مدرس حوزه و دانشگاه با بيان اين‌كه يكی از خصلت‌های عرفان ناب مبتنی بودن آن بر شريعت وحيانی است، افزود: برای تسكين آلام ذهنی، فكری و روحی انسان نسخه‌ای كه خالق او ارائه كند، قطعاً مفيدتر خواهد بود.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر محمدتقی فعالی، مدرس حوزه و دانشگاه و نگارنده 9 جلد كتاب در باب جنبش‌های نوظهور معنوی، در نشست «آسيب‌شناسی عرفان‌های كاذب» كه در سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور برگزار شد، به ايراد سخنرانی پرداخت.

فعالی با بيان اين‌كه بخش اول و دوم در عرفان ناب اسلامی، منابع عرفانی و پيشگامان آن هستند، اظهار كرد: سومين نكته در باب عرفان اسلامی، شاخصه‌های عرفان ناب است. عرفان ناب دارای 10 ويژگی و خصيصه است؛ اول آنكه عرفان ناب خدا محور است، يعنی معتقد است آمدن انسان به اين جهان برای نيل به هدفی صورت گرفته و آن آشتی با مبدأ عالم هستی است كه برای اين مهم بايد تلاش كند.

اين محقق و پژوهشگر در ادامه عنوان كرد: نام اين تلاش در ادبيات دينی تقوا، عمل صالح يا عمل ايمانی است. در توضيح تقوا می‌توان گفت كه بايد كاری كرد تا خدا با انسان آشتی كند و در كنار او بنشيند همان‌طور كه در فرازهايی از ادعيه، خداوند را با عبارت «يا جليس الذاكرين» می‌خوانيم.

اين مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: عرفانی ناب است كه دست انسان را در دست خدا بگذارد، قد انسان‌ها را تا آسمان‌ها بلند كند، خواهان تصفيه و طهارت درون انسان‌ها باشد و لحظه به لحظه انسان را با خدا صميمی‌تر كند. بنابراين اولين خصيصه عرفان ناب اين است كه انسان را از فرش به عرش برساند، «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ؛ سخنان پاكيزه به سوى او بالا مى‏رود و كار شايسته به آن رفعت مى‏بخشد»(فاطر/10) عرفان ناب تا مقام عصمت انسان را بالا می‌برد، يعنی جايی كه انسان ديگر خطا و اشتباه نكند. تعبير دينی آشتی با خدا «قرب الی الله» است.

وی با تأكيد بر اين‌كه قرب دو گونه است؛ قرب انسان به خدا و قرب خدا به انسان، افزود: در قرآن آياتی ناظر به هر دو قرب؛ يعنی هم قرب خداوند به ما‌‌سوا و هم قرب مخلوقات و بندگان به خدا وجود دارد كه از جمله آنها می‌توان به آيات «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنكُمْ وَلَكِن لَّا تُبْصِرُونَ؛ و ما به آن [محتضر] از شما نزديكتريم ولى نمى‏بينيد»(واقعه/85) و يا آيه «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ؛ و ما از شاهرگ [او] به او نزديكتريم»(ق/16)، يعنی نسبت خدا با انسان نسبت بود و نبود است.

فعالی ادامه داد: همچنين در آيه ديگر كه از لطايف آيات قرآن به‌حساب می‌آيد، چنين می‌فرمايد: «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِيبٌ؛ و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند من نزديكم»، در اصل بايد يك «قل» در آيه باشد اما مفسران عنوان می‌كنند كه به علت شدت قرب خدا به انسان از آوردن واسطه صرف نظر شده است.

اين محقق و پژوهشگر با بيان اين‌كه دومين خصلت عرفان ناب مبتنی بودن آن بر شريعت وحيانی است، خاطرنشان كرد: نسخه عمل انسان در اين جهان دوگونه است؛ اول نسخه‌ای كه حاصل وحی خداوند است و به آن شريعت وحيانی می‌گويند و دومين مورد عبارت است از نسخه‌های بشری؛ مسلم است كه برای تسكين آلام ذهنی، فكری و روحی انسان نسخه‌ای كه خالق او ارائه كند قطعاً مفيدتر خواهد بود.

وی افزود: حدود سده 5 قبل از ميلاد؛ يعنی 2500 سال پيش، شخصی به نام بودا 13 سال در بيابان‌های داغ و سوزان هندوستان رياضت كشيد و به حالت روشن ضميری، روشن باطنی و يا نيروانا دست يافت. پس از آن وی نسخه‌هايی پيچيد و در طی 45 سال آن نسخه‌ها را ترويج و تبليغ كرد كه بر اساس يافته‌ها و تجربه‌های دينی خودش تنظيم شده بود. آيين بودا به دلايلی به‌سرعت سراسر هندوستان را فراگرفت و از هندوستان خارج شد.

اين مدرس حوزه و دانشگاه افزود: امروزه مهم‌ترين آيين معنوی غير دينی در جهان معاصر تعاليم اخلاقی معنوی بوديسم است. در كشور خودمان نيز در دو دهه اخير به‌عناوين مختلف آيين بوديسم تبليغ و ترويج شده است. نكته جالب توجه اما تأسف‌انگيز اين است كه در اين دو دهه كتاب‌هايی كه در باب تعاليم معنوی بودا به زبان فارسی ترجمه وچاپ شده، چندين برابر آثار امام‌خمينی(ره) و شهيد مطهری است.

فعالی با بيان اين‌كه سومين خصيصه عرفان ناب مبتنی بر اعتقاد به جهان ديگر است، ادامه داد: هرگونه عرفانی كه از اين سه خصيصه خالی و تهی باشد، عرفان سكولار است. سكولاريسم ابعادی دارد كه يكی از ابعاد آن عرفان سكولاريسم است.

وی خاطر نشان كرد: اين عرفان دو خصيصه دارد: اول آنكه از خدا تهی است و انسان در اين عرفان به‌جای خدا نشسته است. اگوست كنت فيلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی قرن 17 برای اولين بار اين نظر را مطرح كرد كه چرا بايد به اميد فرضيه‌ای به‌نام خدا بنشينيم. حدود 170 سال بعد نيچه فرضيه مرگ خدا را مطرح كرد.

اين محقق و پژوهشگر با اشاره به اين‌كه دومين ويژگی عرفان سكولار اصالت دنيا و دنيا گرايی آن است، افزود: در عرفان‌های سكولار گاه از خدا و معاد نيز اسمی به‌ميان می‌آيد، اما اصالت ندارد و اصالت حقيقی با انسان است؛ يعنی خداوند و هرچه در اين جهان است در خدمت بشر است.

وی در ادامه توضيحات خود عنوان كرد: در اين گونه از عرفان‌های سكولار مطرح می‌شود كه انسان بايد در اين جهان به آرامش دست يابد، پس بايد راهكارهای آن را كشف كرد. به‌همين جهت در راستای روش‌های شاد زيستن، كسب ثروت و هر آنچه موجب آرامش و رفاه اين جهانی است، كتاب تأليف می‌شود و تمام داشته‌های درونی و بيرونی انسان بر اساس تكنيك‌های اين جهانی شكل می‌گيرد.