عاشورا حادثه اي نبود كه در يك نيم روز در سال 61 هجري اتفاق بيفتد و از قبل و بعد خود جدا باشد. هم ريشه در حوادث پيشين و تحولات اجتماعي مسلمانان از رحلت پيامبر اكرم تا سال 60 هجري داشت و هم پيامدهاي آن و اثري كه در فكر و عمل مسلمانان داشته تا امروز گسترده شده است و تا دامنه قيامت نيز امتداد خواهد يافت. با آن همه بهره‌برداري هاي حماسي، عرفاني، تربيتي و معنوي كه تاكنون از قيام كربلا صورت گرفته، به نظر مي رسد كه غناي محتوايي اين نهضت الاهي بيش از آن است كه تاكنون مطرح شده است.
نهضت عظيم حسيني و حادثه كربلا داراي ابعاد مختلفي است كه هر بعد آن مي‌تواند براي ما درس‌آموز، الهام بخش و عبرت آفرين باشد.
از جمله ابعاد گسترده نهضت الاهي امام حسين‌عليه السلام جوانمردي و ايثارگري و وفاداري و صبر و استقامت و رشادتهاي ايشان و ياران با وفايشان است كه هر يك، اسوه جاودانه براي زندگي مان مي توانند باشند و در نهايت معراج خونين و بدون بازگشت امام حسين‌عليه السلام مي باشد.
ولي متاسفانه هنوز هم اين درس هاي بزرگ و انسان ساز ناآموخته مانده است، چنانچه محبان اهل بيت‌عليهم السلام به جاي پرداختن به شناخت عميق شخصيت و فضايل اخلاقي و حماسي شهداي كربلا، با پرداختن صرف به ابعاد عاطفي نهضت عاشورا كمتر در بعد عبرت‌ها و رسالت ها و درس هاي آنان انديشيده و در تحقق شخصيت و منزلت حقيقي حماسه سازان كوشيده اند.
حال اين سوال اساسي مطرح مي شود كه بهترين و متقن ترين راه براي شناخت اهل بيت چيست؟ به سهولت مي توان به اين نتيجه رسيد كه شناخت قرآني اهل بيت‌عليهم السلام بهترين و صحيح ترين راه است. چرا كه نور را با نور را مي توان شناخت.
حال برآنيم كه حادثه سرنوشت ساز عاشورا را با قرآن تطبيق داده و بررسي نماييم كه حركت امام حسين‌عليه السلام با كدام سيره قرآني مطابق است. لكن اين امام بزرگوار در شروع هر حركتي آيه اي از آيات قرآن را به عنوان مويد حركت خود بيان مي فرمودند كه ان‌شاءالله به تبيين ان‌ها خواهيم پرداخت.
پيامبر رحمت محمد مصطفي‌صلي الله عليه و آله در آخرين لحظات زندگي با بركت خود، راه سعادت و هدايت همه مسلمانان را بيان فرموده و در حديث ثقلين اينگونه فرمودند كه "اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي". "من در ميان شما دو چيز گرانبها به امانت مي‌گذارم كتاب خدا و اهل بيت. كه اين دو از هم جدا نمي شوند، تا اينكه در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند." نكته اساسي در اين حديث اين است كه اهل بيت و قرآن تفكيك ناپذيرند و هيچ كدام ديگري را نفي نمي كنند. قرآن كتاب هدايت الاهي است، خود قرآن بر اين امر تصريح دارد. "ذلك كتاب لا ريب فيه هدي للمتقين" و قرآن "تبيان لكل شيء" يعني روشن كننده هر چيزي است و با اين توضيح بديهي است كه تمامي اعمال اهل بيت عليهم السلام بر قرآن منطق بوده و بر اساس آن مي باشد.
جهت بررسي نهضت امام حسين‌عليه السلام توجه به زمان هاي خروج امام از مدينه و ورود ايشان به مكه حايز اهميت است. امام حسين‌عليه السلام در 27 رجب سال 60 ه.ق از مدينه خارج شده و در سوم شعبان مصادف روز تولدشان به مكه مي رسند.
در مورد خروج ايشان از مكه دو روايت وجود دارد كه برخي آن را 8 ذي‌الحجه و برخي ديگر آن را 10 ذي‌الحجه مي‌دانند.