تبریز- از ابتدای خلقت حضرت آدم (ع) تا زمان وقوع حادثه جانگداز كربلا، جریان شهادت سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) همواره مطرح بوده و پیامبران در زمان حیات‌ شان به این رویداد واقف بودند.


صحابه رسول خدا(ص) نیز به واسطه پیامبر اكرم (ص) از حوادثی كه قرار بود در آینده اتفاق بیفتد، آگاه بوده و برای امام حسین(ع) اشك ماتم می‌ریختند.

از منابع تاریخی و آیات و احادیث معتبر چنین برمی آید كه سوگ و عزاداری سالار شهیدان بسیار پیش از وقوع این حادثه جانسوز رواج داشته و پس‌از وقایع دشت كربلا نیز عزاداری برای امام حسین(ع) و ‎72یار باوفایش به فرهنگی جاوید در حیات شیعه تبدیل شده است.

پس از وقوع حادثه كربلا، اولین كسانی كه این مصیبت را نقل كردند حضرت سجاد (ع) و عقیله بنی‌هاشم 'زینب كبری' (س) و دیگر بازماندگان واقعه عاشورا بودند.

امام زین‌العابدین (ع) هم پیوسته سوگوارعاشورا بوده و برای این مصیبت بزرگ، مدت ‎ 35سال عزادار مانده و در زنده نگه داشتن واقعه كربلا و نام و یاد سرور شهیدان، نقش مهمی را ایفا كرد.

امام باقر(ع) نیز كه خود در واقعه غم‌انگیز كربلا حضور داشت، ذكر مصیبت عاشورا را در صحرای عرفات توصیه می‌نمود.

بنا به منابع متعدد و بی‌شمار تاریخی و مذهبی امام صادق(ع) نیز در بیت شریف خود، فضا و مقدمات عزاداری امام حسین(ع) را مهیا كرده و می‌فرمود:

پدرم هرگاه از مصیبت سیدالشهداء (ع) یاد می‌كرد، اشك در دیدگانش جاری می شد.

نگاه اجمالی به تاریخ شیعه حاكی‌ از آن است كه محرم‌الحرام همواره ماه حزن اهل بیت بوده و امامان معصوم (ع) همیشه در این ماه عزادار بودند، چنانكه امام علی‌بن موسی‌الرضا (ع) نیز اهمیت فراوانی به عزاداری امام حسین (ع) می دادند.

قصیده'دعبل' كه در حضور امام 'رضا'(ع) در رثای اباعبدالله (ع) خوانده شده و از معروفیت بسیاری برخوردار است، سندی بر تداوم فرهنگ عزاداری برای سالار شهیدان در ‎ 14قرن گذشته است.

واقعه حادثه عاشورا یكی از روشن‌ترین فصول تاریخ شیعه بوده و از این رو اهل بیت (ع) به خصوص دوران امامت امام جعفر صادق(ع) و امام رضا (ع)، در هر فرصتی به روایت این حادثه جانگداز پرداخته و جزییات آن را تشریح كرده‌اند.

پس از ائمه معصوم (ع)، هادیان امت شیعه به تاسی از اهل بیت عصمت و طهارت و امامان، واقعه قیام كربلا را زنده نگه داشته وعزاداری امام حسین (ع) توسط وارثان مكتب اهل بیت در طول قرن‌های متمادی، رونق خود را حفظ كرده است.

بنا بر روایت تاریخ ، حتی در عصر مامون و بعضی دیگر از خلفای عباسی كه شیعیان آزادی عمل كمی داشتند به طور آشكار مجلس عزاداری سرور شهیدان برپا می‌شد.

بعد از حكومت معتصم عباسی، به دلیل سخت‌گیری حكام ستمگر وقت، عزاداری شهیدان كربلا به صورت مخفی انجام می‌شد تا اینكه در سال ‎352هجری قمری ، معزالدوله دیلمی از سلاطین بزرگ و مقتدر آل بویه، عزاداری روز عاشورا را به ‌طور رسمی در بغداد معمول كرد.

در مصر نیز خلفای فاطمی به عزا و سوگواری اباعبدالله پرداخته و در قاهره كه تازه بنا شده بود و بغداد در روز عاشورا دستجات عزاداری تشكیل می‌شد.

از زمان روی كار آمدن آل بویه، عزاداری شهدای كربلا با شدت و ضعف ادامه داشت تا اینكه در زمان تیموریان این مراسم رواج بیشتری یافته و به كشورهای آسیایی نظیر ایران و برخی كشورهای عربی و شمال آفریقا گسترش یافت.

عزاداری سالار شهیدان در ایران در عصر سلسله صفویان، بعد تازه‌ای یافته و توجه مردم ایران به عزای حسینی زبانزد خاص و عام شد.

در این عصر بود كه مردم منطقه آذربایجان پیشتر از سایر نقاط كشوربه افتخار تشیع نایل و نخستین دستجات عزاداری حسینی به شكل امروزین در تبریز و اردبیل تشكیل شد.

این گونه بود كه یاد 'محرم' ‎61هجری قمری و حماسه‌سازان قیام خونین عاشورا به عنوان نقطه عطفی پویا و زنده پا به پای عصرها و نسل‌ها در بستر متلاطم تاریخ شكوفا ماند و فراز و نشیب‌های تاریخی نتوانست غبار زمان بر روی آن بنشاند و در این راه آذربایجان همواره فرهنگ ساز و پیشتاز بوده است.

مدیر كل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی در این خصوص می گوید: آذربایجان شرقی همواره پیشتاز تشیع در كشور بوده و نخستین هیات مذهبی و عزاداری امام حسین در تبریز شكل گرفته است.

حجت الاسلام حمید عظیمی اظهار كرد: در حال حاضر بیش از سه هزار و 700 هیات عزاداری و مذهبی در استان فعالیت می كنند كه از این لحاظ در كشور جزو اولین ها می باشیم.

وی افزود: از این تعداد یكهزار و 700 هیات در تبریز فعالیت دارند.

نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز نیز در خصوص بركات ماه محرم گفت: ماه محرم بهترین فرصت برای بازگویی بركات وجود ولایت فقیه و تحكیم این موهبت الهی است.

آیت‌الله 'محسن مجتهد شبستری' اظهاركرد: فرصت تبلیغی ماه محرم باید در جهت ترویج شعایر اسلامی و فرایض فراموش شده دینی صرف شود.

وی با بیان اینكه ولایت بهترین خط سیاسی است، تأكید كرد: بیان حقایق از سوی روحانیت اشكالی ندارد، ولی نباید به گونه ای باشد كه به تضعیف نظام، دولت و ولایت ختم شود.

امام جمعه تبریز، وظیفه روحانیت در شرایط فعلی را پاسخگویی منطقی به نیاز معنوی و معرفتی مخاطبان دانست و گفت: روحانیون باید در منابر دهه محرم زمینه‌های غیرت دینی، بصیرت، شجاعت، عزت نفس، استقامت، ایثار و شهادت، آزادی‌خواهی، امر به معروف و نهی از منكر، ظلم‌ستیزی و اخلاص كه از اهداف قیام عاشوراست را بیان كنند تا فلسفه قیام كربلا بیشتر تبیین شود.

آیت الله مجتهدشبستری با اشاره به برخی بدعت ها و خرافه گویی ها تاكید كرد: آیین ها، اشعار و مداحی ها باید مطابق با شان امام حسین (ع) و مستند باشند.

نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری همچنین گفت: اهداف نهضت امام حسین (ع) باید در برنامه ها و آیین های عزاداری به جهانیان انعكاس یابد.

حجت الاسلام محمدتقی پورمحمدی افزود: اشعار و سخنان مداحان، ذاكران اهل بیت عصمت و طهارت و علما باید یادآور اهداف نهضت حسینی برای مردم و آزادیخواهان جهان باشد.

وی گفت: عالمان و مداحان اهل بیت (ع) باید از ترویج خرافه گویی در عزاداری ها جلوگیری تا هدف و فرهنگ قیام عاشورا در عزاداری ها از بین نرود.

امام جمعه مراغه افزود: مردم با حضور در آیین های ماه محرم و عزاداری برای امام حسین (ع) و یاران باوفایش موجب ترویج نهضت عاشورا و اهداف قیام امام حسین (ع) می شوند.

حجت الاسلام پورمحمدی، از عزاداران حسینی خواست در آیین های ماه محرم، ماهیت اصلی عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش را حفظ كنند.

وی اظهار كرد: علما و مداحان نیز باید آگاهی و اطلاعات خود را در زمینه اهداف قیام عاشورا افزایش دهند.

گزارش از: پیمان پاكزاد