هستند و به راحتي در تاريكي مطلق پرواز مي‌كنند و طعمه‌هاي خود را صيد مي‌كنند.
از آنجا كه خفاش‌ها براي زنده ماندن به حشرات وابستگي شديدي دارند، و احتمال اينكه هر شب بتوانند به ميزان مطمئني حشره صيد كنند هميشه وجود ندارد، زندگي آنها تحت شرايط سختي از اين منظر پيش مي‌رود.
به همين خاطر خفاش‌ها براي بقاي خود وابستگي بسيار زيادي به سيستم ناوبري بسيار حساس خود دارند. با اين حال توانايي خفاش‌ها براي زنده ماندن واقعا شگفت‌انگيز است؛ به صورتي كه حتي اگر يك خفاش در يك يخچال بسيار مرطوب نگهداري شود مي‌تواند فعاليت‌هاي غيرضروري بدن خود را متوجه كند و در يك حالت نيمه‌زنده قرار بگيرد.
بعدها اگر همين خفاش از يخچال بيرون آورده شود مانند توت‌فرنگي‌اي كه يخش آب شده باشد دوباره زنده مي‌شود.نكته ديگر در باره زندگي خفاش‌ها اين است كه اين پرندگان پستاندار صداهاي بلندي توليد مي‌كنند.
اما از آنجا كه اين صداها به‌اصطلاح فراصوت هستند براي انسان‌ها قابل شنيدن نيستند(صدايي كه خفاش‌ها توليد مي‌كنند ۱۲هزار سيكل در ثانيه دارد).محققان در آزمايش‌هايي كه انجام داده‌اند متوجه شده‌اند يك ضربان موجي از يك خفاش مي‌تواند دوهزارم ثانيه طول بكشد.
اين ضربان موجي توسط خفاش‌ها گاهي به صورت منظم و پشت‌سر هم به محيط فرستاده مي‌شود. در ميانه ضربان موجي،خفاش‌ها اكوهاي بازگشتي را تحليل مي‌كنند با استفاده از اين تحليل مي‌توانند موانعي كه پيش روي مسير پروازي آنها وجود دارد تشخيص دهند.
هر چه كه اكوي بازگشتي براي رسيدن به خفاش زمان بيشتر طول بكشد، يعني اينكه اشياء و موانع فاصله بيشتري با خفاش‌ها دارند.
جواد نصرتي
همشهري انلاين